بهارِ آلوده؛ حاصلِ خشکسالی و ریزگرد

اما در این شهر هزارتکه، هیچ اتفاقی بعید نیست. چندروزی می‌شود که تهران در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار دارد. در حالی که همین وضعیت مستمر در معرض هوای آلوده بودن، همه افراد غیر حساس را نیز به سمت این گروه سوق خواهد داد. هیچ زمانی در ماه‌های اردیبهشت و خرداد، شاهد این حجم از هوای آلوده نبودیم، اما چندروزی می‌شود که هوای تهران غبارآلود است. از اصلی‌ترین دلایل آلودگی هوای تهران و دیگر شهرها، می‌توان به وجود ریزگردها در هوا اشاره کرد، که مهم‌ترین دلیل آنها هم مدیریت نامناسب آب‌های سطحی و زیرزمینی، در کنار خشکسالی‌های اخیر و تغییرات اقلیمی و همچنین از بین رفتن تالاب‌ها و سدسازی‌های بسیار است، که در کنار این دلایل، عوامل افزایش جمعیت و مصرف بیشتر سوخت‌های فسیلی و کیفیت غیر استاندارد سوخت‌هایی نظیر بنزین نیز دخیل است. هرکدام از این مشکلات به تنهایی برای آلوده کردن یک شهر کافی است! حالا ببینید همه اینها با هم چه بر سر تهران و ساکنان آن خواهد آورد. شهری که در منطقه‌ای کوهستانی قرار دارد، اما روزهای بهاری‌اش هم در میان گرد و دود و غبار گم شده است. در چند روز اخیر اگر در ارتفاعات قرار داشتید و به سطح شهر نگاهی می‌انداختید، حتی خانه‌های نزدیک به کوهستان هم درست دیده نمی‌شدند، دیگر چه برسد به مناطق دورتر و مرکزی. تهران حالا چندروزی است که دوباره شاهد هوایی نامناسب برای گروه‌های حساس است. به طوری که متخصصان بیماری‌های تنفسی، از افزایش مراجعان افراد با حساسیت‌ها و سرفه‌های شدید خبر می‌دهند. تنفس این حجم از هوای آلوده و سمی، ریه‌های همه‌مان را مستعد حساسیت خواهد کرد و کمترین تبعات آن، سرفه‌های خشک و طولانی است. این درحالی است که افراد دارای بیماری‌های تنفسی، دچار مشکلاتی چندبرابر افراد عادی می‌شوند، که برای درمان باید هزینه‌های گزافی را از خرید انواع اسپری‌ها تا قرص و دارو بپردازند. درحالی که هیچ بیمه‌ای تبعات آلودگی هوا را پرداخت نمی‌کند و هیچ‌کس پاسخگوی تنفس این هوا نیست! این میان خوش به حال آنها که دستگاه‌های گرانقیمت تصفیه هوا در خانه دارند. از ما بهترانی که از آسیب‌های آلودگی هوا در امان هستند. اما ما مردم معمولی که در سطح شهر تردد داریم، هوای آلوده‌ای را هرروز تنفس می‌کنیم، که مواد سمی را به ریه‌هایمان پمپاژ می‌کند. در درازمدت این هوا و ذرات غبار موجود در آن، حساب همه‌مان را خواهد رسید! در همین راستا، قاسم اسکندریان، کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، درخصوص آلودگی هوا در فصول گرم، به «آرمان ملی» گفت: در فصول گرم، به‌خصوص در سال‌های اخیر، مساله‌ای به نام ریزگردها که یکی از دلایل آن، خشکسالی‌های اخیر است در کنار مدیریت ضعیف آب‌های سطحی و زیرزمینی، چه در کشور خودمان و چه در کشورهای همسایه، متاسفانه ما را با مشکل آلودگی هوا در فصول بهار و تابستان مواجه کرده است و این مهمان ناخوانده شاید چند سالی است که ما شاهد حضورش هستیم و به‌نظر می‌آید که اگر فکر و اندیشه‌ای برایش نشود، این مساله روز به روز هم جدی‌تر خواهد شد و ما را با معضلات و مشکلات جدی جسمی و اقتصادی مواجه خواهد کرد. درعین حال به سلامتی و روان همه افراد نیز آسیب وارد خواهد کرد.

دریاچه قم؛ کانون ریزگرد

او درباره دلایل اصلی آلودگی هوا در فصول گرم نیز گفت: ما حقآبه تالاب‌ها را و حوضه‌های آبریز را نتوانستیم خوب مدیریت کنیم. مثلا دریاچه قم، یک کانون ریزگرد است که در سال‌های اخیر به دلیل مصرف زیاد آب در شهر تهران، حقآبه دریاچه و مسیله قم برآورده نشده است. از یک طرف مساله خشکسالی‌ها است و اینکه بارش‌های سالیانه‌مان هم از میانگین کمتر شده است، این یک دلیل طبیعی است. عدم مدیریت تالاب‌ها هم در کشورهای همجوار مثل عراق و عربستان و حتی قاره آفریقا هم خشکسالی‌هایی که بوده مسبب بوده‌اند. مساله سوخت‌ها و نیروگاه‌ها هم یک عامل انسانی است که آلاینده‌ها را کمک و تشدید می‌کند. به نظر می‌آید که بنزین‌مان آن استاندارد کافی را ندارد، نفت و گازمان نیز همچنین. همینطور ما چون تقریبا نیروگاه‌های آبی‌مان به دلیل خشکسالی‌ها و کمبود بارش‌ها توان و قابلیت‌هایشان کم شده است و ظرفیت‌های تولیدی‌شان کاهش پیدا کرده است و مجبوریم برای تامین نیروی برق از نیروگاه‌ها و سوخت‌های فسیلی هم بهره بیشتری بگیریم که اینها هم به آلایندگی هوا کمک می‌کنند. از طرف دیگر هم کم شدن سطح فضای سبز و پوشش گیاهی هم خودش تشدیدکننده آلاینده‌ها است. اینها از یک طرف آلاینده‌ها را جذب و خنثی می‌کنند و تا حدی هم گرما را کاهش می‌دهند. متاسفانه اینها سبب شدند که ما از نیروی برق و انرژی بیشتری استفاده کنیم و خودبه‌خود آلاینده‌های بیشتری را در محیط به صورت مصنوعی و انسانی شاهد هستیم. از طرفی دیگر هم به هرحال جمعیت زیاد شده است. صنایع ما افزایش پیدا کردند.

مدیریت ناموفق آب ها

اسکندریان با اشاره به اینکه ما در مدیریت آب‌ها موفق نبودیم، افزود: ما به این حجم از سدسازی نیازی نداشتیم. معمولا وقتی یک سدی ساخته می‌شود در پایین دست، تبدیل می‌شود به یک منطقه خشک و کانون ریزگرد. اینها همه از عوامل متعددی هستند که نیاز به کارشناسی و بحث‌های جدی دارد. باید از همکاران و کارشناسان مختلف نظراتشان را بگیریم و به اصطلاح یک کار برنامه‌ریزی شده و مدیریت صحیح را به صورت کلی و جامع بتوانیم ارائه دهیم. واقعا فقط با حذف آلاینده‌های فسیلی، آلودگی هوا برطرف نمی‌شود و ما با حذف آن همچنان شاهد آلودگی هوا هستیم و ما وظیفه داریم که اجازه ندهیم شرایط از اینکه هست بدتر شود. متاسفانه امسال کمبود بارش‌ها خودش را جدی‌تر نشان می‌دهد و آلایندگی هوا در فصل گرم را حداقل در اردیبهشت ماه هیچوقت نداشتیم، که امسال شاهد آن بودیم. این کارشناس ارشد جغرافیا با اشاره به مساله تغییرات اقلیمی گفت: ما همچنین مساله تغییر اقلیم را داریم. تغییر اقلیم یعنی فصل گرم زودتر آغاز شده است و به‌نظر می‌رسد، امسال نسبت به گذشته، آلاینده‌ها در فصل بهار خیلی از حد معمول بیشتر مشاهده می‌کنیم و عیان است. خشک سالی‌ها زمانی که تداوم پیدا می‌کنند، در سال‌های بعدی خودشان را بیشتر نشان می‌دهند. یعنی اثرات خشک سالی‌های چند سال اخیر، در امسال بیشتر نمود پیدا کردند. او در ادامه با توجه به استمرار وضعیت موجود، بیان کرد: اگر این شرایط بارندگی و ریزش‌های جوی به همین صورت ادامه پیدا کند و ما بحث مدیریت و کیفیت سوخت‌ها و استانداردهای لازم را برایشان فکری نکنیم و یا از منابع جایگزین برای تولید انرژی مثل انرژی‌های تجدید پذیر یا اگر امکانش باشد انرژی‌های هسته‌ای، بتوانیم برای تولید برق بهره ببریم، شاید بتوانیم تا حدی این مشکل را رفع کنیم. وگرنه ممکن است که متاسفانه در سال‌های آینده شرایط از امروز هم بدتر شود.