بده بستان‌های تامیـــــن منافع در سایه الحاق به پیمان شانگهای

آرمان ملی - صدیقه بهزادپور: افزایش تحریم‌های اقتصادی ایران، فرصت‌های بهره وری بهینه از ظرفیت‌های موجود به ویژه پیمان شانگهای را برای کشور بیش از پیش برجسته می‌کند کارشناسان معتقدند با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی، اقلیمی، ترانزیتی شرایط خوبی را برای ایران جهت حضور بهینه در این پیمان در راستای مقابله با تحریم‌های اقتصادی فراهم ساخته است مشروط به اینکه با تدبیر و سرعت هر چه بیشتر از فرصت‌های حاضر بهره برد تا به نتیجه‌ای برد - برد در این عرصه دست یابد.

غیرآمریکایی بودن؛ نخستین جذابیت شانگهای

گلستانی، کارشناس اقتصادی در این باره به «آرمان ملی» گفت: در خصوص پیمان شانگهای باید گفت که دولت‌ها در راستای تامین نیازهای خود به ویژه در دو سه دهه اخیر فعالیت‌های جدیدی شکل گرفت که از جمله آن‌ها می‌توان به پیمان شانگهای اشاره کرد که دارای اهمیت زیادی از نظر اقتصادی و سیاسی است که البته به تدریج شکل مطلوب‌تری به خود خواهد گرفت اما در مجموع می‌توان گفت که کشورهای عضو آن علاوه بر مسائل سیاسی به دنبال منافع اقتصادی بسیاری هستند که می‌توان در عرصه سیاسی و امنیتی نیز منتفع شد. او افزود: یکی از ویژگی‌های پیمان شانگهای که برای ایران نیز از جذابیت زیادی برخوردار است، ضدغربی و غیرآمریکایی بودن آن است و از این رو سعی در همسویی با اعضای این سازمان در بخش‌های مختلف دارد و این ویژگی با توجه به اینکه به ایران فرصت نقش‌آفرینی بیشتری در توسعه اقتصادی و دیپلماسی سیاسی و اقتصادی می‌دهد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این کارشناس ادامه داد: توسعه کنشگری‌ها به ایران در عرصه بین‌المللی در مقابله با تحریم‌ها میزان آسیب پذیری ایران در بخش اقتصادی را نیز کاهش می‌دهد و بخش اعظم نیازهای خود را از این مسیر تامین می‌کند، هرچند عضویت در هر پیمان و تفاهم نامه مسئولیت‌ها و مزایایی را به‌همراه خواهد داشت که قطعا در اخذ تصمیمات در حوزه‌های دیگر نیز تاثیر‌گذار خواهد بود البته تعیین نوع تعاملات ایران با این سازمان باید به‌طور شفاف تعیین شود تا در چارچوب خاص ایران بتواند به صورت برد - برد و تامین حداکثری منافع ایران عملیاتی شود.

موقعیت برتر ایران درمنطقه

گلستانی اضافه کرد: موقعیت ترانزیتی و ژئوپلیتیکی ایران در منطقه بسیار برجسته است و ایران می‌تواند منافع خود را به این شاخص‌ها گره بزند تا حضور او در این پیمان و دیگر بخش‌ها غیرقابل انکار باشد البته دستیابی به تمام این پارامترها مشروط به مدیریت خوب ایران در بده بستان‌های اقتصادی و سیاسی خواهد بود در غیر این صورت این پیمان، آورده‌ای در حوزه اقتصادی برایمان نخواهد داشت و فقط شاید اعتباری بین‌المللی و سیاسی در عرصه بین‌الملل باشد. این کارشناس بیان کرد: چشم انداز این پیمان فارغ از هر نوع حکمرانی به عنوان مولفه تاثیر‌گذار بسیار روشن است البته به شرط اینکه ایران با سرعت نقاط آسیب‌پذیری خود راشناسایی و در دایره ارتباط با کشورها عضو شانگهای ترمیم کند و اگر هم اکنون منافع ایران به این سازمان گره بخورد می‌توان امیدوار بود که تحولاتی مثبتی در انتظار کشور در سایه الحاق به سازمان باشد. او افزود: از آنجا که تنوع و تعدد تحریم‌های اقتصادی و غیراقتصادی طی این سال‌ها از انباشت فراوانی برخوردار است چنین پیمانی می‌تواند برای ما قابلیت مطلوبی در رفع موانع و رشد اقتصادی داشته باشد، هرچند نمی‌توان به سرعت تغییرات آن را بر سفره‌های معیشتی مردم شاهد بود، چراکه الگوهای موثری دراین عرصه تاثیرگذار است و بسیاری از عوامل داخلی بیشتر از عوامل تاثیرگذار خارجی در این حیطه موثر است که رفع این چالش نیازمند نگاه جامع به مشکلات درون کشوری و عزم جدی دراین خصوص است. گلستانی بیان کرد: پیمان شانگهای در صورتی پروژه‌ای اقتصادی قلمداد می‌شود که توانمندی‌های اقتصادی به کار گرفته شود البته این شاخص‌ها را به مسائل امنیتی - سیاسی گره بزنیم تا تحقق مولفه‌های بخش‌های مختلف با هم گره بخورد که موفقیت در همه عرصه‌ها به صورت یکسان تامین شود، هرچند کشورهای قدرتمندی در این عرصه منافع خود را بر همه مسائل اولویت می‌دهند اما ایران نیز می‌تواند در این میان به دنبال منافع خود در تعامل بهینه با کشورهای عضو باشد.

اهمیت بازار کشورهای عضو پیمان

پیمان حسنی، کارشناس اندیشکده دیپلماسی اقتصادی دانشگاه امام صادق (ع) دراین باره معتقد است: در گذشته بازار ازبکستان به‌عنوان یکی از کشورهای عضو، بازاری ساده و ارزان با کیفیتی متوسط بود و مردم قدرت خرید چندان خوبی نداشتند. اما امروزه با پیشرفت اقتصادی ازبکستان، قدرت خرید کالاها را به دست آورده و یک رقابت در بحث کیفیت در این کشور شکل گرفته است و کشورهای بزرگ دنیا به فکر ایجاد رابطه اقتصادی با این کشور هستند و یکی از تاثیرگذارترین کشورها و مهم‌ترین آن‌ها در سازمان همکاری‌های شانگهای، ازبکستان است و یکی از اهداف صادراتی ایران به حساب می‌آید. صادرات به ازبکستان در سال‌های اخیر رشد بسیار خوبی را تجربه کرده است.

قزاقستان؛ در میان ۲۰ کشور پیشرو در آزادی اقتصادی

این کارشناس روابط بین‌الملل در خصوص شرایط اقتصادی قزاقستان بیان کرد: قزاقستان، یکی از اقتصادهای بزرگ آسیای مرکزی را در اختیار دارد. بر اساس آمار در سال ۲۰۱۴، شاخص آزادی اقتصادی قزاقستان طی ۱۷ سال جهش ۲۲ رتبه‌ای را نشان داده است و به همین دلیل در بین ۲۰ کشور پیشرو در حوزه توسعه آزادی اقتصادی در جهان قرار گرفته است که در تشریح وضعیت اقتصادی قزاقستان باید گفت اقتصاد این کشور مبتنی بر صادرات مواد خام است و سهم مواد خام در تولید ناخالص داخلی، تجارت خارجی و درآمدهای دولتی این کشور بسیار بالاست. او افزود: این مساله نشان از جذابیت بازار این کشور آسیایی دارد و قزاقستان از جمله کشورهای آسیای میانه بوده که در سالیان اخیر تلاش کرده تا نقش و سهم بیشتری در بازی‌های سیاسی و اقتصادی منطقه بازی کند، به طوری که مقامات قزاقستان در چند سال گذشته همچنین به دنبال رونق بخشیدن به بخش صنعت گردشگری و توریسم این کشور بوده‌ و از سوی دیگر قزاقستان بیشترین تولید ناخالص داخلی و درآمد سرانه را در میان جمهوری‌های تازه استقلال یافته دارد و نیز از اعضای مهم سازمان همکاری شانگهای است.

رکوردشکنی ایران در بازار تاجیکستان

این کارشناس ادامه داد: تاجیکستان به همین دلیل ارتباطات و تشابهات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی زیادی بین ایران و تاجیکستان وجود دارد و روابط تجاری بین این دو کشور از جمله صادرات به تاجیکستان، در گذشته بسیار قوی و پررنگ بود و تا سال ۲۰۱۵ ایران دومین سرمایه‌گذار خارجی در این کشور به شمار می‌رفت اما به دلیل برخی مسائل سیاسی، نقش ایران در این کشور کمرنگ شده است بنابراین صادرات تاجیکستان به ایران نیز می‌تواند همین موارد را دربرگیرد.

سهم ایران از بازار ۶۰ میلیارد دلاری پاکستان

حسنی اضافه کرد: طبق اعلام مرکز تجارت بین‌الملل، پاکستان سالانه حدود ۶۰ میلیارد دلار واردات از کشورهای جهان دارد و دراین میان سهم ایران از بازار این همسایه شرقی، کمتر از یک درصد است که برنج مهم‌ترین کالای صادراتی پاکستان به جهان و نفت خام، روغن حاصل از مواد معدنی و قیری بیشترین حجم واردات پاکستان از کشورهای جهان را تشکیل می‌دهد این درحالی است که ایران در تأمین بسیاری از نیازمندی‌های پاکستان مانند گازمایع (ال پی جی)، فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی (نفت، قیر، نفت سفید، گازوئیل، بنزین، کودهای شیمیایی، تولیدات پلیمری)، لبنیات، خشکبار، لوازم خانگی، لوازم بهداشتی، لوازم ساختمانی، سیمان و بسیاری دیگر از کالاها این قابلیت را دارد که سهم بیشتری را از آن خود کند و البته تأمین این نیازهای وارداتی برای پاکستان از طریق ایران بسیار اقتصادی‌تر از دیگر کشورهاست.

لزوم تقویت روابط با اعضای سازمان

حسنی ادامه داد: تجارت ایران با کشورهای عضو پیمان شانگهای در حد متوسط قرار دارد و باید با تقویت تعامل با کشورهای عضو این سازمان منطقه‌ای، ضمن تأمین نیازهای سیاسی و امنیتی، ظرفیت‌های بالقوه تجارت ایران با کشورهای عضو را بیش از پیش فعال ساخت هرچند تنها عضویت در این پیمان برای جهش روابط دیپلماسی اقتصادی کشور کافی نیست و برای ایجاد فرصت‌های بزرگ اقتصادی لازم است که با هر یک از کشورهای عضو نیز روابط دوجانبه قوی برقرار کنیم که انعقاد موافقتنامه‌های تجارت ترجیحی، کاهش منطقی نرخ‌های تعرفه‌ای به ویژه از سوی ایران و همگرایی در نرخ‌های تعرفه کالایی، شناخت دقیق بازارهای هدف به منظور گسترش صادرات غیر نفتی، رفع موانع سرمایه‌گذاری خارجی کشورهای عضو شانگهای در صنایع بالادستی ایران و پیگیری اجرای تفاهمنامه همکاری‌های ۲۵ ساله ایران و چین از طریق ایجاد پروژه‌های درون سازمانی شانگهای از جمله ابزارهای آن می‌تواند باشد.