تهران و آژانس در مسیر دیپلماسی

 اگر این اتفاق رخ دهد، وضعیت اقتصادی ایران پیچیده‌تر و غیرقابل پیش‌بینی خواهد شد و در آن صورت نمی‌توان روی کمک چین و روسیه هم حساب خاصی باز کرد. چنین است که هر دوطرف تلاش می‌کنند تا راهی برای بهبود وضعیت پیدا کنند که کار به فعال شدن مکانیزم ماشه نینجامد. از سویی جمهوری اسلامی از چند ماه قبل مذاکرات خود را با طرف‌های اروپایی و مسئولان آژانس شروع کرده تا در ادامه بتواند قبل از رسیدن فصل خزان، این پرونده را مختومه و یا حداقل راهی برای جلوگیری از عدم فعال شدن مکانیزم ماشه پیدا کند. در این مسیر طرف‌های اروپایی از جمله رافائل گروسی، رئیس سازمان انرژی اتمی باتوجه به اما و اگرهایی که در رابطه با پروند ایران دارد، همچنان معتقد است که باید از مسیر دیپلماسی این مشکل را برطرف کنند. فعالیت‌های هسته‌ای ایران از دهه‌ها قبل آغاز شده و اوج و فرودهای متعددی داشته است. با نشستن محمود احمدی‌نژاد در جایگاه ریاست جمهوری و حضور تندروها در گلوگاه‌های مهم، برخی اختلاف‌ها شدت یافت تا اینکه جمهوری اسلامی توانست با آنچه برجام نام گرفت اختلافات را کاهش دهد.

دور جدید مذاکرات

در سوی دیگر تهران و واشینگتن تلاش می‌کنند تا بتوانند به‌سرعت توافقی هرچند موقف امضا کنند. شاید این موضوع در ظاهر رابطه چندانی به توافق با آژانس و اروپایی‌ها نداشته باشد ولی برکسی پوشیده نیست که فرمان آژانس انرژی هسته‌ای و بسیاری از سازمان‌‌های جهانی در اختیار آمریکایی‌ها است. طبق گفته‌های جدید گروسی آنها از ایران می‌خواهند اجازه نصب دوربین‌ها در مراکز هسته‌ای داده شود و همچنین تهران ضمانت دهد که ‌دنبال سلاح‌کشتار جمعی نخواهد بود. البته در این مورد به‌نظر ایران هم با نرمش برخورد خواهد کرد و از آنجا که عراقچی، گروسی را در جریان گفت‌وگوها با ترامپ قرار می‌دهد به‌نظر روابط رو به ترمیم حرکت می‌کند. در ادامه این گزارش به آخرین تحرکات اروپایی‌ها و ایرانی‌ها در ماه‌های منتهی به فعال شدن مکانیزم ماشه اشاره خواهیم کرد.

نظارت بیشتر

رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز گذشته در نشست‌ خبری با اشاره به پرونده هسته‌ای ایران گفت: «در لحظات حساسی قرار داریم. همان‌طور که می‌دانید ایران و آمریکا در حال گفت‌وگوهای مهمی هستند. به‌طور همزمان درحال رایزنی با عراقچی و ویتکاف هستم تا آژانس بتواند سازوکارهای فنی خود و اقدامات حمایتی خود برای نظارت‌های مورد نیاز را ارائه دهد. بدون نظارت آژانس، هرگونه توافقی صرفا یک تکه کاغذ خواهد بود. ظرف چند هفته باید به نتیجه برسیم و این مسئله دست‌ یافتنی است. باید از هرگونه تنش نظامی در خاورمیانه و جهان جلوگیری کنیم. دیپلماسی دست‌ یافتنی است. عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای، به نفع اروپا است. روز‌به‌روز به پایان یافتن مهلت برجام نزدیک می‌شویم. تصریح کنم که ما همچنان در ایران حضور داریم و تأسیسات ایران تحت بازرسی و نظارت آژانس هستند. فقط شفافیت گذشته خود را از دست داده‌ایم.» گروسی در پاسخ به سوالی درباره توافقات صورت گرفته با ایران گفت: «مقامات ایران تاکید کرده‌اند که حاضر به انجام اقدامات لازم هستند. اما آنها می‌دانند که موضوعاتی همچون دوربین‌های نظارتی، بازرسان و موارد بسیاری دیگر باید برطرف شود و امیدوارم که آنها مسیر درست را انتخاب کنند.»

توافق‌های ابتدایی ایران و آژانس

به‌دنبال تفاهم‌های حاصل‌شده در سفر اخیر گروسی به تهران و دیدارهای وی با وزیر امور خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی، ماسیمو آپارو، معاون پادمانی آژانس، در رأس هیاتی، هفتم اردیبهشت به ایران آمد. آپارو با هیاتی از سازمان انرژی اتمی ایران به سرپرستی بهروز کمالوندی، معاون امور بین‌الملل، حقوقی و مجلس این سازمان، دیدار و گفت‌وگو کرد. در این مذاکرات، موضوع‌های مدنظر دو طرف، به‌ویژه مباحث فنی و پادمانی، مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت. طرف‌ها ضمن بررسی تمامی مباحث فی‌مابین، از جمله موضوعات باقیمانده پادمانی، درخصوص روش پیگیری مسائل و نیز ادامه گفت‌وگوها و اجرای تفاهمات حاصله به توافق رسیدند.

رایزنی‌ها در فصل مذاکره

روز 7 اردیبهشت مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تماس تلفنی با وزیر امور خارجه ایران، در مورد آخرین وضعیت همکاری‌های تهران و آژانس گفت‌وگو کرد. مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در این تماس با استقبال مجدد از گفت‌وگوهای پاستور و کاخ‌سفید، بر آمادگی آژانس برای هرگونه مساعدت در این روند تاکید کرد. عراقچی در این گفت‌وگوی تلفنی، با اشاره به اهمیت نقش آژانس در مباحث هسته‌ای ایران گفت: «تهران به‌‌عنوان عضو مسئولیت‌شناس معاهده منع اشاعه، به همکاری‌های خود با آژانس طبق تعهدات حقوقی- بین‌المللی خود ادامه می‌دهد و امیدواریم با رویکرد فنی و حرفه‌ای آژانس هرچه سریع‌تر موضوعات باقیمانده پادمانی نیز حل و فصل شود.» لازم به‌ذکر است که عراقچی، گروسی را در جریان آخرین تحولات مذاکره با آمریکا قرار داده است که می‌تواند امیدوار کننده باشد.