آرامش در سایه تنش؛ مسیر پرچالش

پیشنهاد توقف موقت غنی‌سازی از سوی عمان، تغییر مواضع ترامپ و فشارهای اسرائیل و غرب، این مذاکرات را به پیچیده‌ترین مرحله خود رسانده است. با این حال، دیپلمات‌ها امیدوارند که با انعطاف و تضمین‌های لازم، توافقی هرچند موقت اما مؤثر به دست آید.

* اهمیت ذخایر اورانیوم

یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی مذاکرات، موضوع ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران است که طی ماه‌های اخیر به طور قابل توجهی افزایش یافته است. این مسأله باعث افزایش نگرانی‌های آمریکا و متحدانش شده و آن‌ها را بر آن داشته که خواستار توقف کامل غنی‌سازی و بازگشت ایران به تعهدات پیشین باشند. از سوی دیگر، ایران ضمن تأکید بر حقوق هسته‌ای خود و حق غنی‌سازی بر اساس معاهده NPT، خواستار دریافت تضمین‌های عملی برای لغو تحریم‌ها و تضمین امنیت اقتصادی است. این تضاد اساسی، تاکنون موجب ایجاد بن‌بست و سخت‌تر شدن مسیر مذاکرات شده است. به نظر می‌رسد ایران حاضر به قبول توقف کامل غنی‌سازی بدون تضمین‌های قابل اعتماد نیست و آمریکا هم زیر بار کوتاه آمدن بدون تغییر اساسی در روند غنی‌سازی نمی‌رود.

* تغییر لحن ترامپ

در فضای پیچیده مذاکرات، تغییر لحن و مواضع دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا و چهره کلیدی سیاسی آمریکا، از نکات قابل توجه است. او اخیراً با اشاره به ضرورت جلوگیری از جنگ و حفظ ثبات در منطقه، از احتمال دستیابی به توافقی با ایران سخن گفته است. این تحول در رویکرد ترامپ می‌تواند به عنوان فرصتی جدید برای احیای دیپلماسی و کاهش تنش‌ها تلقی شود. با این حال، فشارهای شدید لابی‌های اسرائیلی و تندروهای صاحب صنایع نظامی آمریکا هنوز به عنوان یک مانع جدی باقی مانده و احتمال انعطاف کامل آمریکا را محدود کرده‌اند. تحلیلگران معتقدند که اگر این فشارها کنترل نشوند، روند مذاکرات به راحتی می‌تواند به سمت شکست و تنش‌های بیشتر سوق پیدا کند.

*نقش عمان در مذاکرات

یکی از محورهای مهم در مذاکرات، میانجیگری عمان و پیشنهاد آن برای توقف موقت و شش‌ماهه غنی‌سازی اورانیوم است. این پیشنهاد در شرایطی مطرح شده که دو طرف دنبال راه‌حلی حتی اگر شده موقت، برای حفظ فضای دیپلماتیک و جلوگیری از افزایش تنش هستند. عمان به عنوان کشوری معتدل و دارای روابط حسنه با هر دو طرف، نقش کلیدی در ایجاد اعتماد اولیه داشته است. توقف موقت می‌تواند فرصتی برای مذاکرات عمیق‌تر و دستیابی به توافقی جامع‌تر باشد، به شرط آنکه در کنار آن، تضمین‌های حقوقی و اقتصادی نیز به طور همزمان داده شود. هنوز ایران این پیشنهاد را  نپذیرفته اما همچنان تأکید دارد که باید تضمین‌های ملموس و قابل اتکا برای لغو تحریم‌ها ارائه شود.

* نقش آژانس انرژی اتمی

در حالی که مذاکرات در جریان است، گزارش‌های جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران بار دیگر بر پیچیدگی‌های فضای سیاسی افزوده است. این گزارش‌ها که احتمالا در آینده منتشر خواهد شد با اتهاماتی همراه است، باعث افزایش فشارهای بین‌المللی بر تهران خواهدشد و این فشارها اگر مدیریت نشود به شدت بر روند مذاکرات تأثیر گذاشته است. کشورهای اروپایی ضمن حمایت از آژانس، خواستار شفافیت بیشتر و اجرای کامل تعهدات از سوی ایران شده‌اند که این امر، فضای مذاکرات را حساس‌تر کرده است. این گزارش‌ها از یک سو موجب شد تا برخی کشورهای غربی خواستار اعمال تحریم‌های جدید شوند و از سوی دیگر، ایران را به پاسخگویی درباره فعالیت‌های هسته‌ای خود فراخواندند، موضوعی که بر روند اعتمادسازی میان طرف‌ها تأثیرگذار بوده است. چرا که عدم اقدام اروپایی‌ها در اجرای تعهداتشان بوده که ایران را مجبور به تغییر در سطح غنی سازی خود کرده است.

* چشم‌انداز دشوار اما روشن

با وجود چالش‌ها و فشارهای متعددی که مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا را احاطه کرده است، مسیر پیش رو همچنان امیدوارکننده به نظر می‌رسد. تلاش‌های عمان برای ایجاد اعتماد، تغییر لحن ترامپ، و تحرکات دیپلماتیک منطقه‌ای، نوید بخش فرصت‌هایی تازه برای رسیدن به توافقی حداقلی و گام‌هایی موثر در جهت صلح و ثبات است. در عین حال، فشارهای اسرائیل، تحریم‌های احتمالی جدید و اصرار غرب بر توقف کامل برنامه هسته‌ای ایران، به عنوان موانعی جدی پیش روی دیپلماسی باقی می‌مانند. برای تحقق توافقی پایدار، نیاز به انعطاف دوطرفه، تضمین‌های عملی و حقوقی و اراده سیاسی قوی وجود دارد. در غیر این صورت، خطر بازگشت به دوران تنش‌ها و تشدید بحران‌های محتمل است. آینده مذاکرات به تعامل هوشمندانه، شفافیت و اراده مشترک دو طرف بستگی دارد تا از این پیچیدگی‌ها عبور کنند و به راه‌حلی بلندمدت دست یابند.