حل ریشه‌ای مساله قیمت سوخت

 طبیعی است که اگر این کارکرد را هر کارت دیگری انجام دهد، چه اسمش کارت ملی باشد، چه کارت پول، یا هر عنوان دیگری داشته باشد، نسبت به اصل مطلب تغییری ایجاد نخواهد شد. به عبارت ساده‌تر به نظر می‌رسد که فقط ابزار کار در حال تغییر است وگرنه ماهیتا در تخصیص بنزین یارانه‌ای برای خودروها تغییری ایجاد نخواهد شد. اما مطلب مهم‌تر این است که یک سمت عرضه بنزین وجود دارد و سمت دیگر، تقاضای بنزین. نکته کلیدی این است که ما در سمت عرضه بنزین در سنوات گذشته دچار مشکل شدیم و هربار با افزایش قیمت، مسئله را حل کردیم. سوال مهم این است که آیا این شیوه می‌تواند ادامه پیدا کند؟ پاسخ این است که به لحاظ اینکه همواره با محدودیت عرضه - به هر دلیلی- مواجه هستیم، باید فکری در سمت تقاضا کرد و آن فکری که می‌توان در سمت تقاضا کرد این است که یا حمل و نقل عمومی اضافه شود و یا مصرف خودروها کاهش پیدا کند. گسترش حمل و نقل عمومی برنامه‌ای بلندمدت است. یعنی در بلندمدت می‌توان برنامه‌ریزی کرد که حمل و نقل از طریق مترو، اتوبوس یا مینی‌بوس و در یک کلام از طریق ناوگان عمومی افزایش پیدا کند تا مردم برای استفاده کمتر از خودروی شخصی ترغیب شوند و درعین حال جابه‌جایی در شهر بدون مشکل صورت گیرد. یا به منظور تردد بین شهرها مثلا ریل و خطوط آهن جایگزین بخش جاده شود. به بیان دیگر وضعیت باید چنان باشد که مردم برای سفرهای طولانی یا دور از مرکز یا کلانشهرها از خودروی شخصی استفاده نکنند بلکه آنچنان حمل و نقل عمومی مطمئن و آسان شکل بگیرد که مردم برای سفرهای خود بتوانند برنامه‌ریزی کنند. یک موضوع مهم دیگر علاوه بر دو موضوعی که ذکر شد، می‌تواند سمت تقاضا را کنترل کند یا تقاضای مصرف بنزین را کم کند، استفاده از خودروهای هیبریدی و برقی است. مشکل مهمی که باید حل شود این است که در حال حاضر میزان مصرف بنزین به ازای هر صد کیلومتر در دست خودروساز داخلی است که تقریبا دو برابر میانگین جهانی است. اکنون یکی از اعتراضات کامیونداران این است که ناوگان حمل و نقل بار کشور به لحاظ سنی بالای 30 سال است. 30 سال، یعنی مصرف گازوییل در این ناوگان دو برابر استاندارد جهانی است. یعنی در ناوگان حمل و نقل کشور هم ناوگان فرسوده است و هم مصرف گازوییل بیش از استاندارد است. در نتیجه راننده یا متولیان بخش حمل و نقل بار را دچار مشکل کرده است. راهکار این است که هم در حل مسئله تقاضا در بخش بنزین و در بخش گازوییل، دولت تسهیلاتی فراهم کند تا هر دو ناوگان، یعنی ناوگان حمل و نقل بار و خودروهای شخصی نوسازی بشود. از طریق نوسازی می‌توان گام مهمی برای کاهش تقاضای مصرف بنزین و گازوییل برداشت. اگر این اتفاق بیفتد، آن وقت اصلاح قیمت جواب خواهد داد وگرنه اگر راه اصلاح قیمت را صرفا انتخاب کنیم، مجبور خواهیم شد که هر چند سال یکبار قیمت را اصلاح کنیم؛ همچنان که در دو سه دهه گذشته چنین کرده‌ایم. تردید نیست که این راهکاری بهینه برای حل مشکلات حمل و نقل نیست.

* هادی حق‌شناس

اقتصاددان