گزارش «آرمان ملی» از پیشنهاد هسته‌ای ترامپ به ایران
مخالفت با غنی‌سازی، موافقت با کنسرسیوم هسته‌ای
آرمان ملی – احسان اسقایی: به نظر می‌رسد گره پرونده هسته‌ای ایران در حال گشایش است. برای ماه‌ها، نه ایران و نه ایالات متحده تمایلی به مذاکره نشان نمی‌دادند و فضای گفت‌وگو میان دو کشور در سکوت و سردی کامل پیش می‌رفت. در این میان، تنها اروپایی‌ها بودند که تلاش می‌کردند با اعمال فشارهای دیپلماتیک، تهران را به میز مذاکره بازگردانند. آنها بر این باور بودند که بقای برجام نیازمند انعطاف ایران و احیای همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است؛ سازمانی که به‌طور سنتی ضامن شفافیت برنامه‌های هسته‌ای کشورهاست. اروپایی‌ها همچنین هشدار داده بودند که اگر ایران به روند فعلی ادامه دهد، احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه وجود دارد؛ مکانیسمی که در اصل برای بازگرداندن تحریم‌ها طراحی شده بود، اما با توجه به تخریب تأسیسات هسته‌ای ایران، بسیاری از کارشناسان معتقدند که این ابزار عملاً کارایی حقوقی سابق خود را از دست داده است. در همین حال، دونالد ترامپ بارها ادعا کرده بود که توانسته با فشار حداکثری بمباران توان هسته‌ای ایران را نابود کند. او در سخنرانی‌های خود، توقف پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران را یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای دولتش معرفی کرد.
از سوی دیگر، ایران نیز در تمام این مدت بر مواضع خود پافشاری کرده و تأکید داشت که حاضر نیست از حقوق مشروع هسته‌ای خود، به‌ویژه حق غنی‌سازی اورانیوم، به رغم بمباران اخیر کوتاه بیاید. این تقابل مواضع باعث شده بود فضای مذاکراتی تقریباً مسدود به‌نظر برسد. واشینگتن خواهان «غنی‌سازی صفر» است؛ در حالی که تهران اعلام کرده بود چنین شرطی به معنای از دست دادن دستاوردهای علمی و فناورانه کشور است و هیچ دولتی در ایران نمی‌تواند چنین توافقی را بپذیرد. با وجود این، تحولات چند روز اخیر نشان می‌دهد که شاید تغییراتی در این معادله در حال شکل‌گیری است.
+پیشنهاد غیرمنتظره واشینگتن
روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی اختصاصی اعلام کرد که ایالات متحده پیشنهادی مکتوب به ایران ارسال کرده است. بر اساس این گزارش، واشینگتن در این سند، بار دیگر خواستار توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم در خاک ایران شده است؛ همان خط قرمزی که تهران بارها آن را غیرقابل مذاکره دانسته است. اما نکته جدید در این پیشنهاد، طرح تشکیل یک کنسرسیوم هسته‌ای منطقه‌ای است. بر اساس این ایده، ایران، عربستان سعودی، چند کشور عربی دیگر و حتی خود آمریکا در قالب این کنسرسیوم برای تولید انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز همکاری خواهند کرد. به‌گفته نیویورک‌تایمز، این طرح توسط استیو ویتکاف، مذاکره‌کننده ارشد آمریکایی طراحی شده و نخستین پیشنهاد رسمی ایالات متحده از زمان آغاز دور جدید گفت‌وگوها در ماه آوریل به‌شمار می‌رود. منابع آگاه می‌گویند که این سند هنوز در مرحله ابتدایی قرار دارد، اما هدف آن ایجاد یک سازوکار نظارتی و اجرایی مشترک است که از یک سو نگرانی‌های غرب درباره گسترش توان هسته‌ای ایران را کاهش دهد و از سوی دیگر امکان بهره‌برداری ایران از انرژی هسته‌ای برای مقاصد غیرنظامی را حفظ کند.
+کنسرسیوم خارج از مرزهای ایران؟
اینکه آمریکایی‌ها بر توقف کامل غنی‌سازی در خاک ایران پافشاری می‌کنند، اما همزمان تشکیل کنسرسیوم را پیشنهاد می‌دهند، این پرسش را ایجاد کرده که آیا قرار است این مرکز در خارج از ایران باشد؟ برخی تحلیلگران معتقدند که واشینگتن به‌دنبال راهکاری است تا همزمان با ایجاد یک چارچوب همکاری، کنترل کامل بر چرخه سوخت هسته‌ای را در اختیار داشته باشد. چنین سناریویی ممکن است به معنای استقرار تأسیسات غنی‌سازی در یک کشور ثالث یا حتی منطقه‌ای خاص باشد. اما این طرح با موانع جدی روبه‌روست. ایران تاکنون تأکید کرده که حق غنی‌سازی در خاک خود را به‌عنوان بخشی از حاکمیت ملی نمی‌تواند واگذار کند. برخی کارشناسان حتی سناریوهای میانجی‌گرانه مطرح کرده‌اند؛ از جمله استقرار بخشی از این تأسیسات در مناطق تحت حاکمیت ایران اما نزدیک به آبراه‌های بین‌المللی مانند جزایر سه‌گانه خلیج فارس، به‌گونه‌ای که هم خواست تهران برای انجام غنی‌سازی در خاک خود لحاظ شود و هم نگرانی‌های غربی‌ها در خصوص بازرسی و شفافیت کاهش یابد.
+ ایده‌ای تازه یا تکراری؟
پیشنهاد تشکیل کنسرسیوم هسته‌ای ایده‌ای کاملاً جدید نیست. در زمان دولت حسن روحانی نیز بحث‌هایی درباره امکان ایجاد چنین ساختاری مطرح شده بود، هرچند هیچ‌گاه به مرحله اجرایی نرسید. علی بیگدلی، کارشناس روابط بین‌الملل، در گفت‌وگو با «آرمان ملی» یادآوری می‌کند که این ایده در گذشته نیز مورد بررسی قرار گرفته اما شرایط ژئوپلیتیک امروز و فشارهای اقتصادی، وزن این پیشنهاد را افزایش داده است.
ارسال نظر