ایران و اروپا بر مدار دیپلماسی

باتوجه به اینکه این مذاکرات در سطح معاون‌های طرف‌های مذاکره برگزار می‌شود ولی آنچنان که دیپلمات‌های ایرانی و اروپایی می‌گویند این مذاکرات می‌تواند ادامه داشته باشد. ولی توجه داشته باشید که تجربه 23 خرداد نشان داد که نمی‌توان به غربی‌ها اعتماد کرد چون احتمال دارد که در میانه گفت‌وگوها بار دیگر به شهرهای ایران حمله شود. در این مورد دیپلمات‌های غربی می‌گویند، «کشورهای اروپایی آماده هستند در ازای پذیرش شرایطی از سوی ایران، از جمله ازسرگیری مذاکرات با واشینگتن و همکاری با بازرسان هسته‌ای سازمان ملل، مهلت اعمال تحریم‌های بین‌المللی علیه آن از طریق سازوکار ماشه را تمدید کنند.» هنوز ایران به این موارد واکنشی نشان نداده است ولی پیشتر هم از سوی مسئولان ایرانی اعلام شده است همچنان به میز مذاکره پایبند هستند. در ادامه این گزارش به آخرین تحولات که در مدار دیپلماسی در جریان است اشاره خواهیم کرد. در این مورد بیشتر بخوانید.

محور‌های گفت‌وگوی استانبول

مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی وزارت امورخارجه که عضو تیم مذاکراتی ایران در استانبول است بعد از اتمام اولین دور این گفت‌وگوها با انتشار ویدئویی به تشریح موارد مطرح شده پرداخت او در این مورد به سه محور اصلی مذاکرات اشاره داشت که می‌توانیم اعتراض به «واکنش کشورهای اروپایی بعد از حمله غرب به ایران»، «بررسی فعال شدن مکانیسم‌ماشه»، «روند غنی‌سازی در داخل خاک ایران» و «استفاده از حقوق NPT» و «رفع تحریم‌های اعمال» شده اشاره کنیم. او در این مورد با تکرار مواضع گذشته وزیر امورخارجه، تاکید کرد که ایران در نامه‌ای اعتراض خود به تهدیدهای اروپا در خصوص فعال کردن مکانیسم ماشه را به رئیس سازمان ملل اعلام کرده است. او تاکید کرد که فعال شدن این مکانیسم نمی‌تواند قانونی باشد. تخت‌روانچی با محکوم کردن حملات اسرائیل و آمریکا به ایران این تهاجم‌ها را خلاف قوانین و حقوق ملل می‌داند.

گفت‌وگوهای صریح‌ و مفصل

کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران که به همراه مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی این وزارتخانه ریاست هیات ایرانی در گفت‌وگوها با اروپا در استانبول را برعهده داشت، گزارشی از روند این گفت‌وگوها را بیان کرد. او روز جمعه و در پیامی در صفحه خود در شبکه اجتماعی نوشت: «تخت‌روانچی و من گفت‌وگویی جدی، صریح و مفصل با مدیران سیاسی سه کشور اروپایی و اتحادیه اروپا داشتیم. آخرین تحولات مربوط به لغو تحریم‌ها و موضوع هسته‌ای مورد بحث و بررسی قرار گرفت.» او همچنین در این مورد ادامه داد: «ضمن انتقاد جدی از مواضع آنها در مورد جنگ تجاوزکارانه اخیر علیه مردم ما، مواضع اصولی خود، از جمله در مورد مکانیسم موسوم به اسنپ بک را توضیح دادیم. هر دو طرف با ایده‌های مشخصی به جلسه آمدند که جنبه‌های مختلف آن مورد بررسی قرار گرفت. توافق شد که رایزنی‌ها در این مورد ادامه یابد.»

اهرمی به‌نام مکانیسم ماشه

ژان نوئل‌بارو، وزیرامورخارجه فرانسه، پیش از آغاز دور جدید مذاکرات گفته بود در صورتی که تا پایان تابستان توافقی با ایران در زمینه مسئله هسته‌ای آن حاصل نشود، تروئیکای اروپا اقدام به بازگردانی تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل خواهد کرد. تهدید کشورهای اروپایی به فعال‌سازی مکانیسم ماشه، یعنی بازگشت تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران. در حالی که بسیاری از تحلیل‌گران معتقدند مبنای حقوقی این اقدام نه‌تنها سست، بلکه فاقد مشروعیت است. در این مورد باید اضافه کنیم که مکانیسم ماشه سازوکاری مندرج در بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام و بندهای ۱۱، ۱۲ و ۱۳ قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت مصوب سال ۱۳۹۴ است که اجازه می‌دهد در صورت «نقض اساسی» تعهدات برجام از سوی ایران، یکی از اعضای گروه 1+5، سازوکاری را فعال کند که بدون نیاز به رای‌گیری در شورای امنیت سازمان ملل متحد، تمام تحریم‌های پیش از برجام سازمان ملل علیه ایران به‌طور خودکار بازگردد.

نیت اروپایی‌ها

دیپلمات‌های ارشد غربی به فایننشال تایمز، رسانه انگلستانی گفتند تروئیکای اروپا قرار است پیشنهاد مهلت چندماهه بازگردانی تحریم‌های سازمان ملل را در این مذاکرات مطرح کند. اگر قرار باشد تمدیدی انجام نشود، آنها باید تا میانه سپتامبر (یک ماه قبل از به پایان رسیدن تاریخ برخی مفاد کلیدی توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ در ۱۸ اکتبر) در مورد فعال‌سازی سازوکار ماشه تصمیم بگیرند. به گفته آن‌ها، این پیشنهاد مشروط به موافقت ایران با ازسرگیری مذاکرات با دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا و ازسرگیری همکاری‌های به تعلیق درآمده با آژانس بین‌الملللی انرژی اتمی است. دیپلمات‌ها گفتند هرگونه تمدید ممکن است به مدت چند ماه باشد و به تصویب قطعنامه‌ای در شورای امنیت سازمان ملل نیاز دارد. مقامات اروپایی به درخواست‌ها برای اظهارنظر پاسخ نداده‌اند. در ادامه این گزارش مطرح شد: «ایران این هفته همچنین با روسیه و چین که دیگر امضاکنندگان توافق هسته‌ای هستند گفت‌وگو کرده است اما جزئیاتی درباره آن منتشر نشده است.»

مواضع ایران همچنان پابرجاست

عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران روز پنجشنبه و در آستانه گفت‌وگوهای ایران و اروپا در مصاحبه‌ای گفت: «از این جنگی که اخیرا رخ داد، به نظرم لازم بود که حتما این‌ها مطلع باشند که مواضع جمهوری اسلامی ایران همچنان قوی و استوار است و غنی‌سازی ما ادامه پیدا خواهد کرد و این‌طور نیست که ما از این حق مردم ایران صرف‌نظر کنیم. البته جمهوری اسلامی ایران همواره آمادگی داشته که برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز خود را در یک چارچوب معقول و منطقی جلو ببرد. ما هیچ وقت از اینکه اعتماد کشورهایی که نگران هستند را جلب کنیم، کوتاهی نکردیم؛ البته در مقابل، درخواست‌هایی که جمهوری اسلامی ایران دارد، برای اینکه حقانیت آن در استفاده صلح آمیز از انرژی هسته‌ای به شمول غنی‌سازی مورد احترام واقع شود.» وزیر خارجه ایران با بیان اینکه به هر حال گفت‌وگوهایی که امروز انجام خواهد گرفت، در ادامه همان گفت‌وگوهای پیشین و مواضع ما کاملا روشن است، اضافه کرد: «دنیا باید بداند که این مواضع هیچ تغییری نکرده و ما همچنان محکم و استوار از حقوق مردم ایران در انرژی صلح آمیز هسته‌ای به طور خاص موضوع غنی‌سازی دفاع خواهیم کرد و ایستادگی خواهیم کرد.»