راهبرد‌های تهران‌ و مسکو با چاشنی هسته‌ای

 با این حال رفتار و ساختار این برنامه پس از رخدادهای نظامی و دیپلماتیک اخیر تغییراتی تجربه کرده که آینده تهران و غرب را غبار آلودتر می‌کند. آمریکا و اسرائیل با بمب‌افکن‌های B-2 علیه چند تاسیسات هسته‌ای ایران اقدامات نظامی انجام داد. طبق گزارش‌های رسمی و تحلیل‌های ناظرین، به تاسیساتی از جمله نطنز، فردو و اصفهان خسارات جدی وارد شد. در این بین نهادهایی مانند آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بارها بر ضرورت دسترسی و شفاف‌سازی تاکید کرده‌اند و در پی حوادث اخیر خواهان از سرگیری کامل همکاری‌های نظارتی شدند. اظهارات رسمی مدیرکل آژانس و گزارش‌های فنی نشان می‌دهد که فراهم آوردن امکان بازرسی و راستی‌آزمایی برای ارزیابی دقیق ذخایر اورانیوم غنی‌شده و وضعیت تاسیسات حیاتی ضروری است تهران اما با رد اتهامات تاکنون اجازه بررسی وضعیت تاسیسات تخریب شده را نداده است.

در عرصه همزمان‌سازی فناوری و توسعه ظرفیت انرژی، تهران و مسکو در سال جاری و بعد از حملات غربی‌ها گام‌هایی برای تقویت همکاری‌های صلح‌آمیز هسته‌ای برداشتند؛ در این بین روز گذشته اعلام شد که یادداشت تفاهم و توافق‌هایی برای همکاری در طرح‌های نیروگاهی، از جمله توسعه رآکتورهای کوچک و مدولار (SMR)، بین سازمان انرژی اتمی ایران و شرکت روس‌اتم امضا شده است. این تحولات نشان‌دهنده تمایل ایران به تنوع‌بخشی انرژی و ادامه تعاملات فنی بین‌المللی است، هرچند این همکاری‌ها از منظر سیاست‌گذاری منطقه‌ای و کنترل صادرات فناوری حساس مورد توجه جدی قرار دارند. در این مورد باید اضافه کنیم که تصویر کلی از وضعیت فعلی ترکیبی از مؤلفه‌های فنی، حقوقی و سیاسی است. ضربات نظامی ممکن است برخی زیرساخت‌ها را تضعیف کنند اما بدون شفاف‌سازی و بازگشت بازرسان بین‌المللی، ارزیابی جامع درباره مقیاس و جهت‌گیری بلندمدت برنامه هسته‌ای ایران نامشخص باقی می‌ماند. همزمان، رشد همکاری‌های فنی مانند پروژه‌های SMR با روسیه، پرسش‌هایی درباره انتقال فناوری و سازوکارهای تضمین عدم انحراف کاربرد مطرح می‌سازد که توجه جامعه بین‌المللی و نهادهای نظارتی را می‌طلبد. در این مورد به آخرین همکاری‌های هسته‌ای ایران و روسیه خواهیم پرداخت.

آخرین روند همکاری

مسکو همواره یکی از همراهان جمهوری اسلامی در زمینه مسایل هسته‌ای محسوب می‌شود هرچند انتقادهایی در مورد تعلل‌های روس‌ها مطرح می‌شود ولی با این حالا همانطوری که در مقدمه اشاره کردیم این فعالیت‌ها رو به گسترش است. در این مورد الکسی لیخاچف، رئیس شرکت دولتی روس‌اتم پنجشنبه گذشته اعلام کرد که این شرکت در حال آماده‌سازی یک یادداشت تفاهم با ایران درباره نیروگاه‌های هسته‌ای کوچک است. لیخاچف در این رابطه گفت: «ما اکنون در حال آماده‌سازی یک یادداشت تفاهم درباره نیروگاه‌های کوچک هستیم». به گفته لیخاچف، واحد اول نیروگاه هسته‌ای بوشهر که با مشارکت روسیه تکمیل شده، به طور پایدار در حال فعالیت است. همچنین دومین و سومین واحد این نیروگاه در حال ساخت هستند و توافق‌نامه‌ای درباره ساخت واحدهای جدید هسته‌ای با ظرفیت بالا در ایران امضا شده است.

در همین مورد مدیرعامل شرکت روس‌اتم هفته آخر آبان ماه در گزارشی اعلام کرد که ساخت واحدهای دوم و سوم نیروگاه هسته‌ای بوشهر با مشارکت روسیه در حال پیشرفت است و حدود ۳۰۰۰ متخصص در این پروژه فعالیت می‌کنند. لیخاچف، در همین مورد اضافه کرد که ساخت ۲ واحد جدید نیروگاه هسته‌ای بوشهر در ایران با مشارکت فدراسیون روسیه طبق برنامه در حال پیشرفت است.

او در این مورد ادامه داد: «۲ واحد هزار مگاواتی در حال ساخت هستند؛ واحد دوم و سوم. رو به جلو حرکت می‌کنیم. روسیه موضع ایران در خصوص حق مسلم توسعه فناوری‌های هسته‌ای صلح‌آمیز را به رسمیت می‌شناسد. کار متخصصان روس در نیروگاه هسته‌ای بوشهر حتی در جریان حملات رژیم اسراییل و آمریکا به ایران، حتی برای لحظه‌ای متوقف نشده است».

دورویی غرب

شراکت یا همان برنامه‌های راهبردی تهران و مسکو باعث شد تا روس‌ها در نهادهای بین‌المللی به‌نوعی برای حقوق حداقلی هسته‌ای ایران چانه‌زنی می‌کنند. بدون در نظر گرفتن نتیجه این ادبیات‌ حمایتی، میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین معتقد است وضعیت پیرامون پرونده هسته‌ای ایران به «بن‌بست کامل» رسیده و مسئولیت آن برعهده سه کشور اروپایی انگلیس، آلمان و فرانسه و آمریکاست. او در ادامه این گفت‌وگو افزود: «کشورهای غربی مدام تکرار می‌کنند که این پایان دیپلماسی نیست، اما به نظر می‌رسد با تلاش‌های آنها دیپلماسی عملاً از کار افتاده است. » اولیانوف همچنین تاکید کرد که چنین قطعنامه‌هایی زمانی تصویب می‌شوند که دیپلماسی دیگر کارایی ندارد و نتیجه آن «بسیار دور از سیاست واقعی» است.