بلند پروازی های اقتصادی اعراب خلیج فارس

این همکاری‌های گسترده که با حمایت‌های قوی بین‌المللی همراه است، باعث شده تا ایران که زمانی بر اساس سند چشم‌انداز در سال ۱۴۰۴، پیش‌بینی می‌شد جزو کشورهای برتر یا نخست اقتصادی منطقه را باشد، اکنون از بسیاری از کشورها مانند امارات نیز به دلیل تحریم‌ها، فقدان سرمایه‌گذاری، حکمرانی مدیریت ناقص و نامطلوب و... عقب‌تر باشد. به گزارش «آرمان ملی»، علی حریت‌پرور کارشناس اقتصادی در این باره گفت: ایران با وجود ظرفیت‌ها و منابع فراوان، نتوانسته است به سطح مورد انتظار در زمینه‌های مختلف اقتصادی و به ویژه انرژی دست پیدا کند و با مشکلات عدیده‌ای در این حوزه مواجه است و چنانچه این شرایط اگر ادامه یابد، بدون شک پیامدهای منفی انسانی، اجتماعی و سیاسی گسترده‌ای در منطقه به‌دنبال خواهد داشت. از این‌رو لازم است برای حفظ جایگاه ملی و ارتقای سطح زندگی مردم، برنامه‌ریزی و اقدامات جدی در راستای بهبود وضعیت اقتصادی کشور صورت گیرد تا ایران بتواند همچنان به عنوان یک بازیگر اصلی و موثر در منطقه باقی بماند. این کارشناس اضافه کرد: مطابق با پیش‌بینی‌های اعلام شده پیشین؛ ۲۵ سال پیش، سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ با هدف تبدیل ایران به قوی‌ترین کشور منطقه در حوزه‌های اقتصادی، امنیتی و سیاسی تدوین شد که بر اساس این سند بلندپروازانه قرار بود ایران را به بازیگر اصلی منطقه تبدیل کند و در عرصه اقتصاد، از تمامی رقبایش جلوتر قرار دهد، ولی گذشت زمان نشان داد که این چشم‌انداز نه‌تنها محقق نشد، بلکه ایران حتی از برخی رقبای منطقه‌ای مانند امارات نیز عقب مانده است.

سرمایه‌گذاری کلان عربستان و قطر

حریت‌پرور با اشاره به تفاهمنامه‌های اقتصادی اخیر ترامپ با عربستان و قطر بیان داشت: عربستان سعودی و قطر با حمایت مستقیم ایالات‌متحده، قراردادهای همکاری اقتصادی و سرمایه‌گذاری‌های چند صد میلیارد دلاری را امضا کرده‌اند که این قراردادها مسیر بازی اقتصادی در خاورمیانه را به کلی تغییر داده است. از طرفی، کاخ سفید اخیرا اعلام کرد که دولت ترامپ توافق همکاری اقتصادی با قطر به ارزش بیش از یک تریلیون دلار را امضا کرده است؛ اقدامی که با وجود اختلافات تاریخی شدید بین عربستان و قطر، این دو کشور را به سمت همکاری‌های اقتصادی گسترده سوق داده است. با وجود این قراردادهای عظیم، نه تنها سرمایه‌گذاری کلان در زیرساخت‌ها و پروژه‌های انرژی و فناوری ایجاد می‌کند، بلکه به طور مؤثری رقابت اقتصادی ایران را در منطقه تضعیف می‌کند.

کاهش رتبه اقتصادی ایران در منطقه

این کارشناس ادامه داد: بر اساس آخرین تحلیل‌ها و گزارش‌های اقتصادی منطقه‌ای، ایران اکنون در جایگاه چهارم بازیگران اقتصادی منطقه قرار دارد و حتی کشورهایی مثل امارات متحده عربی که پیش‌تر قدرت رقابت اقتصادی کمتری نسبت به ایران داشتند، توانسته‌اند با بهره‌گیری از سیاست‌های هوشمندانه جذب سرمایه‌گذاری خارجی و توسعه زیرساخت‌های مدرن، رتبه خود را بالاتر ببرند. بر این اساس؛ وضعیت ایران در این زمینه بسیار نگران‌کننده است، چرا که با وجود منابع طبیعی غنی، نیروی انسانی متخصص و ظرفیت‌های بالقوه اقتصادی، محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها، مدیریت ناصحیح و عدم سرمایه‌گذاری کافی باعث شده که جایگاه خود را به مرور از دست بدهد.

بازگشت سوریه به‌عنوان رقیب

او درباره خبر لغو تحریم‌های آمریکا علیه سوریه و تاثیر آن در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و... گفت: انتشار خبر رفع تحریم‌های اقتصادی علیه سوریه که نشان می‌دهد این کشور در حال بازگشت به چرخه اقتصادی منطقه است، چرا که سوریه با منابع طبیعی قابل توجه و موقعیت جغرافیایی استراتژیک خود، می‌تواند به سرعت رشد اقتصادی قابل‌توجهی داشته باشد. این امر به معنای ورود یک رقیب جدید در منطقه است که احتمالا به‌زودی رتبه ایران را نیز پشت‌سر خواهد گذاشت. به این ترتیب چنانچه روند تحریم‌های ایران همچنان ادامه داشته باشد و اقتصاد کشور در وضعیت فعلی باقی بماند، احتمالا شاهد کاهش بیشتر جایگاه ایران در اقتصاد منطقه‌ای خواهیم بود. در حالی که ایران همچنان با تحریم‌های گسترده و ثانویه درگیر است و به این شکل، فرصتی برای حذب سرمایه‌گذاری‌ها و توسعه همکاری‌های خارجی را از دست خواهد داد. هرچند بجز تحریم‌ها، سیاست‌های اقتصادی دولت در سال‌های اخیر با بی‌ثباتی و عدم ثبات قوانین بسیاری از محل مدیریت ناقص مواجه بوده است، این موضوع باعث شده سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی نسبت به آینده اقتصاد ایران بدبین باشند. از طرفی تمرکز بیش از حد روی نفت و گاز در سال‌های گذشته، باعث شده اقتصاد کشور در برابر نوسانات قیمت جهانی نفت آسیب‌پذیر شود و صنایع دیگر کمتر توسعه یابند. این در حالی است که تحریم‌های بانکی و نبود زیرساخت‌های مناسب برای تراکنش‌های مالی بین‌المللی، سرمایه‌گذاری‌های کلان را با موانع جدی مواجه کرده است. به‌علاوه تغییرات مکرر قوانین، مقررات دست و پاگیر و عدم شفافیت در بازارها، بستر مناسبی برای فساد و ناکارآمدی فراهم کرده است.

 پیامدهای عقب‌ماندگی ایران

حریت‌پرور اضافه کرد: کاهش رشد اقتصادی به معنای افزایش نرخ بیکاری و فقر است که پیامدهای اجتماعی و امنیتی جدی به‌دنبال خواهد داشت، تنزل جایگاه اقتصادی، نفوذ سیاسی ایران را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و باعث کاهش قدرت چانه‌زنی در مذاکرات و تعاملات بین‌المللی خواهد شد. به این ترتیب به نظر می‌رسد؛ رفع تحریم‌ها و تعامل سازنده با جامعه بین‌المللی، نخستین گام برای توسعه اقتصادی، حل مشکلات تحریم‌ها و ایجاد فضای مناسب برای همکاری‌های بین‌المللی است. در حقیقت باید به سمت تنوع‌بخشی به اقتصاد و کاهش وابستگی به نفت حرکت کنیم، حمایت از صنایع دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها را افزایش دهیم. از این رو باید با ایجاد قوانین شفاف و پیش‌بینی‌پذیر، اطمینان سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را جلب کنیم، علاوه بر این با تقویت زیرساخت‌های بانکی و مالی، زمینه را برای ایجاد بسترهای مالی مدرن و امکان تراکنش‌های بین‌المللی برای تسهیل مبادلات تجاری نیز فراهم کنیم.

 جاماندن از وعده‌ها

این کارشناس معتقد است: چشم‌انداز ۱۴۰۴ که ایران را به قوی‌ترین کشور منطقه وعده داده بود، هنوز محقق نشده است و با توجه به تحولات منطقه‌ای و جهانی، ایران اکنون در جایگاه پایین بین بازیگران اقتصادی منطقه قرار دارد و حتی احتمال سبقت از ایران نیز وجود دارد. این در حالی است که کشورهای منطقه با سرمایه‌گذاری کلان و همکاری‌های گسترده اقتصادی به سمت توسعه و پیشرفت حرکت می‌کنند، ایران نیازمند اصلاحات جدی، تعامل سازنده با جهان و ایجاد فضای امن و پایدار برای رشد اقتصادی است و چنانچه این روند تغییر نکند، ایران نه تنها در حوزه اقتصادی بلکه در حوزه سیاسی و امنیتی نیز جایگاه خود را از دست خواهد داد و این امر پیامدهای گسترده‌ای برای آینده کشور به همراه خواهد داشت.

اهداف اقتصادی ترامپ

تحلیلگران معتقدند؛ یکی از مهم‌ترین مسائلی که در خصوص سفر ترامپ به خاورمیانه مطرح است، اهداف اقتصادی است که در این سفر پررنگ و برجسته شده است. در همین راستا، شبکه خبری فاکس نیوز در گزارشی با تیتر «ترامپ در نخستین سفر خاورمیانه‌ای خود، سرمایه‌گذاری‌های عظیم را هدف گرفته است» نوشت: ترامپ این هفته را با سفری پر ریسک به منطقه خلیج‌فارس آغاز کرده و قراردادهای تجاری و همکاری‌های راهبردی را با سه کشور نفتی یعنی عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر هدف قرار داده است. همچنین خبرگزاری رویترز با بازتاب سفر ترامپ به خاورمیانه نوشت: ترامپ سفر به خلیج‌فارس را در حالی آغاز کرد که به‌دنبال قراردادهای اقتصادی بزرگ است. در همین ارتباط، نشریه آمریکایی نیویورک تایمز در آستانه سفر ترامپ به خاورمیانه در گزارشی با عنوان «ترامپ می‌خواهد عربستان سعودی یک تریلیون دلار در عربستان سرمایه‌گذاری کند» نوشت: ترامپ روز سه‌شنبه سفرخود به عربستان سعودی را با فهرست آرزویی به ارزش یک تریلیون دلار برای سرمایه‌گذاری در آمریکا آغاز می‌کند. این در حالی است که به نوشته نیویورک تایمز، ولیعهد سعودی پیشنهاد سرمایه‌گذاری ۶۰۰ میلیارد دلاری کشورش را در دوران ریاست جمهوری ترامپ داده است.