غلامعلی دهقان در گفت‌وگو با «آرمان ملی»:
توافق با آژانس مکانیسم ماشه را متوقف می‌کند
آرمان ملی- احسان انصاری: روند مکانیسم ماشه در شرایطی فعال شده که ایران و آژانس به تازگی توافق کردند چارچوبی برای استمرار همکاری فراهم کنند.
این توافق یک سازوکار عملی برای همکاری برقرار می‌کند که هم شرایط استثنائی امنیتی ایران و هم الزامات فنی آژانس را بازتاب می‌دهد. این در حالی است که براساس اظهارات ابراهیم رضایی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در تفاهم با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکید شده که بازرسی از تاسیسات هسته‌ای کشور در چارچوب قانون مجلس و مصوبات شورای عالی امنیت ملی باشد و اجرای تفاهم به شرطی خواهد بود که عمل خصمانه همچون اسنپ بک علیه ایران صورت نگیرد. به همین دلیل نیز این پرسش مطرح شده که آیا ایران به دنبال فعال نشدن مکانیسم ماشه است و اراده‌ای جدی برای این کار دارد؟ در چنین شرایطی است که حمله اسرائیل به جلسه سران حماس در قطر نیز با واکنش‌های زیادی همراه شده و سطح نگرانی و تنش را در منطقه خاورمیانه افزایش داده است. تنشی که ممکن است ایران را نیز درگیر کند. «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی شرایط موجود و روند متوقف شدن مکانیسم ماشه با غلامعلی دهقان استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل سیاسی گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.
*آیا توافق ایران با آژانس می‌تواند مانع فعال شدن مکانیسم ماشه شود؟
بعد از توافق ایران با آژانس چهار کشور آمریکا، فرانسه، انگلیس و آلمان با دادن بیانیه‌ای از توافق استقبال کردند. هر چند این بیانیه لحن انتقادی داشت و از اینکه ایران سطح غنی‌سازی را طی سالیان اخیر بالا برده گلایه داشتند اما به قول ما ایرانی‌ها چیزی که عوض داره گله ندارد. آنها فراموش کردند اول آمریکا بود که به تعهدات خود عمل نکرد و در سال ۱۳۹۷ یعنی سه سال بعد از برجام از این قرارداد خارج شد و حالا مدعی است ایران به تعهدات خود عمل نکرده است. بعد از خروج آمریکا انتظار می‌رفت سه کشور اروپایی جبران مافات کنند تا برجام واقعا عملیاتی شود اما آنها هم انگیزه بالایی برای پیشبرد مفاد برجام نداشتند. در حقیقت برجام در سطح کاغذ باقی مانده بود. فقط فایده آن جلو‌گیری از تحریم‌های سازمان ملل بود. در چنین شرایطی بود که ایران طبق مصوبه مجلس یازدهم سطح غنی‌سازی را تا ۶۰ درصد بالا برد. الان موضوع جالب شده و آمریکا و سه کشور اروپایی در جایگاه شاکی قرار گرفتند و ایران در مظان اتهام. از سوی دیگر حمله آمریکا به تاسیسات اتمی ایران سبب شد بی‌اعتمادی بیشتر هم بشود. یعنی علاوه بر اختلافات قبلی که حل نشد موضوع حمله آمریکا هم پرسش‌های دیگری را مطرح کرده است. سوال این است که چرا با وجود عضویت ایران در آژانس باید تاسیسات اتمی ایران که زیر نظر بازرسان آژانس است بمباران شود؟ ایران که نهایت همکاری را با آژانس داشته است. با این وجود از آنجا که ایران بر اساس فتوای مقام معظم رهبری به دنبال ساخت بمب اتم نیست باز هم با آژانس توافق کرد که حسن نیت خود را نشان دهد. البته با توجه به مصوبه جدید مجلس مقرر شده هر بازدید جدید آژانس نخست در شعام یعنی شورای عالی امنیت ملی مطرح شود و تصمیم‌گیری نهایی با شعام باشد. به نظر می‌رسد از آنجا که سه کشور اروپایی سه شرط برای تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ ارائه دادند اول اینکه تکلیف ۴۰۰ کیلو اورانیوم ۶۰ درصد معلوم شود و دوم اینکه بازرسی‌ها از تمام تاسیسات اتمی انجام شود و سوم اینکه ایران با آمریکا گفت‌وگو و مذاکره را ادامه دهند پاسخ به سوال فوق آسان نباشد، چرا که فعلا توافق در حد کلیات است. باید ببینیم در حد جزئیات هم می‌توان به تفاهم رسید و آیا تحقق موارد سه‌گانه امکان‌پذیر است. گذشت زمان پاسخگوی این پرسش است. با توجه به مسائل چند ماه گذشته منطقه همین تفاهم اخیر هم قابل توجه بود و نکته مثبت و قابل قبولی برای دیپلماسی ایران است.
*آیا ایران واقعا به دنبال فعال نشدن مکانیسم ماشه است و یا دیدگاه رادیکال‌ها درباره بی‌تأثیری تحریم‌ها را پذیرفته؟
حضور وزیر خارجه ایران در مصر و دیدار با گروسی مدیر کل آژانس نشان می‌دهد در سطح شعام و دولت چهاردهم عزم و اراده‌ای وجود دارد که سطح تنش در منطقه و سطح نزاع در قضیه هسته‌ای مدیریت شود. بنابراین دیدگاه رسمی جمهوری اسلامی حل و فصل قضیه هسته‌ای در چارچوب راهبرد عزت و حکمت و مصلحت است. ایران با فرستادن وزیر خارجه نشان داد می‌خواهد حسن نیت خود را دوباره نشان دهد. بنابراین انتظار می‌رود طرف مقابل با درک درست این نکته دست از فزون خواهی و طرح خواست‌های غیرمنطقی دست بردارد و به تعهدات برجامی خود عمل کند. اما واقعیت این است سطح تنش پس از حمله ناجوانمردانه اسرائیل و آمریکا به ایران بالا رفت و همه چیز تحت تاثیر این موضوع قرار گرفت از جمله قضیه هسته‌ای ایران و ادامه همکاری با آژانس. قرائن و شواهد نشان می‌دهد تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ به نفع همه طرف‌های اروپایی و ایران است. اروپا می‌تواند امیدوار باشد برنامه اتمی همچنان کنترل می‌شود چرا که تحت نظارت آژانس است و ایران هم تحت تاثیر نوسانات بازار سرمایه قرار نخواهد گرفت و با ادامه ارامش می‌تواند به موضوعات دیگر هم برسد. با این وجود که اصل دیپلماسی است اگر آمریکا و اروپایی‌ها بخواهند دو باره اسنپ بک یعنی بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل را جاری کنند نباید فراموش کنند پیش از این آمریکا تحریم‌های سنگین زیادی را اعمال کرده است که سطح آنها به مراتب بیشتر و دامنه آنها گسترده‌تر از تحریم‌های سازمان ملل بوده است. پس چه بهتر که این کشورها طوری عمل کنند که سطح تنش بالا نرود. زمانی که آمریکا از برجام خارج شد ایران هم متقابلا نشان داد عمل طرف مقابل عکس‌العمل دارد.
*در چنین شرایطی اسرائیل جلسه رهبران حماس را در قطر مورد هدف قرار داد که با واکنش‌های زیادی مواجه شده است. چرا اسرائیل نسبت به گذشته غیرقابل کنترل‌تر شده است؟
ضربه حماس در هفتم اکتبر ۲۰۲۳ شوک بزرگی به هیمنه اطلاعاتی و امنیتی اسرائیل وارد کرد. آنها پس از این غافلگیری بزرگ و غیرمترقبه به شدت سودایی عمل می‌کنند. بنابراین تا ماه آینده دو سال است که همچنان درگیر باریکه غزه هستند و هیچ برون رفتی هم دیده نمی‌شود. فقط روزبه‌روز تلفات انسانی در این منطقه افزایش می‌یابد. در این قضیه اسراییل بی‌محابا سطح تنش را به کشورهای دیگر مثل لبنان و سوریه و یمن و ایران و در آخرین مرحله به قطر کشانده است. در ماجرای قطر دیدیم که آنها حتی به اهداف خود هم نرسیدند و با محکومیت اکثر کشورهای جهان روبه‌رو شدند. به نظر می‌رسد حالت سودازدگی نه تنها کمتر نشده بلکه بیشتر هم شده است. اسرائیل با این عملکرد دوساله بیش از گذشته منفور مردم نه تنها در منطقه بلکه در قاره‌های دیگر و کشورهای مختلف شده است. نکته‌ای که اخیرا ترامپ هم به آن اشاره کرد. یکی از تبعات حمله اسرائیل به قطر همدلی کشورهای منطقه و حتی سران آنها با مواضع جمهوری اسلامی در قبال اسرائیل است و احساس می‌کنند انگار ایران بهتر و زودتر از آنها ماهیت اسرائیل را شناخته بوده است.
حضور وزیر خارجه ایران در مصر و دیدار با گروسی مدیرکل آژانس نشان می‌دهد در سطح شعام و دولت چهاردهم عزم و اراده‌ای وجود دارد که سطح تنش در منطقه و سطح نزاع در قضیه هسته‌ای مدیریت شود
*آیا اسرائیل به پشتوانه حمایت آمریکا به دنبال عملی شدن طرح بزرگ خاورمیانه است؟
بنیان‌گذاران صهیونیسم در قرن گذشته بارها چنین آرزویی داشتند و الان هم اخیرا نتانیاهو اشاره‌ای به اسرائیل بزرگ داشت که بازتاب گسترده و مخالفت فراوان با خود داشت. مدتی پیش هم ترامپ گفت اسرائیل کوچک است. به نظر می‌رسد حادثه هفتم اکتبر ۲۰۲۳ فرصتی شده تا صهیونیست‌ها بهانه‌ای برای زدن مخالفان خود و همچنین گسترش اراضی داشته باشند. انها نخست شخصیت‌های مخالف خود را ترور کردند و سپس از اوضاع آشفته سوریه پس از سقوط بشار اسد استفاده کردند و به توسعه اراضی در منطقه جولان و جنوب غربی سوریه پرداختند و با تحریک دوروزی‌های سوریه و حمایت از آنها باز هم در سوریه نفوذ کردند. همچنین با فشار به دولت لبنان در حال باج‌گیری از آنها هستند و خواهان تضعیف مقاومت لبنان در منطقه جنوب لبنان هستند. از سوی دیگر با کشاندن جنگ به ایران به دنبال تضعیف ما هم هستند. بنابراین وظیفه همگان است تا بیش از گذشته با وحدت ملی و انسجام همگانی از توطئه‌های دشمن صهیونی غافل نباشیم. مردم شریف و بزرگ ایران در دفاع ملی و میهنی خود نشان داد دست دشمن را خوانده و طرح‌های آنان را با همدلی خنثی کرد.
*ناپایداری فضای منطقه توسط اسرائیل چه مخاطراتی برای کشورهای منطقه خواهد داشت و چه کشورهایی بیشتر در معرض خطر هستند؟
صهیونیست‌ها تهدید هفت اکتبر ۲۰۲۳ را تبدیل به فرصتی برای زدن مخالفان خود و همچنین گسترش اراضی و تضعیف کشورهای مخالف خود کرده‌اند، اما از سوی دیگر با کارکرد نا‌صواب و غیرمنطقی خود مخالفان جدید و فراوانی هم یافته‌اند. به قول معروف عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد. روزی امام موسی صدر رهبر شیعیان لبنان گفته بود شاید بشود با شیطان کارکرد ولی با صهیونیست‌ها مثل اسرائیلی‌ها نمی‌شود. اینان از شیطان هم بدتر هستند. واقعیت این است این جمله برای خیلی‌ها مفهوم نبود، اما کارکرد دوساله اسرائیل نشان داد امام موسی صدر درست می‌گفت. اوج قساوت اینان را‌می توان در منطقه دید. برای همین چندی پیش حتی عده‌ای موضوع حمله به چهره‌های حماس در ترکیه را هم مطرح کردند. چه کسی فکر می‌کرد اسرائیل به قطر حمله کند؟ بنابراین در این مقطع سران سودایی اسرائیل هر آن احتمال دارد به مخالفین خود حمله کنند. ما ایرانی‌ها به عنوان پرچمداران مخالفت با ظلم و ستم صهیونیسم نقش بزرگی در شناخت ماهیت اینان در جهان داشتیم. برای همین است که اسرائیل مستقیم و‌البته بیشتر غیرمستقیم می‌تواند از راه‌های مختلف کشور ما را درگیر دو قطبی‌های کاذب و جنگ‌های حیدری و نعمتی کند تا از این تعارضات، آبی را گل الود و ماهی صید کند و به همین دلیل باید هوشیار باشیم.
ارسال نظر