سفر پوتین به تهران

همسایه‌هایی که می‌توان آنها در برخی از موارد بین‌المللی مشابه هم یافت. به‌دلیل جنگ اوکراین و همچنین فضای غبارآلود مسکو و اروپا، شرایط بین‌المللی این کشور قدرتمند دچار چالش‌هایی شده است و همچنین ایران به‌دلیل تحریم‌های آمریکا شرایط خاص اقتصادی و بین‌المللی را تجربه می‌کند. تحرکات ایران در جنگ روسیه و اوکراین هم به یکی از ابعاد پرحاشیه تبدیل شده است زیرا بسیاری از منتقدان بر این باورند که مسکو از برگ بازی تهران استفاده می‌کند و در مقابل آنچنان که باید به وعده‌هایش در قبال ایران عمل نکرده است. با همه این حاشیه‌نگاری‌ها باید بگوییم قراردادهای راهبردی بین تهران و مسکو یکی پس از دیگری از راه می‌رسد ولی هنوز خبری از سود اقتصادی نیست. در این مورد باید به رفتارهای کرملین در قبال سیاست ‌خارجه ایران اشاره کنیم که در این مورد هم انتقادات بسیاری مطرح شده است. با شروع دور تازه مذاکرات ایران و آمریکا اظهارات مسئولان روسی با حساسیت‌های خاصی دنبال می‌شود و همچنین رفت و آمدهای سیاسی که در رسانه‌ها بازخورد زیادی دارد. فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت در خبری کوتاه اعلام کرد که تهران در حال آماده‌سازی مقدمات سفر «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهور روسیه است. در این شرایط حساس باید منتظر باشیم تا اینکه ببینیم سفر او به تهران چه دستاوردهایی می‌تواند داشته باشد. در ادامه این گزارش به تازه‌ترین روابط دو کشور در ماه‌های اخیر خواهیم پرداخت.

نامه کتبی رهبری به پوتین

عباس عراقچی، وزیر امور خارجه روز چهارشنبه ۲۷ فروردین‌ماه در حاشیه جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران در پاسخ به اینکه هدف شما از سفر به روسیه چیست، گفت: «هدف من انتقال پیام مکتوب مقام معظم رهبری به رهبری روسیه است و این پیام به امیدخدا در ملاقات با آقای ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه به او ارائه خواهد شد». باتوجه به اینکه موارد این نامه هنوز رسانه‌ای نشده است ولی برخی از تحلیلگران معتقدند که این نامه می‌توانسته ابعاد دیپلماسی داشته باشد. شعیب بهمن، تحلیلگر بین‌الملل در این مورد گفته بود که این سفر در یک موقعیت بسیار حساسی انجام می‌شود، در موقعیتی که در آمریکا قدرت سیاسی تغییر کرده و این بر همه مناسبات بین‌المللی تاثیرگذار بوده است. او ادامه داد: «در حال حاضر روسیه و آمریکا در موضوع اوکراین در حال رایزنی هستند و گفت‌وگوهای غیرمستقیم تهران و واشنگتن نیز با وساطت عمان در ارتباط با موضوع هسته‌ای در حال انجام است و این دو رویداد مهم در سطح بین‌المللی محدود می‌شود». سرگئی لاوروف، وزیر امورخارجه روسیه در سفر عراقچی به این کشور با بیان اینکه با ایران در موضوع برجام، موضع یکسانی داریم، گفت: «تخریب برجام از سوی ایالات‌متحده آمریکا در سال ۲۰۱۸ تاثیر منفی در روندها در پی داشت؛ با این وجود هم اینک از تلاش‌ها برای توافقات از جمله مذاکرات ایران و آمریکا حمایت می‌کنیم. این کشور از تمایل ایران و ایالات‌متحده برای دستیابی به توافقات عینی در مورد برنامه هسته‌ای ایران استقبال می‌کند. منافع مشروع تهران باید در مذاکرات ایران و آمریکا در مورد برنامه هسته‌ای ایران در نظر گرفته شود. مسکو به تسهیل تلاش‌ها برای حل و فصل مسائل در موضوع هسته‌ای ایران کمک خواهد کرد».

ابعاد همکاری‌های دو کشور

اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امورخارجه 17 دی در نشست خبری خود با خبرنگاران درباره سند جدید همکاری ایران و روسیه گفت: «موافقت‌نامه جامع همکاری ایران و روسیه که اخیرا به امضای دو کشور رسید، ابعاد مختلفی را دربر می‌گیرد. بخش‌های اصلی این موافقت‌نامه شامل همکاری‌های اقتصادی، تجاری، انرژی، محیط زیست و مسائل دفاعی و امنیتی است و روند تدوین این موافقت‌نامه به سال‌ها قبل و به اواخر دهه ۱۳۹۰ باز می‌گردد و مذاکرات آن در دولت‌های مختلف ادامه داشته است. این سند جدید به نوعی به‌روزرسانی و تکمیل‌کننده موافقت‌نامه بلندمدت همکاری ایران و روسیه است که در اواخر دهه ۱۳۷۰ به امضاء دو کشور رسید. این موافقت‌نامه ابتدا در سال ۱۳۸۱ اجرایی شد و پس از یک دوره ۱۰ ساله در سال ۱۳۹۱، به‌طور خودکار تمدید شد و همچنان مبنای همکاری‌های دوجانبه ایران و روسیه باقی ماند.

آمریکایی‌ها و روابط تهران-کرملین

کارشناسان بنیاد آمریکایی «دفاع از دموکراسی‌ها»، سفر بهمن ماه سال گذشته مسعود پزشکیان به مسکو و امضای توافق مشارکت استراتژیک جامع با روسیه را نشان‌دهنده شکل‌گیری مشارکتی مهم و تلاش برای برنامه‌ریزی همکاری‌های آینده بین دوکشور ارزیابی کردند. این اتاق فکر آمریکایی امضای «توافق مشارکت راهبردی جامع» میان دو کشور را مهم دانست که موجب تقویت همکاری‌های تجاری و لجستیکی آنها می‌شود. در بخشی از این گزارش با بیان اینکه ایران به‌دنبال سامانه‌های دفاع هوایی و جنگنده‌های نظامی روس است، آمده است ایران امید دارد ساختار دفاعی خود را از طریق دریافت سامانه‌های پیشرفته دفاع هوایی روسیه تقویت کند. ضمن آنکه تهران در تلاش است تا جنگنده‌های سوخو ۳۵ ساخت روسیه را به ناوگان هواپیماهای نظامی قدیمی خود اضافه کند. این اقدام پس از تحویل هواپیماهای آموزشی روسی به ایران در سال ۲۰۲۳ صورت می‌گیرد. تهران و مسکو از زمان حمله روسیه به اوکراین و پس از حملات حماس علیه اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، ارتباطات نظامی مداومی داشته‌اند.