مصادره یک دستاورد بین‌المللی | شانگهای یک پیمان فرادولتی در ایران است

به گزارش آرمان ملی آنلاین از همین‌رو حضور در معاهدات، پیمان‌ها، توافقات و همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بسیار می‌تواند سازنده و موثر باشد. برنامه جامع اقدام مشترک یا به اختصار همان «برجام» یکی از توافقات بین‌المللی موفقی بود که ایران با 4 کشور غربی به اضافه چین و روسیه منعقد کرد و توانست در مدت محدودی که این توافق با چالش و مشکل روبه‌رو نبود از ثمرات اقتصادی و روابط مثبت بین‌المللی با کشورهای عضو بهره ببرد. هر چند که با خروج آمریکا از برجام و وضع تحریم‌های شدید برای ایران باعث شد تا نگاه‌ها به برجام به‌عنوان یک توافق ثمربخش و مفید بعضا تغییر کند.

گرچه هنوز هم بسیاری بر این باورند که اگر برجام احیا گردد و آمریکا نیز طی مذاکرات و توافقاتی با ایران تحریم‌ها را بردارد برجام هنوز همان کارکرد مفید و سابق خود را خواهد داشت. از طرفی پس از چالش‌های پیش‌روی برجام ایران به سمت سایر پیمان‌ها و معاهدات بین‌المللی رفت که یکی از مهم‌ترین آنها سازمان همکاری‌های شانگهای بود. البته ایران سال‌ها پیش نیز درخواست خود را برای پیوستن به این سازمان داده بود که صرفا به‌عنوان عضو ناظر پذیرفته شد. اما روند عضویت ایران به این سازمان از موقت تا رسمی را می‌توان حدفاصل دولت‌های دوازدهم حسن روحانی و سیزدهم سیدابراهیم رئیسی در نظر گرفت و نمی‌توان گفت که صفر تا صد قضیه در یک دولت رقم خورده است. لذا به نظر می‌رسد اینگونه توافقات یا معاهدات بین‌المللی را باید با نگاهی کلان و ملی نگریست. در جامعه بین‌المللی نیز نمی‌گویند دولت روحانی یا دولت رئیسی و همه مسائل پیرامون کشورمان را با نام ایران می‌شناسند یا خطاب می‌کنند. 

شخصی‌سازی شانگهای

روز گذشته بود که دبیر شورای اطلاع‌رسانی دولت در رویکردی عجیب گفته است: هیچ پیشرفتی در پذیرش عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای تا قبل از انتخابات ۱۴۰۰ رخ نداده بود و در پیغام‌های واصله، انتخاب آقای رئیسی علت پذیرش عضویت اصلی بیان شد. احسان صالحی در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت: «دو سال قبل چند روز پس از انتخابات ۱۴۰۰، اعضای مهم شانگهای پیغام دادند که در اجلاس آتی، مخالفت سابقشان با عضویت ایران در این سازمان را کنار می‌گذارند تا پس از ۱۶ سال، ایران از عضو ناظر به عضو اصلی تبدیل شود. دولت قبل در سال ۹۴ برای تبدیل عضویت اقدام کرده بود که با مخالفت برخی اعضای اصلی راه به جایی نبرد.

برخلاف ادعای مقام سابق وزارت امور خارجه، هیچ پیشرفتی در پذیرش عضویت ایران تا قبل از انتخابات ۱۴۰۰ رخ نداده بود و صراحتا در پیغام‌های واصله، انتخاب آقای رئیسی به‌عنوان علت پذیرش عضویت اصلی بیان شد. بازیابی نقش و تأثیر ایران در سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی از سیاست‌های ثابت دولت در این دو سال است. پیگیری عضویت در گروه بریکس که تکیه اصلی آن در حوزه همکاری‌های اقتصادی و تبادلات مالی است با همین رویکرد و به صورت جدی در حال انجام است. این در حالی است که بنا به گواه خود مسئولان وزارت خارجه روند حضور ایران به عنوان عضو رسمی و دائم در دولت روحانی تا جای مشخصی پیش رفت و اتفاقا پیشرفت زیادی هم داشت و در دولت رئیسی صرفا روند اجرایی و عملیاتی به خود گرفت. با این حال اینکه برخی جریانات یا افرادی در دولت مستقر تلاش دارند که برخی موفقیت‌ها را شخصی‌سازی کنند نه تنها چندان قابل توجیه نیست بلکه بسیار هم قابل تامل است.

چه اینکه اساسا در حوزه سیاست خارجی همه امور در چارچوب حاکمیت مستقر پیگیری می‌شود نه دولت و یا جناح خاص. در مورد شانگهای نیز ضمن اینکه نباید زحمات دولت سیزدهم را نادیده گرفت، اما باید به این مساله نیز اشاره داشت که اگر تلاش‌های دولت دوازدهم نبود شاید امروز این عضویت رسمی ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای شکل نمی‌گرفت. چه اینکه ماه گذشته نیز محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه پیشین در کلاب هاوس در خصوص پیمان شانگهای گفت: «تاجیکستان مخالف عضویت ایران در این پیمان بود که در اردیبهشت ۱۴۰۰ نظر این کشور جلب شد و نامه عضویت ایران صادر شد ولی اولین جلسه رسمی پیمان شانگهای در شهریور بود که در این جلسه موضوع را اعلام کردند این واقعیت است. وی افزود: می‌خواهید دستاوردسازی کنید، بکنید، نوش جان، اما خودتان باورتان نشود!» حال اینکه مردان دولت سیزدهم چرا به جای اینکه تاثیرات عملی و اقتصادی ناشی از عضویت در شانگهای را بگویند صرفا نقش سیدابراهیم رئیسی را در پذیرفته شدن ایران پررنگ می‌کنند جای سوال دارد. 

درخواست عضویت با روحانی؛ عضویت و اجرا با رئیسی

یک کارشناس مسائل بین‌الملل در خصوص پیمان شانگهای و اینکه برخی آن را به نام دولت سیزدهم می‌زنند، اظهار داشت: از زمان دولت آقای روحانی درخواست عضویت در شانگهای و گروه بریکس مطرح شد. شانگهای که 40 درصد جمعیت دنیا را در خود جای داده و گروه بریکس که 24 درصد حوزه پولی خارج از یورو و دلار را شکل داده است. حشمت‌الله فلاحت‌پیشه به «آرمان ملی» گفت: وقتی کشوری در یک پیمان منطقه‌ای بخواهد عضو شود طبیعتا باید شرایط آن پیمان را بداند. یک حالت عضویت ناظر شکل می‌گیرد تا آن کشور بتواند ساز وکارهای خود را در راستای اهداف آن پیمان شکل دهد. لذا درخواست عضویت در زمان دولت آقای روحانی و تکمیل پروسه و روند عضویت در زمان دولت آقای رئیسی شکل گرفت.

وی افزود: عضویت در پیمان شانگهای یک پیمان فرادولتی در ایران بود که دولت‌ها موظف بودند شرایط حضور در این پیمان را فراهم کنند. کما اینکه عضویت در گروه بریکس هم یک دستورالعمل فرادولتی است. رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم بیان کرد: این موضوع نباید به یک بحث جناحی تبدیل شود. توسعه در داخل و تنش‌زدایی در خارج دو راهکار اصلی برای مدیریت سیاسی کشور است که باید از آن استقبال کرد. وی تصریح کرد: از موضوع حضور در شانگهای نیز باید استقبال کرد و دولت کنونی جای دستاورد‌سازی به‌دنبال استفاده از این دستاوردها باشد. دولت به‌جای اینکه این موضوع را به یک بحثی تحت عنوان کارنامه دولت قبل یا خود باشد سعی کند منافع آن نصیب ملت باشد مشخص است که آغاز این حضور با دولت روحانی و پایانش با دولت رئیسی بوده است.