گزارش «آرمان ملی» از تحولات خاورمیانه
تثبیت نقش منطقه‌ای قاهره
آرمان ملی- گروه سیاسی: مصر به‌عنوان یکی از کشورهای قدرتمند اسلامی در سال‌های اخیر کوشیده است جایگاه تاریخی و راهبردی خود را در خاورمیانه بازتعریف کند و به عنوان بازیگری متوازن و مؤثر در معادلات منطقه‌ای ظاهر شود.
قاهره با تکیه بر موقعیت ژئوپلیتیک، ظرفیت‌های دیپلماتیک و تجربه در مدیریت بحران‌های منطقه‌ای به‌ویژه در حوزه فلسطین، درصدد است نقشی فعال در ایجاد تعادل قدرت و کاهش تنش‌ها ایفا نماید. یکی از ابعاد مهم این رویکرد، توجه به بهبود روابط با جمهوری اسلامی ایران است. روابط تهران و قاهره طی دهه‌های گذشته دستخوش فرازونشیب‌های فراوان بوده اما شرایط کنونی نشان می‌دهد که هر دو کشور به ضرورت همکاری در حوزه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی واقف شده‌اند. نزدیکی ایران و مصر می‌تواند نه تنها به کاهش شکاف‌های ژئوپلیتیک کمک کند، بلکه زمینه‌ای برای تقویت همکاری‌های سیاسی، اقتصادی و امنیتی در سطح گسترده‌تر خاورمیانه فراهم سازد.
اوج این تلاش‌ها در توافق اولیه اخیر میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بعد از دو ماه جدال نمایان شد. توافقی که با میانجی‌گری مصر در قاهره به‌نتیجه رسید تا مصری‌ها نشان دهند به‌دنبال تثبیت نقش خود خواهند بود. براساس این چارچوب جدید، ایران آمادگی خود را برای ازسرگیری همکاری‌های فنی و بازرسی‌ها اعلام کرده و در مقابل، آژانس نیز بر لزوم تعامل سازنده و غیرسیاسی تاکید کرده است. مصر با میزبانی این مذاکرات و ایفای نقش میانجی، بار دیگر جایگاه خود را به عنوان کشوری مسئولیت‌پذیر و متعادل در عرصه روابط بین‌الملل تثبیت کرد. این توافق نه تنها گامی در جهت کاهش تنش‌های هسته‌ای ارزیابی می‌شود، بلکه نشان داد قاهره می‌تواند پل ارتباطی میان تهران و نهادهای بین‌المللی باشد. در ادامه این گزارش به آخرین تلاش‌های قاهره برای استحکام کمربند خاورمیانه اشاره خواهیم کرد و همچنین مروری بر روابط آنها با اعراب خاورمیانه خواهیم داشت.
سناریوهای قاهره
کارشناسان همواره به‌جای خالی مصر در مناسبات غرب آسیا اشاره می‌کردند جای خالی‌ای که رفته‌رفته در حال پر شدن است. اهمیت این تحولات می‌تواند در ابعاد مختلف بررسی کنیم. نخست آنکه از خطر تشدید تنش‌ها و درگیری‌های احتمالی در منطقه می‌کاهد و فرصتی برای بازگشت به دیپلماسی ایجاد می‌کند. دوم آنکه مصر با ایفای چنین نقشی، نفوذ دیپلماتیک خود را در معادلات خاورمیانه افزایش داده و توانسته میان بازیگران متضاد نقش واسطه‌ای قابل اعتماد ایفا کند. سوم آنکه این روند می‌تواند بستر همکاری‌های اقتصادی و منطقه‌ای جدیدی میان تهران و قاهره و سایر کشورهای منطقه فراهم سازد؛ از پروژه‌های انرژی و حمل‌ونقل گرفته تا هماهنگی‌های امنیتی و سیاسی در برابر تهدیدات مشترک. در نهایت، نزدیکی خاورمیانه و مصر پیامی روشن برای تعادل‌بخشی به معادلات قدرت در منطقه دارد و می‌تواند به شکل‌گیری سازوکارهای جمعی در برابر یکجانبه‌گرایی و اقدامات تهاجمی، از جمله رفتارهای اسرائیل، منجر شود.
روابط قاهره
یکی از مهم‌ترین گام‌های مصر، حرکت به سمت بهبود روابط با جمهوری اسلامی ایران است. روابط تهران و قاهره اگرچه در طول دهه‌ها دستخوش تنش بوده، اما امروز هر دو کشور ضرورت همکاری را بیش از گذشته درک می‌کنند. توافق اخیر ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که با میانجی‌گری مصر در قاهره به دست آمد، نمونه بارزی از نقش‌آفرینی مؤثر این کشور است. این توافق زمینه بازگشت به همکاری‌های فنی و کاهش تنش‌های هسته‌ای را فراهم ساخت و جایگاه مصر را به‌عنوان میانجی قابل اعتماد تثبیت کرد. نزدیکی تهران و قاهره می‌تواند در آینده به همگرایی اقتصادی، امنیتی و سیاسی گسترده‌تری در سطح منطقه منجر شود. در کنار این تحولات، روابط مصر با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس همچنان ستون اصلی سیاست خارجی قاهره به شمار می‌آید. کشورهای حاشیه خلیج فارس از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاران در اقتصاد مصر هستند و در مقابل، مصر به‌عنوان متحد امنیتی و سیاسی آنها ایفای نقش می‌کند. همکاری‌های نظامی، مشارکت در بحران‌های منطقه‌ای و پیوندهای اقتصادی عمیق، این روابط را به سطحی راهبردی رسانده است. قاهره همچنین تلاش دارد با سیاستی متوازن، میان رقابت‌های حوزه خلیج فارس نقش میانجی ایفا کند و در ایجاد انسجام عربی سهم داشته باشد. مصر در حال تثبیت نقش خود در خاورمیانه است. نزدیکی به ایران و تعامل سازنده با کشورهای حوزه خلیج فارس نشان می‌دهد که قاهره در پی ساختن جایگاهی تازه به عنوان محور تعادل و ثبات منطقه‌ای است؛ جایگاهی که می‌تواند به تقویت امنیت جمعی و کاهش نفوذ قدرت‌های مداخله‌گر کمک کند.
دیپلماسی قاهره
بعد از توافق اولیه ایران و آژانس انرژی اتمی که بعد از دوماه مجدد دو طرف را به روند مذاکراتی باز گرداند، عباس عراقچی، از نقش دولت مصر در تسهیلات روند دیپلماسی تشکر و قدردانی کرد. وزیر امورخارجه در این ارتباط در شبکه اجتماعی نوشت: «جمهوری اسلامی ایران مراتب سپاس و قدردانی عمیق خود را از دولت مصر به‌دلیل نقش برجسته و سازنده‌اش در تسهیل روند دیپلماسی ابراز می‌دارد. چارچوب همکاری ما با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که تحقق آن مستلزم پرهیز از اقدامات غیرقانونی و تحریک‌آمیز و پاسخگویی متقابل به حسن‌نیت ایران است با تلاش‌های وزیر امور خارجه مصر و حمایت‌های رئیس‌جمهور السیسی امکان‌پذیر شد. ملت ایران، دوست تمام کشورهایی است که راه صلح را بر مسیر درگیری و تنش ترجیح می‌دهند.»
ارسال نظر