علت تاخیر در تامین واکسن کرونا

سخنگوی سازمان غذا و دارو درباره چرایی تاخیر در روند تامین و تزریق واکسن کرونا در کشور، زمان‌بندی ایران برای واکسیناسیون جمعیت، آخرین وضعیت تولید واکسن‌های ایرانی، وضعیت واکسیناسیون در کشور با تغییر دولت در ماه‌های آتی، وضعیت واکسیناسیون مسئولان و ماجرای ورود بخش خصوصی برای خرید واکسن از منابع خارجی، به تفصیل توضیح داد. دکتر کیانوش جهانپور در تشریح روند واکسیناسیون کرونا در کشور و در پاسخ به اظهاراتی مبنی‌بر تاخیر در تامین و تزریق واکسن، گفت: روند واکسیناسیون تابعی از روند تامین واکسن است؛ قاعدتا هرچه تعداد واکسن وارداتی تامین شده افزایش یابد، سرعت واکسیناسیون و تعداد تیم‌های واکسیناسیون و مراکز مربوطه نیز افزایش می‌یابد؛ این امکانات از روز نخست آغاز واکسیناسیون در کشور تا امروز متناسب با تعداد واکسن‌هایی بوده که در دسترس قرار گرفته است. از طرفی طبیعتا نیمی از واکسن‌های تامین و توزیع‌شده برای دوز دوم واکسیناسیون است. وی افزود: همچنین دنیا در تامین واکسن با تاخیر مواجه است و تقریبا اغلب شرکت‌های تولید‌کننده نتوانستند سفارشات و وعده قبلی خود را محقق کنند و قاعدتا ایران هم از این موضوع مستثنی نبود و تحت تاثیر این تاخیرها قرار گرفته است. همچنین موضوع دسترسی عادلانه به واکسن در میان جوامع مختلف، ناسیونالیسم واکسن، احتکار واکسن از مسیر خرید بیش‌از نیاز و بیش‌از ظرفیت واکسیناسیون توسط معدودی کشورهای ثروتمند و اغراض سیاسی در توزیع واکسن نیز به پیچیدگی این معضل افزوده است. جهانپور در توضیح علت تاخیر در تحقق وعده شرکت‌های تولید‌کننده واکسن در دنیا ادامه داد: بخشی از این تاخیرها به کندی روند تولید بسیاری از واکسن‌ها، محدودیت ظرفیت تولید و برخی به مشکلات ناشی از کمبود مواد اولیه و جانبی از قبیل رزین، ژل و مدیا و... و بخشی هم به موضوع ناسیونالسیم واکسن بازمی‌گردد. برهمین‌اساس برخی کشورها برخلاف وعده‌های قبلی، حتی واکسن‌هایی که به‌صورت قطعی خرید و پیش‌خرید شده بود را تحویل ندادند و آن را منوط به تامین نیاز کشور خود کردند و به‌این‌‌ترتیب چنین مباحثی تاخیر نسبی در تحویل واکسن در بازار جهانی را رقم زده است. توجه داشته باشید با روند فعلی، بیش‌از ۹۰درصد جمعیت افزون‌بر ۶۷کشور دنیا تا پایان سال میلادی جاری به واکسن دسترسی نخواهند داشت، این بی‌عدالــتی در دسترسی در سایر کشورها نیز به‌نسبت مشاهده می‌شود. وی در توضیح چرایی تاخیر در تامین واکسن در کشور، افزود: از طرف دیگر در کشور ما بحث‌های حاشیه‌ای ناشی از تحریم در برخی نمونه‌ها مضاف‌بر علت شده است. درمجموع آنچه ازجانب طرف ایرانی باید انجام می‌شد، به‌رغم تمام مشکلات، در زمان خود انجام شده و قاطعانه عرض می‌کنم دقیقا در جای درستی قرار داریم و برنامه‌ریزی‌ها دوراندیشانه و واقع‌بینانه بوده است و هر روز درستی خود را بیش‌از پیش نشان می‌دهد؛ به‌طوری که واکسن‌هایی که ایمنی و اثربخشی آنها مبتنی‌بر اطلاعات ارائه‌شده رسمی و اسناد فنی بود، به‌خوبی در ایران رصد، تایید و سفارش داده شده و از حداکثر ظرفیت‌های موجود استفاده شده است.
خرید قطعی ۲۱میلیون دوز
سخنگوی سازمان غذا و دارو ادامه داد: درهمین‌راستا بیش‌از ۴۲میلیون دوز سفارش واکسن وارداتی داشتیم که بیش‌از ۲۱میلیون دوز آن به‌صورت قطعی خریداری شده و روند تحویل تدریجی آنها از بهمن‌ماه ۹۹ شروع شده است. وی ادامه داد: از این جمع، واکسن اسپوتنیک روسیه به‌رغم محدودیت و کندی تولید در روسیه، نیاز داخلی روسیه و همچنین باتوجه‌به اینکه بیش‌از ۵۲کشور مصرف‌کننده این واکسن هستند،
به نظر می‌رسد با اختلاف کمی از برنامه زمان‌بندی درحال تحویل است و تا امروز ۵۲۰هزار دوز از این واکسن تحویل ایران شده است. جهانپور در توضیح علت عدم ادامه تحویل واکسن هندی باوجود سفارش خرید ایران نیز گفت: درباره واکسن کوواکسین هند نیز متاسفانه برخی مشکلات حاشیه‌ای و ورود دادستانی در کشور هندوستان، برای واکسن‌ها و خریداران آنها از جمله ایران مشکلاتی را ایجاد کرد. از‌این‌رو حتی از ۵۰۰هزار دوز واکسن مرحله اول که به‌صورت قطعی خریداری شده، فقط ۱۲۵هزار دوز تحویل شد که امیدواریم با پیگیری دستگاه دیپلماسی و وزارت خارجه، مشکلات تحویل واکسن‌ها از هندوستان حداقل درباره واکسن‌هایی که به‌‌صورت قطعی خریداری شده، رفع شود.
تاخیر کوواکس در تحویل واکسن‌ها
سخنگــوی سازمان غذا و دارو عمده خرید قطعی ایران را از سبد کوواکس دانست و گفت: از مجموعه واکسن‌های کوواکس، ۱۶میلیون و ۸۰۰هزار دوز ازسوی ایران خریداری شده که اولین محموله آن شامل ۷۰۰هزار و ۸۰۰دوز واکسن آسترازنکا/آکسفورد تولید کره جنوبی با تاخیر دو سه هفته‌ای، چند شب گذشته تحویل ایران شد. در مجموع طبق وعده کوواکس مقرر است که سه میلیون و ۶۰۰هزار دوز از مجموع ۱۶میلیون و ۸۰۰هزار دوز واکسن خریداری شده، تا پایان ماه می تحویل شود. وی در‌این‌باره افزود: تزریق واکسن‌های آسترازنکا/آکسفورد تولید شرکت کره جنوبی نیز براساس سند ملی واکسیناسیون کشور و طبق اولویت ازپیش ‌تعیین‌ شده و براساس آخرین یافته‌های تزریق عمومی و گایدلاین‌های سازمان جهانی بهداشت در گروه‌های اولویت‌دار براساس پروتکل تنظیمی در کشور آغاز می‌شود. به گفته سخنگوی سازمان غذا و دارو، در مجموع تا به‌حال ۸۹۵هزار دوز واکسن کووید۱۹ در سراسر کشور توزیع شده و به‌زودی نیز با نهایی شدن پروتکل کشوری تزریق آسترازنکا/آکسفورد، این ۷۰۰هزار دوز نیز برای تزریق در شبکه بهداشتی توزیع خواهد شد.
نیاز ایران به ۱۲۰میلیون دوز واکسن
جهانپور در تشریح برنامه ایران برای تولید واکسن کرونا نیز گفت: برنامه ایران از قبل هوشمندانه و تیزبینانه و واقع‌بینانه بود و ایران از ماه‌ها پیش موضوع مشکلات و معضلات ناشی از عدم تناسب عرضه و تقاضا و حتی احتمال بروز نوعی آپارتاید واکسن را در کمیته ملی واکسن رصد و پیش‌بینی کرده بود. برهمین‌اساس نیز موضوع تمرکز بر تولید داخل به درستی و با جدیت در دستور کار قرار گرفت. وی ادامه داد: از آنجاکه ما جزء کشورهایی هستیم که با توجه به جمعیت، حجم زیادی از واکسن را باید استفاده کنیم و بیش‌از ۱۲۰میلیون دوز واکسن نیاز است، کمیته ملی واکسن از بهار و تابستان گذشته موضوع حمایت و تمرکز بر تولید داخلی در پلتفرم‌های مختلف را در دستور کار قرار داد و آنچه که در هفته‌ها و ماه‌های اخیر در دنیا اتفاق افتاد، حاکی‌از درستی این تصمیم ایران است. از طرف دیگر این اقدام، اقدامی ماندگار در توسعه صنعت واکسن‌سازی در ایران قلمداد خواهد شد و ایران را به یکی‌از بزرگترین واکسن‌سازهای منطقه و جهان بدل خواهد کرد.
آخریــن وضعیــت تولید واکسن‌های ایرانی
وی در‌ایـن‌باره افزود: تا به‌حال حداقل ۴واکسن ایرانی در مرحله مطالعات بالینـی هستند. واکســن پاستور در کشـور کوبا فاز ۳ مــطالعه بالینی خود را آغــاز کــرده است و در ایران نیز به‌زودی این فاز به‌صــورت مــوازی آغــاز مــی‌شـود. واکسن کوویران برکت شرکت شفا فارمد در آستانه ورود به فاز سه بالینی است. واکسن رازی در آستانه ورود بــه فـاز دو و واکسن فخرا درحال طی مرحله اول مطالعه بالینی است. واکسن مشترک انستیتو پاستور ایران و کوبا فاز سوم مطالعات بالینی را در کوبا آغاز کرده و در ایران نیز قبل‌از هفته سلامت و در هفته پایانی فروردین‌ماه مطالعه بالینی فاز سوم آن انجام می‌شود و البته با توجه با توافقنامه ثبت مشترک دارو و واکسن بین ایران و کوبا که بیش‌از یک دهه قدمت دارد، ثبت این واکسن در
هر کدام از این دو کشور قابل تعمیم به طرف دیگر خواهد بود. جهانپور تاکید کرد: براساس برنامه زمان‌بندی‌شده به نظر می‌رسد واکسن انستیتوپاستور و بعد از آن واکسن شفا فارمد در اواخر بهار به مرحله تولید انبوه و توزیع خواهد رسید. پس از آن نیز در تابستان واکسن رازی و سپس واکسن فخرا به مرحله تولید انبوه و توزیع وارد شوند. البته کماکان واکسن‌هایی با پلتفرم‌های مختلف در آستانه ورود به مطالعات بالینی هستند که قاعدتا پس‌از طی مراحل مربوطه، در پاییز یا زمستان آتی وارد مرحله تولید انبوه و توزیع خواهند شد. رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت افزود: پیش‌بینی قبلی نیز بر آن بود که حداقل دو سوم واکسن مورد نیاز کشور از محل تولید داخل تامین شود که این اقدام مطابق جدول زمان‌بندی و به‌رغم همه مشکلات و سنگ‌اندازی‌های خــارجــی به‌خوبی پیش رفته است. بنابراین واکسن‌های ایرانی طبق وعده قبلی به‌تدریج از اواخر بهار به کمپین واکسیناسیون عمومی علیه کووید خواهند پیوست.
وی درباره مبحث تولید مشترک برخی واکسن‌ها و ازجمله اسپتونیک وی نیز گفت: همزمان با اقدام برای تولید داخلی واکسن کرونا، در زمینه تولید مشتـرک برخی واکسن‌ها نیــز بــرنامه‌ریزی شده بود. درباره تولید مشترک واکسن اسپوتنیک، زیرساخت آن موجود و خط تولید آماده و مورد تایید طرف روسی است و به‌زودی سل بانک آن به کشور منتقل می‌شود و بعد از دو ماه از ورود سل بانک، اولین واکسن‌های تولید مشترک نیز به گردونه واکسیناسیون خواهند پیوست.
پرهیز ایران از واکسیناسیون نمایشی
جهانپــور گفــت: پیش‌بینی می‌کنیم که با‌توجه‌به اقدامات مفید، سازنده و بزرگی که در حوزه تولید واکسن در کشور صورت‌ گرفته و البته خریداری واکسن و پیش‌بینی درستی که شده بود مبنی‌بر تامین واکسن ایمن و اثربخش و پرهیز از هرگونه واکسیناسیون نمایشی که در برخی کشورها شاهد آن بودیم و هستیم، واکسیناسیون علیه کووید در کشور مطابق برنامه تا پایان سال ۱۴۰۰ به پایان رسد؛ البته این چشم‌انداز مثبت نیز وجود دارد که تا قبل از پایان سال میلادی واکسیناسیون در کشور به اتمام رسد و همچنین آمادگی حمایت از کشورهای دیگر از طریق تولیدکنندگان ایرانی وجود دارد. وی همچنین گفت: بنابراین به دنبال روند ماه‌های گذشته و تصمیمات اتخاذشده و اقدامات صورت‌گرفته، مجموعا ریل‌گذاری لازم برای انجام بزرگترین کمپین واکسیناسیون عمومی با اتکا بر توان ملی در ایران انجام شده و در این زمینه از ظرفیت‌های داخلی استفاده حداکثری شده است. برهمین‌اساس در این حوزه دغدغه‌ای برای تغییر دولت در ماه‌های آینده نیز وجود ندارد و برنامه‌ها و اقدامات به‌خوبی و با سرعت و طبق برنامه پیش‌بینی‌شده در ماه‌های آتی پیش خواهد رفت. سخنگوی سازمان غذا و دارو تاکید کرد: برهمین‌اساس سال ۱۴۰۰ نقطه عطفی در تاریخ سلامت، علم و فناوری و صنعت دارو و واکسن ایران زمین خواهد بود.
واکسیناسیون VIP نداریم
جهانپور همچنین در پاسخ به ادعای واکسیناسیون VIP و واکسیناسیون مسئولان گفت: چیزی به‌عنوان واکسیناسیون مسئولان و VIP در ایران نداریم و اعتقادی هم به آن نداریم. طبق سند ملی واکسیناسیون در ایران، اولویت‌بندی‌ها مشخص است و واکسیناسیون از افراد آسیب‌پذیر آغاز شده و به‌ترتیب پیش خواهد رفت. درمجموع برنامه زمان‌بندی آن است که در بهار از فاز یک و دو اولویت‌های سند ملی واکسیناسیون عبور کنیم و بعد از آن وارد فاز واکسیناسیون عمومی و سایر گروه‌ها شویم. وی تاکید کرد: تا به‌حال هیچ کدام از مسئولان ارشد و سایر مسئولان چه در حوزه سلامت و چه در سایر حوزه‌ها در اولویت‌های تزریق واکسن قرار نگرفتند. از حوزه سلامت تاکنون کارکنان خط مقدم جبهه درمان و همچنین افرادی که در دفع پسماندهای عفونی دخیل بودند واکسیناسیون شدند و در اولویت قرار خواهند گرفت. حداقل در وزارت بهداشت و در کشور این قول را به مردم می‌دهیم که جدای از گروه‌بندی‌های صورت‌گرفته براساس بیماری‌های زمینه‌ای و سنی، مسئولین کشور ازجمله از مسئولان نظام سلامت و بهداشت آخرین گروهی خواهند بود که واکسن دریافت خواهند کرد و بنده کمترین هم قول می‌دهم هرزمان که تمام مردم واکسینه شدند، برای واکسیناسیون اقدام کنم. رئیس مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت همچنین در پاسخ به سؤال ایسنا درباره ورود بخش خصوصی به موضوع خرید واکسن از منابع خارجی، گفت: ورود بخش خصوصی به این موضوع به دو صورت ممکن است. ابتدا اینکه بخش خصوصی در جاهایی که دولت به هر دلیلی امکان مذاکره نداشته است، موضوع را دنبال کند. در این زمینه حداقل در سال ۱۳۹۹ از پاییز تا پایان سال سه فراخوان عمومی صادر شده است. البته این ملاحظه وجود دارد که در این راهبرد، از ایران برای خرید یک واکسن از یک شرکت و کشور، مذاکره‌کننده‌های مختلفی وارد عمل نشوند. فعلا در هیچ‌جای دنیا خرید و فروش واکسن کرونا را عملا فارغ از دولت‌ها و سیاستگذاری کلان دولتی انجام نمی‌‌دهند و قاعدتا ایران هم از این شرایط مستثنی نیست و چه بخواهیم و چه نخواهیم تعاملات واکسن در دنیا رنگ‌و‌بوی سیاسی دارد و مذاکرات اصلی درباره آن در دولت‌ها و سطوح کلان صورت می‌گیرد. اما این راهبرد در نظر گرفته شد که اگر کوچکترین فرصتی از طریق ورود بخش خصوصی وجود دارد، این اقدام مورد توجه قرار گیرد البته با لحاظ این نکته که مذاکره‌کننده‌های مختلف از یک کشور برای خرید یک واکسن با طرف خارجی واحد، نتایج مطلوبی نخواهد داشت. وی ادامه داد: راهبرد دیگر نیز در این زمینه آن است که بخش خصوصی بتواند با قیمت‌های ارز نیمایی واکسن خریداری و عرضه کند که در این زمینه اگرچه تا امروز اتفاقی نیفتاده اما ملاحظات جدی درخصوص رعایت عدالت در دسترسی به واکسن و مشکلات و پیامدهای حاشیه‌ای آن باید مد نظر قرار گیرد. برهمین‌اساس هم تمرکز دولت و وزارت بهداشت استفاده حداکثری از ظرفیت‌های واقعی است و قرار نیست ظرفیتی که دولت خود می‌تواند استفاده کند به‌نوعی تحت‌الشعاع مذاکره‌کننده موازی‌کاری قرار گیرد و روند تامین واکسن را با اخلال مواجه کند. درمجموع در ایــن خصــوص نیــز دغدغــه عـدالــت در دســتــرســی بــه واکسن بایــد محــل تــمرکــز باشد.