نگرانی از میراث فرهنگی در خطر

 در روزهای گذشته و بعد از حمله رژیم صهیونیستی به ایران، درکنار همه نگرانی‌هایی که وجود دارد، مساله حفظ میراث فرهنگی و آثار باستانی و ملی، از جمله مسائلی است که از طرف دوستداران و دست‌اندرکاران میراث فرهنگی و موزه‌داران مطرح شده است و همه نگران حفاظت از آثار تاریخی شهرهایی بودند که در آنها پدافندها فعال شده بود و بخش‌هایی از شهرها تخریب می‌شد. در کنار تمام نگرانی‌ها برای وطن و مردم سرزمین، نگرانی برای هویت و میراث این سرزمین نیز وجود داشت. در این میان موزه‌داران و فعالان میراث فرهنگی و حتی فعالان گردشگری از نهادهای بین‌المللی درخواست واکنش داشتند.

انتظار از نهادهای بین‌المللی

در این روزها موزه‌داران ایران اعلام کردند: از سازمان‌های بین‌المللی انتظار می‌رود با قاطعیت، از جامعه پایبند به حفظ میراث فرهنگی جهان، بخواهند تا نقض آشکار تعهدات بین‌المللی را محکوم کنند. در بیانیه آنها آمده: ما، موزه‌داران ایرانی، نگهبانان حافظه تاریخی مردمانی هستیم که هزاران سال در این سرزمین زیسته‌اند و آثاری را از خود به جا نهاده‌اند که از گفت‌وگوی میان تمدن‌ها، همزیستی میان ادیان و تلاش برای صلح حکایت دارد. امروز که این ارزش‌ها مورد هجوم قرار گرفته‌اند خاموشی وجدان جهانی جایی ندارد. بنابراین از سازمان‌های بین‌المللی، همچون شورای بین‌المللی موزه‌ها (ایکوم)، یونسکو، شورای جهانی بناها و محوطه‌ها (ایکوموس) و مرکز بین‌المللی مطالعه، حفاظت و مرمت اموال فرهنگی (ایکروم) انتظار می‌رود که با قاطعیت، از جامعه پایبند به حفظ میراث فرهنگی جهان، بخواهند تا این نقض آشکار تعهدات بین‌المللی را محکوم و روند آن را متوقف سازد چرا که عدم واکنش به چنین شرایطی، به معنای پذیرش ضمنی آن است. موزه، جایگاه روایت، نمایش، حفظ و نگهداری از گذشته است تا مأمنی برای آینده باشد. اگر امروز از ارزش‌های فرهنگی دفاع نشود فردا برای آیندگان به این منظور چیزی باقی نخواهد ماند.

سازوکار اضطراری

باستان‌شناسان از جوامع بین‌المللی خواستند که اوضاع را به‌طور دقیق زیرنظر گرفته و سازوکارهای اضطراری برای حفاظت از میراث فرهنگی ایران ارائه کنند. در همین راستا، جامعه باستان‌شناسی ایران بیانیه‌ای رسمی خطاب به ۱۶ نهاد بین‌المللی از جمله یونسکو، ایکوم، ایکوموس، و مراکز مرتبط با میراث جهانی صادر کرده و به مدیران و مسئولان مرتبط در این نهادها ارسال کرده است. در این بیانیه «جامعه» خواستار محکوم‌کردن حملات نظامی و اقدام فوری برای محافظت از میراث فرهنگی ایران و رعایت قوانین بین‌المللی شده است. متن بیانیه به دو زبان فارسی و انگلیسی به پیوست ارسال شده است. متن بیانیه به این شرح است:

جامعه باستان‌شناسی ایران به تمامی طرف‌های درگیر یادآور می‌شود که طبق حقوق بشردوستانه بین‌المللی، از جمله کنوانسیون ۱۹۵۴ لاهه برای حمایت از اموال فرهنگی در صورت درگیری مسلحانه و دو پروتکل الحاقی آن، پروتکل اول الحاقی سال ۱۹۷۷ به کنوانسیون‌های ژنو ۱۹۴۹، و اساسنامه رم دیوان کیفری بین‌المللی مصوب ۱۹۹۸ که تخریب و هدف‌گیری عمدی اموال فرهنگی را در شرایطی به‌عنوان جنایت جنگی تعریف می‌کند، تعهدات الزام‌آوری دارند. اسرائیل، ایران، و ایالات‌متحده آمریکا به‌عنوان دولت‌های عضو کنوانسیون ۱۹۵۴ لاهه، به‌طور قانونی موظف به احترام و حفاظت از اموال فرهنگی هستند؛ از جمله با خودداری از هدف‌گیری مستقیم این اموال در جریان درگیری‌ها و استفاده از آنها به شیوه‌هایی که آنها را در معرض تخریب یا آسیب قرار دهد. اصل تمایز، که یکی از ارکان حقوق بشردوستانه بین‌المللی است، همه طرف‌ها را ملزم می‌کند که در همه حال میان اهداف نظامی و اشیای غیرنظامی تفاوت قائل شوند. از این رو، جامعه باستان‌شناسی ایران درخواست می‌کند که یونسکو و سایر نهادهای بین‌المللی حفاظت از میراث فرهنگی، از جمله سپر آبی بین‌المللی (Blue Shield International)، شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌ها (ICOMOS)، و شورای بین‌المللی موزه‌ها (ICOM)، اوضاع را به‌طور دقیق زیر نظر گرفته و سازوکارهای اضطراری برای حفاظت از میراث فرهنگی ایران را فعال کنند.

تعطیلی موزه‌های دفینه

به‌دنبال آغاز حمله رژیم صهیونیستی به ایران، همه موزه‌های ایران از جمله موزه‌های وابسته به گروه موزه‌های دفینه تا اطلاع ثانوی تعطیل شدند. این موزه‌ها شامل پردیس موزه‌ای دفینه، موزه‌زمان، موزه هنر ایران (کاخ مرمر)، موزه خودروهای تاریخی ایران، موزه نور و روشنایی و موزه تار و پود یزد، موزه ملی هنرهای اصفهان و پردیس موزه‌ای رامسر است. علاقه‌مندان می‌توانند از فضای مجازی این موزه‌ها استفاده کرده و در جریان فعالیت آنها باشند.

مجمع جهانی گردشگری شهری

تحت تأثیر اتفاقات اخیر، سازمان جهانی گردشگری با انتشار پیامی، از تعویق رویداد بین‌المللی «مجمع جهانی گردشگری شهری» در تهران خبر داد. زوراب پولولیکاشویلی، دبیرکل سازمان جهانی گردشگری ملل متحد، در پیامی رسمی خطاب به سیدرضا صالحی‌امیری، وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، با ابراز نگرانی از تحولات اخیر، حمایت و همراهی جامعه جهانی گردشگری را با ملت ایران اعلام کرد و گفت: افکار و دل‌های ما با مردم شریف ایران است. وی با اعلام تصمیم سازمان برای تعویق «مجمع جهانی گردشگری شهری» که قرار بود ۳ و ۴ تیرماه ۱۴۰۴ (۲۴ و ۲۵ ژوئن ۲۰۲۵) در تهران برگزار شود، تأکید کرد: این تصمیم بر پایه توصیه‌های اداره ایمنی و امنیت سازمان ملل اتخاذ شده و به‌هیچ‌وجه از ارزش‌های میزبانی ایران نمی‌کاهد.  پولولیکاشویلی با تقدیر از تلاش‌های وزارت میراث‌فرهنگی و منطقه فرهنگی‌گردشگری عباس‌آباد برای میزبانی شایسته این رویداد بین‌المللی، خاطرنشان کرد: جمهوری اسلامی ایران با برخورداری از پایداری فرهنگی، مهمان‌نوازی اصیل و میراث تاریخی بی‌بدیل، همواره مورد تحسین جامعه جهانی گردشگری بوده و این موقعیت، تضمین‌کننده جایگاه ممتاز ایران در عرصه بین‌المللی است.

بیانیه هتل‌داران

جامعه هتلداران ایران در خصوص همکاری با مردم در شرایط اضطراری این روزها بیانیه صادر کرد. متن بیانیه به این شرح است: با نهایت تأثر و تأسف، شهادت جمعی از سرداران سرافراز نظامی و دانشمندان فرهیخته هسته‌ای و هم‌میهنان مظلوم‌مان را در پی حملات وحشیانه به ملت بزرگ ایران تسلیت می‌گوئیم. در روزهایی که سرزمین عزیزمان با تهدیدات و حملات خصمانه رژیم اشغالگر روبه‌روست، جامعه حرفه‌ای هتلداران ایران ضمن محکوم کردن این جنایات، مصرانه بر تعهد ملی و اجتماعی خود که همانا خدمت به ملت شریف ایران است، تأکید می‌کند. لذا به اطلاع می‌رسانیم که هتل‌های سراسر کشور در موارد زیر موظف به همکاری کامل با مهمانان هستند؛کنسلی رزروها بدون دریافت جریمه در شرایط لغو پروازها و انسداد جاده‌ها، جابه‌جایی و تغییر تاریخ اقامت با بیشترین انعطاف‌پذیری ممکن، ارائه تسهیلات لازم برای میزبانی از هم‌میهنان در سفرهای غیرتفریحی و ضروری، این اقدامات در راستای همراهی با ملت ایران، کاهش دغدغه‌های آنها و ایفای نقش مسئولانه صنعت هتلداری کشور در شرایط حساس کنونی اتخاذ شده است. ما به عنوان خادمان صنعت گردشگری کشور، همواره در کنار مردم ایستاده‌ایم و اطمینان داریم که ایران عزیز با تکیه بر وحدت ملی از این برهه نیز سرافراز و پیروز عبور خواهد کرد.