ترامپ به دنبال جایزه نوبل است

 با این وجود اختلافات عمیق در پرونده‌هایی مانند اوکراین، ایران و سوریه مانع از همکاری گسترده می‌شود. پوتین شاید بازی تازه‌ای را با ترامپ آغاز کرده باشد اما بعید است دولت ترامپ کار با روسیه را به همکاری با اروپا متحد دیرینه آمریکا ترجیح دهد. این در حالی است که ادامه جنگ اوکراین مانع احیای روابط روسیه با اروپا شده و ترامپ نیز تمایلی به نرمش در این زمینه نشان نداده است». در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.

*پس از دیدار پوتین و ترامپ و همچنین حضور سران کشورهای اروپایی در کاخ سفید بحران اوکراین هنوز بدون هیچ نتیجه‌ای رها شده است. گره این بحران چگونه باز می‌شود؟

در مرحله نخست باید عنوان کنم نشست دوجانبه ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ در آلاسکا اگرچه از سوی دو طرف سازنده و مثبت توصیف شد، اما در عمل بدون هیچ توافق مشخصی پایان یافت. این دیدار بیش از آنکه گامی به ‌سوی حل بحران اوکراین باشد نمایانگر فاصله عمیق میان خواسته‌های دو طرف بود. پوتین در نشست خبری پس از دیدار بر لزوم شناسایی ریشه‌‌های جنگ اوکراین تأکید کرد و فضای مذاکرات را مثبت و محترمانه خواند. ترامپ نیز از پیشرفت بزرگ سخن گفت اما اذعان کرد که هنوز توافقی حاصل نشده و چند نکته باقی مانده است. واقعیت این است که خواسته‌‌های پوتین و ترامپ کاملاً متفاوت است. پوتین انتظار دارد بخشی از تحریم‌های آمریکا علیه روسیه به دلیل جنگ اوکراین لغو شود اما در شرایط فعلی چنین زمینه‌ای وجود ندارد. این اختلافات عمیق نشان می‌دهد حل ‌وفصل مسائل میان واشنگتن و مسکو با یک دیدار امکان ‌پذیر نیست و همه چیز به دور بعدی مذاکرات که به درخواست پوتین در مسکو برگزار خواهد شد موکول شده است. ترامپ که در آخرین دوره ریاست‌جمهوری خود قرار دارد و حدود سه سال تا پایان آن باقی مانده است، به شدت مشتاق دریافت جایزه صلح نوبل است و تلاش دارد خود را به‌عنوان رئیس‌جمهوری متفاوت معرفی کند. اما نشست آلاسکا برای او درسی بود تا دریابد حل مسائل پیچیده بین‌المللی به‌ ویژه بحران اوکراین با شعارهای ساده‌‌انگارانه انتخاباتی ممکن نیست.

*چرا جایزه صلح نوبل تا این اندازه برای ترامپ مهم شده است؟

ترامپ دوست دارد خود را رئیس‌جمهور متفاوتی نشان بدهد و در عین حالی که بیشتر تمایل به تنش و جنگ دارد اما خود را صلح طلب نشان بدهد. در چنین شرایطی اگرچه ترامپ در برخی موارد مانند میانجی‌‌گری در آتش‌‌بس میان تایلند و کامبوج یا میان پاکستان و هند موفقیت‌هایی داشته اما در پرونده‌‌های مهم بین‌المللی نتوانسته نقشی مؤثر در ایجاد صلح و ثبات ایفا کند. در واقع وی جز حمایت بی‌قید و شرط از اسرائیل در اقدامات تجاوزکارانه علیه مردم غزه دستاورد قابل‌ توجهی در عرصه دیپلماسی نداشته است. ترامپ هنوز با پیچیدگی‌های روابط بین‌الملل آشنایی ندارد. به عنوان مثال پرواز جنگنده‌‌ها و بمب‌‌افکن‌‌های آمریکایی هنگام استقبال از پوتین بیش از آنکه نشانه‌ای از قدرت‌نمایی باشد بیشتر جنبه تبلیغاتی داشت. طراحان این نمایش تصور می‌کردند با چنین اقداماتی می‌‌توانند بر طرف مقابل تأثیر بگذارند اما روسیه نیز از توان نظامی مشابهی برخوردار است و چنین اقداماتی تأثیر خاصی بر پوتین ندارد. روسیه اگرچه از نظر اقتصادی از غرب عقب‌تر است اما از نظر نظامی دومین قدرت جهان به شمار می‌رود. بنابراین این‌ گونه مانورها نه‌ تنها به امتیازگیری نمی‌‌انجامد بلکه بیشتر ضعف نگاه تیم ترامپ را آشکار می‌سازد. در مذاکرات آنچه اهمیت دارد نه نمایش‌های تبلیغاتی بلکه محتوای واقعی گفت‌وگوهاست.

ترامپ نتوانسته به اهداف خود از جمله جلب حمایت روسیه علیه چین، یا کسب امتیاز برای جایزه صلح نوبل دست یابد. پوتین هم نتوانسته تحریم‌ها را کم کند

*به نظر می‌رسد در روزهای پس از دیدار پوتین و ترامپ در نهایت پوتین و خواسته‌هایش دست بالاتر را پیدا کردند. چرا این اتفاق رخ داد؟

هر دو رهبر تمایل دارند اتحادیه اروپا را تضعیف کنند. ترامپ بارها از ناتو انتقاد کرده و پوتین نیز خواهان شکاف در غرب است. احتمال دارد در دیدار اخیر زمینه‌هایی برای همکاری غیررسمی در کاهش نفوذ اروپا و از انرژی و امنیت گرفته تا تحریم‌ها بررسی شده باشد. با این وجود اختلافات عمیق در پرونده‌هایی مانند اوکراین، ایران و سوریه مانع از همکاری گسترده می‌شود. پوتین شاید بازی تازه‌ای را با ترامپ آغاز کرده باشد اما بعید است دولت ترامپ کار با روسیه را به همکاری با اروپا متحد دیرینه آمریکا ترجیح دهد. این در حالی است که ادامه جنگ اوکراین مانع احیای روابط روسیه با اروپا شده و ترامپ نیز تمایلی به نرمش در این زمینه نشان نداده است. نکته مهم دیگر اینکه ترامپ در دوره اخیر چین را رقیب اصلی آمریکا معرفی کرده است. ممکن است او تلاش کرده باشد با پیشنهاد همکاری اقتصادی یا امنیتی پوتین را به سمت کاهش روابط با پکن سوق دهد. اما روسیه به دلیل وابستگی اقتصادی به چین به ‌ویژه پس از تحریم‌های غرب و همکاری‌‌های استراتژیک در قالب سازمان‌هایی مانند سازمان همکاری شانگهای تمایلی به فاصله گرفتن از پکن ندارد. پوتین احتمالاً از این موضوع به‌ عنوان ابزاری برای چانه‌‌زنی استفاده کرده اما بعید است که به طور جدی از چین فاصله بگیرد. در شرایط کنونی ترامپ نتوانسته به اهداف خود از جمله جلب حمایت روسیه علیه چین یا کسب امتیاز برای جایزه صلح نوبل دست یابد. پوتین نیز موفق نشده تحریم‌ها را کاهش دهد. به نظر می‌رسد تا زمانی که دو کشور به دنبال تغییر موازنه قدرت به نفع خود باشند پیشرفت ملموسی به دست نخواهد آمد.

*چرا در حالی که ترامپ قول دیدار پوتین و زلنسکی داد اما هنوز این دیدار محقق نشده است؟

طرفین اصلی این درگیری اوکراین و روسیه هستند و پوتین و زلنسکی به‌عنوان تصمیم‌ گیرندگان نهایی در روند جنگ نقش کلیدی در هرگونه توافق آتش ‌بس یا صلح دارند. طبیعتاً دستیابی به توافق نهایی بدون تفاهم این دو کشور امکان‌ پذیر نیست. پیش‌‌تر نیز طرح‌هایی برای آتش‌بس ارائه شد که شامل شروطی بود که از نظر طرف مقابل غیرقابل‌ قبول تلقی می‌شد. در اینجاست که ترامپ وارد میدان شده تا شاید بتواند روسیه را متقاعد کند بدون پیش‌ شرط به یک آتش‌بس موقت تن دهد و سپس مراحل بعدی برای برقراری صلح پیگیری شود. نکته قابل توجه در رفتار ترامپ این است که برخلاف انتظار به‌ جای فشار بر روسیه به‌ عنوان کشور مهاجم بیشتر فشار خود را متوجه اوکراین کرده است که در این جنگ موقعیت ضعیف‌تری دارد. این مسئله غیرمعمول است و واکنش‌هایی نیز در سطح رسانه‌ها و تحلیل‌گران به همراه داشته است. با این وجود از منظر انسانی و سیاسی امیدوارم که آتش‌بس هرچه زودتر برقرار شود. ادامه جنگ نه تنها به زیان مردم اوکراین و روسیه است بلکه تبعات آن برای امنیت غذایی، انرژی و ثبات بین‌المللی نیز جدی است. ترامپ معتقد است با رفع تحریم‌ها و برقراری روابط تجاری با روسیه می‌توان مانع نزدیکی بیشتر این کشور به چین شد. او همچنین به‌ دنبال تثبیت حضور اقتصادی آمریکا در اوکراین است. گفته می‌شود یکی از توافقاتی که در جریان مذاکرات انجام شده مربوط به معادن اوکراین است که آمریکا سهمی ۴۹ درصدی در استخراج آنها دریافت خواهد کرد. ترامپ این موضوع را به‌ عنوان راهی برای جبران هزینه‌های مالی آمریکا در طول جنگ مطرح کرده است. نکته دیگر اینکه جنگ روسیه و اوکراین مسأله‌ای است که تبعات آن حتی پس از پایان درگیری نظامی سال‌‌ها در قالب بحران‌های امنیتی و سیاسی ادامه خواهد داشت. اگرچه امکان یک صلح دائمی در کوتاه‌مدت بعید است اما بحث بر سر آتش‌ بس موقت و برگزاری انتخابات در اوکراین مطرح است. در صورت فراهم شدن شرایط برگزاری انتخابات این مردم اوکراین خواهند بود که درباره آینده کشورشان تصمیم خواهند گرفت. نتیجه این انتخابات می‌تواند بر موضع دولت آینده درباره توافق با روسیه تأثیرگذار باشد.