پشت پرده تعلل در مذاکرات

 البته ورود به مذاکرات فنی با توجه به اختلافات بنیادی در آمریکا بر سر پروژه غنی‌سازی اورانیوم در ایران، کاملا طبیعی است. برخی در ایالات متحده در کابینه سیاسی و امنیتی واشینگتن به حق ایران در داشتن اورانیوم با غنای مورد قبول در برجام اذعان دارند. در برابر هم البته برخی پایان پروژه غنی‌سازی علیه ایران را تنها مسیر برای تفاهم با تهران برای کاهش تحریم‌ها می‌دانند‌. اختلاف در بین مقامات آمریکایی به رهبری ترامپ بر روی پرونده هسته‌ای ایران چیزی نیست که به سادگی بتوان از کنار آن گذشت و حتی آن را انکار کرد.

سردرگمی آمریکایی‌ها

در گذشته جی‌دی ونس معاون اول رئیس‌جمهوری آمریکا و ویتکاف نماینده ویژه ترامپ در مذاکرات با ایران در رسانه‌ها به عنوان حامیان مذاکره برای رسیدن به راه‌حل دیپلماتیک با ایران معروف شده بودند. در برابر، والتز مشاور امنیت ملی آمریکا در کنار وزیر خارجه این کشور از جمله چهره‌های سیاسی آمریکا به عنوان مخالفان توافق هسته‌ای، خصوصاً توافق بر سر حق غنی‌سازی اورانیوم، معرفی می‌شدند. وزنه‌ای به نام وزیر دفاع آمریکا نیز البته بر وزن افرادی که خواستار حل مسأله غنی‌سازی در ایران بودند افزوده می‌شد. اما به یکباره خبر آمد که والتز مشاور امنیت ملی آمریکا از سمت خود کنار گذاشته شده است. در ابتدا قرار بود این سمت به ویتکاف سپرده شود اما ظاهراً او خواستار پذیرش این پست نبود. نفس کنار گذاشتن والتز از کابینه امنیتی ترامپ خبر خوبی برای ایران بود، اما اینکه وزیر خارجه کنونی آمریکا که چهره‌ای غیرتعاملی با ایران بر سر غنی‌سازی اورانیوم است هم‌زمان مشاور امنیت ملی آمریکا شد، نشان داد که تمامی تغییرات در آمریکا به نفع ایران نیست و هنوز هم وزن افرادی که خواستار حذف غنی‌سازی اورانیوم در ایران هستند در کابینه ترامپ سنگین است. ابهامات زمانی بیشتر آشکار شد که دونالد ترامپ مسیر تحریم‌هایی که در ارتباط با ایران چیده بود را ادامه داد و اعلام کرد که هیچ کشور و شرکتی نباید از ایران محصولات پتروشیمی و نفت بخرد و در صورت اینکه به خرید این محصولات از ایران ادامه دهد، از سوی آمریکا تحریم می‌شود. به عبارت بهتر این شرکت‌ها باید بین معامله با ایران و آمریکا یکی را انتخاب کنند.

فشار بر ایران برای چه؟

بعید است در ایالات متحده آمریکا، با توجه به نگاه ترامپ و نامه‌ای که در ارتباط با مذاکرات به ایران ارسال کرده بود و پیشنهاد ایران برای سرمایه‌گذاری آمریکا در ایران، تصمیم کابینه ترامپ در ارتباط با ایران از گفت‌وگو به جنگ تغییر کرده باشد. از این منظر می‌توان اینگونه اظهار کرد که ترامپ احتمالاً در اندیشه آن است تا با فشار اقتصادی بر ایران به تفاهمی بهتر از برجام برای آمریکایی‌ها دست یابد. در این معنا که آمریکا با فشارهای اخیر درصدد است امتیاز بیشتری گرفته و امتیاز کمتری به ایران بدهد، چرا که بسیاری از رسانه‌ها و کارشناسان اعلام کرده‌اند اگر قرار باشد پروژه غنی‌سازی اورانیوم در ایران به رسمیت شناخته شود، این سؤال به وجود می‌آید که اساساً ترامپ چرا در دور اول ریاست‌جمهوری خود از برجام خارج شده؟

دور چهارم در ابهام

بر اساس تازه‌ترین اطلاعات منتشرشده، قرار بود دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا در رم، در تاریخ ۱۲ اردیبهشت برگزار شود، اما این نشست به تعویق افتاده است. در حالی که طرف عمانی، به عنوان میزبان، «دلایل لجستیکی» را عامل تعویق معرفی کرده است، منابع نزدیک به مذاکرات خبر از اختلافات جدی‌تر میان دو طرف می‌دهند. به گفته یکی از مقامات ایرانی که نامی از او برده نشده، «تعویق مذاکرات تا حد زیادی به مواضع ضد و نقیض آمریکا و نپذیرفتن اصل غنی‌سازی برمی‌گردد.» روزنامه وال‌استریت ژورنال نیز گزارش داده که ترامپ شخصاً دستور اعمال تحریم‌های جدیدی علیه شرکت‌های چینی و هندی خریدار نفت ایران را صادر کرده است. در این گزارش آمده است که کاخ سفید به‌دنبال سیاستی است که ایران را در تنگنای اقتصادی بیشتری قرار دهد تا در دور بعدی مذاکرات، مجبور به عقب‌نشینی از مواضع فنی خود شود. به‌ویژه موضوع غنی‌سازی، هم‌اکنون به خط قرمز هر دو طرف تبدیل شده است: ایران آن را غیرقابل مذاکره می‌داند و آمریکا توقف آن را شرط اصلی بازگشت به توافق عنوان می‌کند. در عین حال، حضور هم‌زمان وزیر خارجه ایالات متحده در مقام مشاور امنیت ملی کاخ سفید نیز نشانه‌ای از تمرکز بیشتر بر جنبه‌های امنیتی مذاکرات تلقی می‌شود؛ امری که نگرانی‌هایی را نسبت به آینده دیپلماسی میان تهران و واشینگتن برانگیخته است. برخی ناظران بر این باورند که ادغام این دو مقام، به معنای کاهش قدرت چهره‌های دیپلماتیک‌تر در کابینه ترامپ و تقویت جناح‌های فشار است.

تحلیل نهایی

آنچه از تحولات اخیر برمی‌آید، این است که مذاکرات ایران و آمریکا وارد مرحله‌ای از فرسایش و ابهام شده است. از یک سو، دولت ترامپ بر سر دو راهی حفظ فشار حداکثری و بازگشت به توافقی متفاوت از برجام مانده است و از سوی دیگر، ایران نیز نشان داده که قصد ندارد از خطوط قرمز خود، به‌ویژه در حوزه غنی‌سازی، عقب‌نشینی کند. تعویق دور چهارم مذاکرات، هرچند با برچسب «لجستیکی» اعلام شده، اما نشانه‌ای از تداوم شکاف‌ها و فقدان اراده سیاسی کافی از سوی آمریکا برای عبور از بحران است. در این میان، نقش عمان به‌عنوان میانجی همچنان کلیدی است، اما پرسش اصلی این است که آیا طرفین حاضرند از سیاست‌های حداکثری عبور کنند و به راه‌حلی واقع‌بینانه برسند؟ یا همچنان باید شاهد تکرار سناریوهای پیشین با چاشنی فشار، تحریم و بن‌بست باشیم؟