زمان عفو عمومی زندانیان فرا رسیده است

خانه احزاب نیز در نامه‌ای به رئیس‌جمهور خواستار آزادی زندانیان سیاسی در شرایط کنونی شده است. «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی این مسأله با دکتر عزت‌ا... یوسفیان ملا نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی گفت‌وگو کرده که دادستان عمومی و انقلاب، ریاست دادگستری آمل، مدیر کل قوه قضائیه و معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضائیه را در کارنامه دارد. وی همچنین عضو دائم کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس و عضو دائم ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی است. یوسفیان پیشتر مدیرکل دبیرخانه قوه قضائیه و نایب‌رئیس کمیسیون نظارت بر مجلس بود. در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.

*مطالبه برای آزادسازی زندانیان سیاسی پس از جنگ در جامعه افزایش پیدا کرده است. این در حالی است که با حمله اسرائیل به زندان اوین تعدادی از زندانیان و خانواده‌های آنها به شهادت رسیدند. آیا در شرایط کنونی می‌توان در روند رسیدگی به پرونده زندانیان و به خصوص زندانیان سیاسی تجدیدنظر کرد؟

در شرایط کنونی بین300 تا400 زندانی در کشور وجود دارد که زندانیان سیاسی را نیز شامل می‌شود. این در حالی است که حفظ جان زندانیان برعهده حاکمیت سیاسی است. حتی اگر یک قاتل نیز در زندان حضور داشته باشد این احتمال وجود دارد که هر لحظه خانواده مقتول رضایت بدهد و وی باید آزاد شود. به همین دلیل حکومت باید از جان زندانیان نگهداری کند. در شرایط کنونی ما در وضعیت آتش‌بس قرار داریم اما هر لحظه امکان از سرگیری جنگ وجود دارد. این در حالی است که اسرائیل در جنگ12 روزه زندان اوین را هدف قرار داده است. این اقدام البته برخلاف قوانین بین‌المللی است و زندان و بیمارستان نباید در جنگ مورد حمله قرار بگیرد که اسرائیل این مسأله را رعایت نکرده و به همین دلیل جمعی از هموطنان ما در این حمله ناجوانمردانه به شهادت رسیدند. ما در گذشته هشت سال جنگ تحمیلی را پیشت سر گذاشته‌ایم و در آن مدت تجربه‌های زیادی به دست آورده‌ایم. با این وجود از هیچ کدام از تجربه‌های این جنگ استفاده نمی‌کنیم و کار به جایی رسیده که حتی آژیر خطر نیز برای حفظ شهروندان به صدا در نمی‌آید. در طول جنگ ایران و عراق که ما از نظر سطح تکنولوژی نیز مانند امروز نبودیم آژیر به صدا در می‌آمد و همین کار جان بسیاری را نجات می‌داد. این در حالی است که امروز ما حتی ابتدایی‌ترین امور جنگ را رعایت نمی‌کنیم.

*این اتفاق به معنای عدم آمادگی برای شرایط جنگی نبوده است؟

همه کشورهای جهان مدیریت بحران دارند و به شرایط خطرناک فکر می‌کنند، اما ما که یک جنگ هشت ساله را از سرگذرانده و همواره نیز در معرض تنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بوده‌ایم چنین رویکردی نداشته‌ایم و اغلب مسئولان معمولا دنبال این بوده‌اند که در همان لحظه اقدام کنند و برنامه‌ریزی برای چنین وضعیتی صورت نمی‌گیرد. در شرایط جنگی دو گروه خردسالان و کهنسالان باید مورد توجه ویژه قرار بگیرند که البته این وضعیت درباره زندانیان و بیمارهای بیمارستان‌ها نیز وجود دارد. تفاوت بیمارها با زندانیان این است که برخی از بیمارآنکه توانایی حرکت دارند در شرایط جنگی می‌توانند محل را ترک کنند، اما زندانیان از چنین شرایطی برخوردار نیستند و به دلیل اینکه در حال سپری کردن محکومیت خود هستند به آنها اجازه خارج شدن داده نمی‌شود. در نتیجه شرایط زندانیان به مراتب از شرایط بیماران بیمارستان‌ها نیز ویژه‌تر است و نیاز به توجه جدی دارد. آقای هاشمی در اوایل دهه60 و در نماز جمعه تهران موضوع احداث مترو را مطرح کردند و عنوان کردند که مترو هم می‌تواند برای شهرهای ما در زمینه حمل و نقل شهری کمک بزرگی به شمار برود و هم اینکه می‌توان در شرایط جنگی از آن به عنوان پناهگاه استفاده کرد. امروز اما مسائلی درباره استفاده از مترو مطرح شده و برخی عنوان می‌کنند که مترو تنها برای حمل و نقل شهری است و اجازه استفاده از آن به عنوان پناهگاه داده نمی‌شود که رویکرد اشتباهی است. از ابتدا که مترو در شهرهای مختلف راه‌اندازی شد با کاربری در زمان بحران و جنگ بود و نباید این کاربری مترو را حذف کرد.

همه کشورهای جهان مدیریت بحران دارند و به شرایط خطرناک فکر می‌کنند، اما ما که یک جنگ هشت ساله را از سرگذرانده و همواره نیز در معرض تنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بوده‌ایم چنین رویکردی نداشته‌ایم

*شما معتقدید در صورتی که دوباره جنگ شود جان زندانیان بیشتری به خطر خواهد افتاد؟

بله؛ این اتفاق قریب الوقوع است. به هر حال در جنگ12 روزه اسرائیل زندان اوین را هدف قرار داد که خوشبختانه دو مورد از این حملات ناکام بود. با این وجود اگر این حملات ادامه پیدا می‌کرد و یا به زندان‌های دیگر مانند زندان بزرگ تهران می‌رسید شرایط پیچیده‌تر می‌شد و ممکن بود جان انسان‌های بیشتر از دست برود. سوال این است که اگر با چنین وضعیت حملات بیشتری به زندان‌های کشور صورت می‌گرفت چه کسی پاسخگوی جان زندانیان بود و در این زمینه چه تمهیداتی اندیشیده شده بود؟ برخی پس از جنگ این مسائل را فراموش کرده‌اند که باید به جامعه برای چنین شرایطی آموزش داد. از سوی دیگر باید مشخص کرد که چه فرد و نهادی در شرایط جنگی به وظایف خود عمل نکرده که تلفات انسانی ما بیشتر شده است؟ من فکر می‌کنم مدیران جامعه باید برای چنین شرایطی برنامه‌ریزی‌ لازم را انجام بدهند. این در حالی است که هنوز مشخص نیست که آیا قرار است جنگ دیگری رخ بدهد و یا خیر.

*یکی از مطالبات فعلی جامعه که توسط خانه احزاب و در نامه‌ای به رئیس‌جمهور نیز مطرح شده عفو عمومی و به خصوص آزادی زندانیان سیاسی است. در این زمینه به نظر شما چه رویکردی را باید در پیش گرفت؟

در اصل110 قانون اساسی که وظایف رهبری ذکر شده در بند11 آمده که یکی از وظایف رهبری فرمان عفو عمومی و یا آزادی زندانیان دارای شرایط است. البته در این بند ذکر شده که عفو یا تخفیف مجازات محکومین در حدود موازین اسلامی پس از پیشنهاد رئیس قوه قضائیه به رهبری باید صورت بگیرد. در این زمینه باید به این نکته توجه کرد که براساس اصل156 و158 قانون اساسی وظایف قوه قضائیه با وظایف رئیس قوه قضائیه متفاوت است و دو وظیفه جداگانه وجود دارد. رئیس قوه قضائیه سه وظیفه دارد. نخست ایجاد تشکیلات لازم در دادگستری به تناسب مسئولیت‌های اصل یکصد و پنجاه و ششم. دوم تهیه لوایح قضایی متناسب با جمهوری اسلامی و سوم استخدام قضات عادل و شایسته و عزل و نصب آنها و تغییر محل ماموریت و تعیین مشاغل و ترفیع آنان و مانند این‌ها از امور اداری، طبق قانون. در شرایط کنونی رئیس قوه قضائیه باید از اختیارات خود استفاده کند و زمینه عفو عمومی و زندانیان سیاسی و مالی را از زندان فراهم کند و پیشنهاد آن را به رهبری ارائه کند. با این اقدام هم یک اقدام مدنی مثبت در جامعه در راستای همبستگی ملی صورت گرفته و هم اینکه درصورتی که دوباره جنگی آغاز شود جان انسان‌های بیشتری حفظ خواهد شد. به هر حال این نکته را نیز باید در نظر داشت که هر زندانی خانواده‌ای دارد و هنگامی که این زندانیان در شرایط خطیر کنونی به کانون خانواده باز گردند خانواده‌های بیشتری خود را آماده فداکاری برای کشور و نظام خواهند کرد.

*آیا ولی فقیه نیز براساس قانون می‌تواند با توجه به شرایط جنگی بدون درخواست رئیس قوه قضائیه فرمان عفو عمومی صادر کند؟

بله ؛هنگامی که در قانون از ولایت مطلقه فقیه نام برده شده به معنای این است که اگر ولی فقیه به این نتیجه رسید که با توجه به شرایط اجتماعی باید عفو عمومی صادر کرد می‌تواند از اختیارات قانونی خود در این زمینه استفاده کند و فرمان عفو عمومی صادر کند. من فکر می‌کنم در شرایط کنونی رهبر انقلاب می‌توانند از اختیارات خود برای آزادی زندانیان سیاسی و حتی آزادی زندانیانی که می‌توانند شامل تخفیف شوند استفاده کنند. البته این موضوع در اختیار رهبری است و ایشان باید تشخیص بدهند اما از نظر قانونی ولی فقیه دارای چنین اختیاراتی است.