گزارش «آرمان ملی» از دور پنجم مذاکرات ایران و آمریکا در رم
مذاکرات پیچیده و حرفه‌ای در رم
آرمان ملی: دور پنجم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در رم، در شرایطی به پایان رسید که اگرچه طرفین از پیشرفت‌هایی نسبی سخن می‌گویند، اما هیچ نشانه ملموسی از توافق فوری دیده نمی‌شود.
مذاکرات همچنان در سطح کارشناسی باقی مانده، طرف آمریکایی از ارائه تضمین‌های عینی طفره می‌رود و جمهوری اسلامی ایران نیز قاطعانه بر حق غنی‌سازی پافشاری می‌کند. این در حالی است که نقش عمان به عنوان میانجی و فشارهای تل‌آویو به عنوان مخالف اصلی توافق، ابعاد دیپلماسی هسته‌ای را پیچیده‌تر کرده‌اند.
* تهران در برابر غرب
از نخستین روز مذاکرات، مشخص بود که ایران با رویکردی روشن وارد گفت‌وگو شده است: حفظ حق غنی‌سازی، لغو کامل تحریم‌ها و دریافت تضمین‌های مشخص. اظهارات وزیر خارجه ایران پیش از آغاز دور پنجم نیز بر همین مؤلفه‌ها استوار بود. او تصریح کرده بود: «غنی‌سازی اورانیوم نه تنها حق مسلم ایران است، بلکه توقف یا انتقال آن به خارج از کشور حتی قابل طرح هم نیست.» در همین راستا، مقامات سازمان انرژی اتمی نیز اعلام کرده‌اند که ایران همچنان به غنی‌سازی با خلوص‌های متنوع ادامه می‌دهد و ظرفیت‌های فنی خود را در سایت‌هایی چون نطنز و فردو ادامه می‌دهد. به گفته بهروز کمالوندی، سخنگوی این سازمان، «برنامه هسته‌ای ایران اکنون برگشت‌ناپذیر است.»
* تهران و پاسخ به تهدیدات
در حالی‌که گفت‌وگوها در رم جریان داشت، رسانه‌های اسرائیلی از جلسه محرمانه‌ای میان مقامات ارشد این رژیم و نمایندگان کنگره آمریکا خبر دادند. در این جلسه، اسرائیلی‌ها خواستار توقف فوری مذاکرات و حتی بررسی گزینه حمله محدود به زیرساخت‌های هسته‌ای ایران شدند. در پاسخ، سخنگوی وزارت خارجه ایران تأکید کرد که «هرگونه تهدید یا اقدام نظامی، با پاسخ قاطع، فوری و متقابل روبه‌رو خواهد شد» و نیروهای مسلح ایران در آماده‌باش کامل هستند. هم‌زمان، فرمانده نیروی هوافضای سپاه نیز هشدار داد که «حمله به مراکز هسته‌ای ایران، پایان ماجرا نخواهد بود، بلکه آغازی برای زنجیره‌ای از پاسخ‌ها خواهد بود که مهاجم را پشیمان می‌کند.»
*گفت‌وگوهای موازی در رم
علاوه بر رایزنی‌های مستقیم تیم ایرانی با میانجی‌گران عمانی، منابع آگاه از تماس‌هایی میان نمایندگان ایران و برخی کشورهای اروپایی مانند ایتالیا، فرانسه و آلمان خبر دادند. هرچند این تماس‌ها رسمی نبود، اما به گفته یکی از دیپلمات‌های غربی، «تهران در حال ارسال پیام‌هایی درباره خطوط قرمز خود است، بدون اینکه وارد معامله‌ای جدید شود.» از سوی دیگر، روسیه نیز بار دیگر از مواضع ایران در زمینه غنی‌سازی دفاع کرد. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، در مصاحبه‌ای با شبکه روسیاالیوم گفت: «غرب نمی‌تواند از ایران بخواهد امتیازی بدهد، بدون اینکه چیزی در قبال آن ارائه دهد. مذاکرات باید مبتنی بر احترام متقابل باشد.»
* سخنان عراقچی
در حالی که مذاکرات در سکوت خبری جریان داشت، عباس عراقچی، مذاکره‌کننده ارشد و وزیر خارجه ایران در گفت‌وگویی با رسانه‌های داخلی از طرح‌هایی سخن گفت که توسط وزیر خارجه عمان برای رفع موانع به طرفین ارائه شده است. به گفته عراقچی، «اکنون درک روشن‌تری از مواضع ایران در طرف آمریکایی وجود دارد و امیدوارم در یکی دو جلسه آینده، راهکارهایی برای خروج از بن‌بست فعلی پیدا شود.» عراقچی افزود: «ایران و آمریکا آمادگی خود را برای ادامه مذاکرات به طرف عمانی اعلام کرده‌اند و قرار است زمان بعدی از سوی وزیر خارجه عمان تعیین شود.» این سخنان، نشانه‌ای از زنده بودن مسیر دیپلماسی و تأکید بر نقش فزاینده عمان به‌عنوان واسطه‌ای مورد اعتماد تلقی شد. به گفته تحلیلگران، تجربه عمان در توافق ۲۰۱۵ و روابط حسنه با دو طرف، امکان میانجی‌گری مؤثر را افزایش می‌دهد.
*نقطه اختلاف
در قلب این مذاکرات، دو موضوع بیش از همه مورد اختلاف است: نخست، چگونگی دریافت تضمین‌هایی از آمریکا برای ماندگاری توافق، و دوم، نحوه رفع تحریم‌ها به شکلی عینی و قابل راستی‌آزمایی. ایران خواهان آن است که آمریکا متعهد شود در صورت تغییر دولت، توافق لغو نخواهد شد. همچنین تهران بر لغو واقعی تحریم‌ها، نه فقط در کاغذ، بلکه در عمل و از جمله در حوزه‌های بانکی و فروش نفت تأکید دارد. مواضع طرف آمریکایی متناقض و پیچیده است اما به نظر می‌رسد با توجه به پیشنهادهایی که عمان می‌دهد در آینده مسیرهایی برای پیشرفت بیشتر مذاکرات باز خواهد شد.
*مذاکرات در بزنگاه
دور پنجم مذاکرات در رم، بیش از آنکه به توافق نزدیک شود، به روشن شدن نقشه اختلافات با توجه به اظهارات وزیر خارجه عمان و مواضع منجر شد. هرچند گفته می‌شود که «برداشت طرف آمریکایی از مواضع ایران دقیق‌تر شده»، اما برای رسیدن به توافقی پایدار، عبور از سه مانع کلیدی ضروری است: تعیین مسیر تدریجی لغو تحریم‌ها، ارائه سازوکارهای حقوقی برای تضمین پایبندی طرف مقابل و شفاف‌سازی فنی درباره ظرفیت‌های هسته‌ای ایران. اگرچه شرایط داخلی آمریکا، همراه با مخالفت‌های اسرائیل، مذاکرات را دشوار کرده، اما تداوم گفت‌وگو، نقش‌آفرینی فعال عمان، و حمایت برخی بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی، هنوز امکان رسیدن به توافق را منتفی نمی‌کند. جمهوری اسلامی ایران اکنون با اتکا به توان هسته‌ای بومی شده و حمایت داخلی، آماده مذاکره‌ای عزتمندانه است. طرف مقابل نیز اگر به دنبال جلوگیری از بحران در منطقه، مهار قیمت نفت و کنترل پرونده ایران در آژانس است، باید تصمیم‌های بزرگ‌تری بگیرد. توپ اکنون در زمین آمریکاست؛ همان‌طور که عراقچی گفته: «اگر برداشت‌ها از مواضع ایران شفاف‌تر شده، نوبت گام عملی است.»
*واکنش‌ها
پس از پایان دور پنجم مذاکرات در رم واکنش‌های مختلفی به این دور از مذاکرات را شاهد بودیم. چنانکه سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: دور پنجم مذاکرات غیرمستقیم ایران-آمریکا در رم پایان یافت. در این دور، مجدداً مواضع اصولی ایران به صورت صریح و شفاف تشریح گردید. مذاکرات در فضایی آرام و حرفه‌ای برگزار شد. «اسماعیل بقائی» در ادامه نوشت: وزیر خارجه عمان برای عبور از موانع، راهکارها و ایده‌هایی پیشنهاد کرده بود که رئوس و محورهای آنها در این دور مورد بررسی قرار گرفت. سخنگوی دستگاه دیپلماسی ایران تصریح کرد: قرار شد به موازات بررسی بیشتر در پایتخت‌ها، وزیر خارجه عمان کار بر روی جزییات ایده‌های پیشنهادی را ادامه داده و برای بررسی‌های تکمیلی در اختیار دو طرف قرار دهد. زمان و مکان دور بعدی مذاکرات متعاقباً تعیین و اعلام خواهد شد. همچنین وزیر خارجه عمان روز جمعه در شبکه اجتماعی «ایکس» نوشت: «پنجمین دور مذاکرات ایران و آمریکا امروز در رم با پیشرفت‌هایی هرچند نه قطعی به پایان رسید.» «بدر البوسعیدی» افزود: «ما امیدواریم که در روزهای آینده مسائل باقی‌مانده روشن شود تا بتوانیم به سمت هدف مشترک دستیابی به یک توافق پایدار و شرافتمندانه پیش برویم.
ارسال نظر