تهران ثابت ‌‌قدم بر مواضع؛ تروئیکا دنبال بهانه‌های واهی

 این در حالی است که مقامات مسئول کشورمان بارها بر این نکته تاکید کرده‌اند که اقدام اخیر اروپایی هیچ وجه قانونی ندارد و اساسا آنها حق فعال‌سازی ساز و کار اسنپ‌بک را ندارند. به عبارت دیگر خود اروپایی‌ها نیز بهتر می‌دانند که آنچه آنها بدان اقدام کرده‌اند چیزی جز بهانه‌گیری سیاسی نبوده است. چرا که طبق برجام اسنپ‌بک زمانی فعال می‌شود که یکی از طرفین به وظایف و تعهدات خود در قبال توافق عمل نکند. حال اینکه به گواه 15 گزارش یوکیا آمانو، رئیس وقت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در بین اعضای برجام ایران متعهدترین و پایبندترین عضو به انجام وظایف و تعهدات خود بوده است. از قضا این سایر طرفین به‌ویژه آمریکا و تروئیکای اروپایی هستند که در یک بی‌قانونی کامل با نوعی فرار به جلو می‌خواهند ایران را مقصر عدم اجرای برجام نشان دهند. در حالی‌که به واقع آمریکایی‌ها که از برجام خارج شدند و اروپایی‌ها نیز در یک بی‌عملی کامل ذیل فعالیت‌های آمریکا قرار گرفتند. در چنین شرایطی بازهم اروپایی‌ها با وقاحت کامل صحبت از مذاکره یا به بیان بهتر«پذیرش خواسته‌ها» می‌کنند. البته نفس مذاکره بد نیست و ایران نیز همواره پایبندی خود به میز مذاکره را نشان داده است؛ اما نکته‌ای که وجود دارد نوع نگاه طرفین به مساله مذاکره است. ایران به‌دنبال مذاکره‌ای عاقلانه با اهدافی مشخص در جهت برداشته شدن کامل تحریم‌ها و تضمین برای این امر است؛ اما اروپایی‌ها صرفا به‌دنبال فشار به ایران برای تحت کنترل در آوردن تهران هستند. لذا اساسا به‌دنبال رسیدن به توافقی پایدار بر مبنای خواسته‌های طرفین نیستند. نگاهی به دور قبل گفت‌وگوهای ایران و اروپا در دوحه قطر نشان می‌دهد که شکاف بین طرفین در حدی است که امید رسیدن به توافق را کمرنگ‌تر می‌کند. ایران بر مواضع به حق خود پافشاری می‌کند و همین موضوع نیز باعث شده تا اروپایی‌ها از عدم پیشرفت در مذاکرات صحبت کنند. چنانکه لارنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت ژورنال در شبکه اجتماعی ایکس نوشته «دیدگاه بروکسل این است که ایران- عراقچی ذره‌ای از مواضع خود در دوحه عقب‌نشینی نکرده است». این گفته نورمن نشان از ارزیابی منفی اروپایی‌ها نسبت به مذاکرات دوحه دارد. اروپا و به‌ویژه بروکسل امیدوار بودند که با میانجی‌گری، بتوانند زمینه‌ای برای انعطاف ایران و آمریکا برای نشست سر میز مذاکره فراهم کنند. اما گزارش‌ها حاکی از آن است که تهران بر خواسته‌های اصلی خود از جمله تضمین رفع تحریم‌ها و بسته شدن پرونده‌های پادمانی تأکید کرده و حاضر به تغییر در این خطوط قرمز نشده است. آنچه مسلم است از نگاه اروپایی‌ها مذاکرات تنها در صورتی قابل احیاست که ایران حاضر به انعطاف در برخی مواضع خود باشد. ایران نیز مذاکراتی را سازنده می‌خواند که در آن اهدافش لحاظ شده باشد. لذا از همین رو اروپایی‌ها حاضر به پذیرش شرایط ایران نیستند.

* جایگاه از دست رفته اروپا

واقعیت این است که فعال‌سازی اسنپ‌بک را می‌توان گام آخر اروپایی‌ها برای تاثیر‌گذاری بر پرونده هسته‌ای ایران دانست. چرا که در سایر سطوح آنها کلا دیده نشده و به‌عبارتی حذف شده‌اند. نگاهی به 5 دور مذاکرات غیرمستقیم ایران با آمریکا با میانجی‌گری عمان و حذف هدفمند اروپایی‌ها نشان داد که اتفاقا آمریکایی که اروپا بسیار سنگ آن را به سینه می‌‌زند نیز اعتباری مستقل از آنچه آمریکا می‌خواهند برای آنها قائل نیست. چه اینکه وزیر امور خارجه کشورمان در مطلبی در نشریه گاردین نوشت: «ممکن است اینگونه به‌نظر برسد که بریتانیا، فرانسه و آلمان از روی کینه‌توزی عمل می‌کنند، اما حقیقت این است که آنها به ‌شکلی هدفمند و با تمرکز کامل در حال دنبال کردن مسیری خطرناک هستند، با این منطق که شاید این اقدام به آنها جایگاهی در میز مذاکره درباره مسائل دیگر بدهد. این یک اشتباه بزرگ است که به‌طور حتم به ضرر آنها تمام خواهد شد». سیدعباس عراقچی افزود: «رئیس‌جمهور ترامپ آشکارا نشان داده که سه کشور اروپایی را بازیگرانی فرعی می‌داند و این موضوع در کنار گذاشته شدن اروپا از مسائلی که برای آینده‌اش حیاتی ‌است، از جمله بحران روسیه و اوکراین، مشهود است. پیام واشنگتن واضح و رسا است: برای کسب جایگاه، سه کشور باید وفاداری بی‌چون و چرای خود را نشان دهند. تصاویر اخیر رهبران اروپایی که در دفتر بیضی کاخ سفید در برابر رئیس‌جمهور ترامپ نشسته‌اند، گویای همین واقعیت است». وی ادامه داد: «اگر سه کشور اروپایی بتوانند تنها یک مورد از تعهدات متعدد خود را که به ایران داده‌اند شناسایی و اثبات کنند، ایران با کمال میل از تمام حقوق خود برای پیگیری سازوکار بازگشت خودکار تحریم‌ها (snapback) صر‌فنظر خواهد کرد. در حالی‌که اروپا خود به تعهداتش عمل نکرده، انتظار دارد ایران یکجانبه تمامی محدودیت‌ها را بپذیرد».

*هشدار عراقچی به تروئیکا

اینکه اروپایی‌ها بخواهند با توسل به هر چیزی جایگاه از دست رفته خود را بازیابند صرفا پیمودن همان مسیری است که آمریکا با بی‌قانونی طی کرد و از برجام خارج شد. لذا فعال‌سازی اسنپ‌بک خود به وضوح نشان از ضعف اروپایی‌ها در اجرای تواقفق و تعهدات خود نسبت به آن است که اینگونه در یک فرافکنی آشکار ایران مظان اتهام قرار می‌دهند. سید عباس عراقجی می‌گوید: «همانطور که به همتایان خود در سه کشور اروپایی هشدار داده‌ام، بازی آنها نتیجه‌ای را که می‌خواهند در پی نخواهد داشت. برعکس، این امر فقط باعث حذف سه کشور از روند‌های دیپلماتیک آینده خواهد شد که پیامد‌های منفی گسترده‌ای برای کل اروپا از نظر اعتبار و جایگاه جهانی آن به همراه خواهد داشت. با وجود اینکه می‌دانیم سه کشور اروپایی به بازیگرانی کاملا متفاوت تبدیل شده‌اند، هنوز هم زمان و نیاز فوری به یک گفت‌وگوی صادقانه وجود دارد و این گفت‌و‌گو باید با روشن شدن معنای واقعی مشارکت در برجام آغاز شود. این موضوع پیش‌شرطی اساسی به‌همراه حسن‌نیت، برای فعال کردن مفاد این توافق است». رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان افزود: «در حالی‌که مردم ایران در مواجهه با این رفتار‌های قانون‌شکنانه خواستار تضمین‌هایی برای عدم تکرار دوباره هستند، ایران همچنان آماده گفت‌و‌گو و دیپلماسی است. برای خروج از این بازی باخت - باخت کنونی، سه کشور اروپایی باید مسیر مخرب خود را عوض کنند، نه به‌خاطر خشنودکردن ایران بلکه به‌خاطر خودشان و به این دلیل که قربانی کردن منافع امنیتی خود در یک پرونده، هیچ جایگاهی در مسائل دیگر برای آنها به‌همراه نخواهد داشت». اروپایی‌ها یا آمریکا با فشار به ایران در جهت پذیرش خواسته‌های خود در مذاکره و در غیر این صورت احتمال آغاز مجدد جنگ به‌دنبال کسب منافع و امتیازات خود هستند؛ اما ایران بارها اعلام کرده به همان اندازه که آماده مذاکره سازنده و عاقلانه در جهت رسیدن به توافق است از جنگ نیز گریزان نیست. عراقچی در این خصوص تاکید می‌کند: «اسرائیل ممکن است خود را قادر به جنگیدن به نمایندگی از غرب نشان دهد، اما همانطور که در ماه خرداد دیدیم، حقیقت این است که نیرو‌های مسلح قدرتمند ایران باردیگر آماده و توانمندند تا اسرائیل را چنان شکست دهند که مجبور شود برای نجات به «بابا بزرگ» (آمریکا) پناه ببرد. اگر اروپا واقعا به‌دنبال راه‌حلی دیپلماتیک است و اگر رئیس‌جمهور ترامپ می‌خواهد فرصت تمرکز بر مسائل واقعی که در تل‌آویو ساخته نشده‌اند را داشته باشد، باید به دیپلماسی زمان و فضای لازم را برای موفقیت بدهند. در غیر این صورت، نتیجه، چندان خوشایند نخواهد بود».