ایران و اروپا در ایستگاه ژنو

 از سوی دیگر، ایران نیز نگاه خوشبینانه‌ای به این مذاکرات ندارد. مقامات تهران معتقدند که مکانیسم ماشه هیچ جایگاه حقوقی ندارد و طرف‌های اروپایی توانایی اجرایی کردن این تهدید را ندارند. با این حال، اصرار اروپایی‌ها برای فعال‌سازی این مکانیسم و فشار به ایران برای پذیرش بازرسان آژانس، تهران را به حضور در این مذاکرات واداشته است.

+هشدار اروپا

کشورهای اروپایی عضو برجام (آلمان، فرانسه و بریتانیا) در هفته‌های اخیر بارها اعلام کرده‌اند که زمان برای احیای تعهدات ایران رو به پایان است. آن‌ها می‌گویند اگر ایران ظرف چند روز آینده مسیر همکاری با آژانس را باز نکند و بازرسان را به ایران دعوت نکند، اروپا چاره‌ای جز فعال‌سازی «اسنپ‌بک» نخواهد داشت. به گزارش خبرگزاری‌های بین‌المللی، نمایندگان سه کشور اروپایی در جلسات داخلی اتحادیه اروپا بر این نکته تأکید کرده‌اند «ما فرصت زیادی نداریم. تا پایان ماه اوت باید مشخص شود که ایران حاضر به بازگشت به تعهداتش هست یا خیر.» آنها رسما می‌خواهند شرایطی را فراهم کنند تا تحریم‌های بین‌المللی را علیه تهران فعال نمایند.

+پاسخ تهران

در مقابل، ایران با رد تهدیدهای اروپا اعلام کرده است که مکانیسم ماشه فاقد مشروعیت است و نمی‌تواند به اجرا درآید. یکی از مقامات ایرانی در گفت‌وگویی غیررسمی تأکید کرده است: «اروپا در موقعیتی نیست که چنین تهدیدی را عملی کند. این اقدام نه تنها به سود آن‌ها نیست بلکه بحران را عمیق‌تر می‌کند.» تهران معتقد است که کشورهای اروپایی با وجود تهدیدات لفظی، توان اجماع‌سازی در شورای امنیت را ندارند، زیرا فضای جهانی نسبت به برخوردهای یکجانبه تغییر کرده است. در همین راستا، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، در تماس تلفنی با همتایان اروپایی خود بر این نکته تأکید کرده که «تصمیم‌گیری درباره تمدید یا پایان قطعنامه ۲۲۳۱ صرفاً در صلاحیت شورای امنیت است و هیچ کشوری نمی‌تواند به تنهایی چنین مسیری را پیش ببرد.»

+مسیر همزمان با آژانس

در حالی که اروپا موضوع بازگشت بازرسان آژانس به ایران را به عنوان پیش‌شرط مذاکرات مطرح کرده، تهران اعلام کرده است که در حال مذاکره با آژانس برای یافتن راهکاری در چارچوب مصوبات شورای امنیت ملی و مجلس شورای اسلامی است. بر اساس این مصوبه، هرگونه همکاری با آژانس باید منطبق با منافع ملی و در سطحی باشد که حریم امنیتی کشور حفظ شود. برخی رسانه‌ها از قول یک منبع آگاه در گذشته اعلام کردند: «ایران هیچ مشکلی با همکاری در چارچوب مقررات ندارد.» این موضع نشان می‌دهد تهران می‌خواهد از ابزار آژانس برای مدیریت فشار اروپا استفاده کند و در عین حال اجازه ندهد پرونده به سمت تنش بیشتر پیش برود.

+ آخرین امید یا بازی وقت؟

با وجود فضای پرتنش، نشست امروز در ژنو از منظر دیپلماسی می‌تواند آخرین روزنه برای آغاز مسیری تازه باشد. کارشناسان معتقدند که اگرچه هیچ‌کس انتظار یک توافق جامع را ندارد، اما حتی یک تفاهم محدود برای مدیریت بحران می‌تواند از ورود پرونده ایران به شورای امنیت جلوگیری کند.

+سناریوهای پیش رو

با توجه به شرایط کنونی، سه سناریو برای آینده قابل تصور است: تفاهم موقت: ایران با بازگرداندن بخشی از دسترسی‌های آژانس، اروپا را از فعال‌سازی اسنپ‌بک منصرف می‌کند. تمدید زمان: اروپا مهلت اجرای مکانیسم ماشه را چند ماه عقب می‌اندازد تا مذاکرات ادامه یابد. فعال‌سازی اسنپ‌بک: در صورت شکست کامل مذاکرات، اروپا روند بازگشت تحریم‌های شورای امنیت را آغاز می‌کند؛ اقدامی که می‌تواند بحران را وارد مرحله‌ای غیرقابل پیش‌بینی کند.

+جمع‌بندی و تحلیل نهایی

گفت‌وگوهای در ژنو شاید آخرین فرصت برای جلوگیری از تشدید بحران باشد. ایران و اروپا هر دو در موقعیتی قرار گرفته‌اند که عقب‌نشینی برایشان دشوار است. اروپا نگران پیشرفت‌های هسته‌ای ایران است و تهران نیز زیر فشارهای داخلی نمی‌تواند امتیاز بزرگی بدهد. اگرچه مذاکرات امروز نمی‌تواند همه مشکلات را حل کند، اما یک توافق موقت یا حتی توافق برای ادامه گفت‌وگو می‌تواند فضای تنش را کاهش دهد. در غیر این صورت، فعال‌سازی مکانیسم ماشه نه‌تنها پرونده ایران را دوباره به شورای امنیت می‌کشاند، بلکه می‌تواند راه هرگونه دیپلماسی را برای مدت طولانی مسدود خواهد کرد؛ سناریویی که نه به سود ایران است و نه به سود اروپا و تنها اسرائیل از آن سود می‌برد. در عین حال پیام رهبر انقلاب روشن است؛ دیپلماسی ادامه دارد اما عقب‌نشینی ممنوع!