هند و پاکستان در آستانه جنگ اتمی؟

 رهبر فقید هند با ارائه شرحی از مبارزات مشترک هندوها و مسلمانان علیه استعمار انگلیس از مرحوم محمدعلی جناح خواست تا در ساختن هندوستان بزرگ و دموکراتیک همکاری کند. گاندی خطاب به جناح گفت «آقای جناح! چرا شما اصرار دارید تا از هند جدا شوید و یک کشورمستقل تشکیل دهید؟ بیایید ما هندوها و شما مسلمانان به دور از اختلافات مذهبی یک کشوری ایجاد کنیم که در آن عدالت، مساوات و آزادی سرلوحه تعامل و همزیستی ملت ما قرار گیرد. مرحوم محمدعلی جناح پاسخ داد چنین چیزی امکان پذیر نیست زیرا شما هندوها گاو را می‌پرستید و ما مسلمانان گاو را می‌کشیم و گوشت آن را کباب می‌کنیم و می‌خوریم! بنابر این ما در آینده به خاطر یک گاو مجبوریم هر روز هزاران بار همدیگر را «لت و پار» کنیم و لذا برای پرهیز از بروز یک جنگ داخلی بهتر است هر کدام راه و مسیر خود را دنبال کنیم. اگرچه این پاسخ طنزآلود محمدعلی جناح برای مهاتما گاندی قانع کننده نبود اما از یک حقیقت تلخ در مناسبات دو ملت هند و پاکستان با اعتقادات متفاوت مذهبی حکایت دارد. دولت استعمارگر بریتانیا با استفاده از اختلافات مذهبی تلاش کرده بود تا یک کانون بحران داخلی در هند ایجاد کند. آنچه که در سال 1947 و در جریان استقلال هند رخ داد، منطقه کشمیر بود که به دلیل شرایط اجتماعی و جغرافیایی از سوی انگلیس به‌گونه‌ای بین هند و پاکستان تقسیم شد که به یک کانون دائمی نزاع و مناقشه بین دو کشور همسایه باقی بماند. در طول نزدیک به 80 سالی که از استقلال هند و سپس جدایی پاکستان و بنگلادش از این کشور می‌گذرد حداقل 5 جنگ خانمانسوز بین هند و چین و هند و پاکستان رخ داده که ده‌ها هزار قربانی به دنبال داشته است. از آنجایی که بخش مهمی از آب شرب پاکستان از رود سند که از فلات تبت در چین سرچشمه می‌گیرد و از منطقه کشمیر هند عبور می‌کند لذا این رود یکی دیگر از کانون‌های بحران بین هند و پاکستان تلقی می‌شود. دولت هند با احداث چندین سد در منطقه مورد مناقشه کشمیر سر ریز آب سند به سمت پاکستان را به‌شدت کاهش داده و در سوی دیگر حملات تروریستی اخیر علیه گردشگران هندی درمنطقه «پهلگام» واقع در کشمیر تحت کنترل هند تنش‌ها را میان دو کشور افزایش داده است. هند پاکستان را به انجام این عملیات تروریستی متهم و تهدید کرد که جریان آب رود سند به سمت پاکستان را قطع خواهد کرد. ارتش دو کشور طی روزهای اخیر به حالت آماده‌باش کامل درآمدند و از آنجایی که هر دو کشور دارای بمب‌های هسته‌ای هستند، هر اشتباه محاسباتی و هر حرکت شتاب‌زده از طرفین می‌تواند به یک جنگ اتمی منجر شود. ناراندرا مودی، نخست وزیر هند تهدید کرد که پاکستان تاوان سختی پرداخت خواهد کرد. ایران به دلیل داشتن مرز مشترک با پاکستان به‌طور طبیعی تحت تاثیر این جنگ احتمالی قرار خواهد گرفت. لذا جمهوری اسلامی با نگرانی رخدادهای دو کشور را به دقت رصد می‌کند و این آمادگی را دارد که میان دو کشور میانجیگری کند. اما ظاهرا قدرت‌های جهانی قصد دارند تا بحران غرب آسیا را به سمت منطقه جنوب شرق آسیا منتقل کنند. هرچند این تصمیم خطرناک ممکن است به قیمت جان میلیون‌ها انسان بیگناه منجر شود. اکنون منطقه جنوب شرق آسیا در آستانه یک بحران جدی قرار دارد و هر دو کشور هند و پاکستان باید از خود خویشتنداری نشان دهند زیرا بازیگران بین‌المللی دنبال فتنه‌انگیزی جدید در منطقه حساس جنوب شرق آسیا هستند.

* حسن هانی‌زاده

تحلیلگر مسائل بین‌الملل