ترامپ در خاورمیانه؛ تکرار تهدید

 او در اظهاراتی جنجالی مدعی شد که ایران با دارا بودن ذخایر عظیم نفتی، نیازی به انرژی هسته‌ای ندارد. ترامپ گفت: «ما راه‌حلی خواهیم داشت؛ یا خشونت‌آمیز خواهد بود یا مسالمت‌آمیز. من مسالمت‌آمیز را ترجیح می‌دهم، اما آنها نباید سلاح هسته‌ای داشته باشند.» او همچنین ادعا کرد که فکر می‌کند ایران به توافق نزدیک است و قصد دارد به‌زودی با آمریکا توافق کند ترامپ همچنین هشدار داد: «اگر از ایران نفت بخرید، نمی‌توانید با آمریکا تجارت کنید»، اشاره‌ای صریح به تحریم‌های ثانویه ایالات متحده که هدف آن، محروم‌سازی ایران از دسترسی به بازارهای بین‌المللی است.

* فریب و تفرقه‌افکنی

در واکنش به این سخنان، وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با صدور بیانیه‌ای، اظهارات ترامپ را «فریبکارانه، توهین‌آمیز و تفرقه‌افکنانه» توصیف کرد. در این بیانیه آمده است که این سخنان «نمی‌تواند خللی در همبستگی ملی ایرانیان ایجاد کند و تلاشی برای لاپوشانی نقش مستقیم آمریکا در جنایات رژیم صهیونیستی در منطقه است.» وزارت خارجه ایران همچنین تأکید کرد که سخنان ترامپ با هدف دامن‌زدن به شکاف‌های قومی و مذهبی در منطقه بیان شده و درصدد ایجاد تنش میان ایران و کشورهای عربی خلیج فارس است. با این حال، جمهوری اسلامی ایران بر ادامه مسیر تقویت روابط مودت‌آمیز با کشورهای منطقه تأکید دارد.

*حفظ غنی‌سازی

سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، نیز در واکنشی صریح گفت که «ایران برای اعتمادسازی در مورد تداوم ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای خود آمادگی دارد، اما حفظ غنی‌سازی و زیرساخت‌های هسته‌ای ایران خط قرمز مذاکرات است.» او تأکید کرد که بر اساس معاهده NPT، غنی‌سازی حق هر کشور عضو از جمله ایران است و جمهوری اسلامی نمی‌تواند در این زمینه مصالحه کند. عراقچی همچنین با بیان اینکه تحریم‌ها فشار می‌آورند اما ایران را به زانو درنمی‌آورند، افزود: «اگر آمریکایی‌ها واقعاً فکر می‌کردند که تحریم‌ها ایران را تسلیم می‌کند، نیازی به مذاکره نمی‌دیدند.»

* چین در کنار ایران

در حالی که تنش‌های لفظی میان تهران و واشینگتن افزایش یافته، چین در موضعی حمایتی از ایران ایستاد. «لین جیان»، سخنگوی وزارت خارجه چین، اعلام کرد که پکن به حق ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای احترام می‌گذارد و با تحریم‌های یکجانبه و غیرقانونی مخالف است. سخنگوی وزارت خارجه چین همچنین تأکید کرد که کشورش نقش سازنده‌ای در مسیر یافتن راه‌حلی جامع برای موضوع هسته‌ای ایران ایفا خواهد کرد. او گفت: «ما به تلاش برای رسیدن به توافقی که نگرانی‌های مشروع همه طرف‌ها را در نظر بگیرد ادامه می‌دهیم.»

* پیشنهاد مکتوب؟

در حالی که ترامپ از وجود یک پیشنهاد و انتظار برای پاسخ تهران سخن گفته، منابع خبری آمریکایی از جمله CNN گزارش داده‌اند که ایالات متحده هنوز پیشنهاد مکتوبی درباره توافق هسته‌ای به ایران ارائه نکرده و همچنان منتظر پاسخ تهران به مذاکرات غیررسمی در عمان است. این تناقض میان ادعاهای ترامپ و واقعیت دیپلماتیک، نشانگر تلاش او برای استفاده از فضای رسانه‌ای منطقه جهت افزایش فشار روانی بر ایران است.

*احتمال توافق با ایران

در همین حال، ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا در امور غرب آسیا، نیز در سخنانی جالب توجه اظهار داشت که ممکن است ایالات متحده پیش از رسیدن به توافق صلح در اوکراین، به توافقی با ایران در زمینه هسته‌ای دست یابد. این سخنان می‌تواند نشانه‌ای از تمایل دولت آمریکا به حل موضوع ایران پیش از انتخابات سال آینده باشد.

*اهرم فشار یا ضعف دیپلماتیک؟

سخنان دونالد ترامپ در سفر اخیرش به کشورهای عربی منطقه از یک‌سو نشانگر ادامه سیاست فشار حداکثری و تهدیدآمیز ایالات متحده علیه ایران است، و از سوی دیگر، اعترافی ضمنی به نیاز آمریکا به مذاکره است. ترامپ همچون گذشته می‌کوشد با استفاده از اهرم تهدید نظامی، ایران را به پای میز مذاکره بکشاند؛ اما مواضع قاطع تهران، به‌ویژه بر حفظ حق غنی‌سازی، در کنار حمایت‌هایی از سوی کشورهای مهمی چون چین، نشان می‌دهد که مسیر رسیدن به توافق، همچنان پیچیده و نیازمند تعامل متقابل و احترام به حقوق مشروع همه طرف‌هاست. ایران، به‌رغم فشارها، بر اصول خود ایستاده و تأکید دارد که برنامه هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است. آمریکا نیز اگر واقعاً خواهان توافقی پایدار است، باید از ادبیات تهدید فاصله بگیرد و واقعیت‌های منطقه و اقتدار ایران را به رسمیت بشناسد. مسیر توافق نه از میان تهدید و تحقیر، بلکه از مسیر احترام و تعامل می‌گذرد.