فاجعه بندرعباس یک هشدار است

همچنین نزدیک ۲۲ نفر در این حادثه مفقود شده و جسد ۲۲ نفر هم قابل شناسایی نیست. این در حالی است که هرچه عمق فاجعه بیشتر می‌شود برخی تلاش می‌کنند انگشت اتهام را به سمت دیگری بچرخانند و خود را تبرئه کنند. در ساعات گذشته که افزایش تعداد قربانیان احساسات عمومی را به شدت جریحه‌دار کرده، برخی به دنبال این هستند که وزیر و راه شهرسازی را به مجلس احضار کنند و برخی نیز وزیر صمت را مقصر اصلی این فاجعه بزرگ می‌دانند. این در حالی است که کمیته بررسی علل حادثه آتش‌‌سوزی در بندر شهید رجایی با صدور اطلاعیه‌ای نتایج اولیه بررسی‌های خود را اعلام کرده است. این کمیته در این زمینه به سه عامل تأکید کرده است. یک: قصور در رعایت اصول ایمنی و پدافند غیرعامل محرز شده است. دو: خلاف‌‌اظهاری در برخی موارد وجود داشته و دستگاه‌های امنیتی و قضائی با جدیت در پی شناسایی خاطیان هستند. سه: علت‌یابی قطعی این حادثه مستلزم بررسی کامل و همه‌جانبه ابعاد مختلف آن است که به دلیل الزامات کارشناسی، نیازمند طی شدن فرایند‌های فنی و آزمایشگاهی است؛ اگرچه بدون فوت وقت مراحل اجرایی آن دنبال خواهد شد و در اسرع وقت به اطلاع عموم مردم خواهد رسید. به همین دلیل «آرمان ملی» برای بررسی ابعاد و پیامدهای فاجعه بندرعباس با حجت‌الاسلام سیدرضا اکرمی نماینده ادوار مجلس شورای اسلامی گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.

*حادثه بندرعباس را به چه میزان ناشی از سوء مدیریت می‌دانید؟

برخی حوادث در زندگی اجتناب ناپذیر است و در همه کشورهای جهان رخ می‌دهد. به هر حال آفت و چالش جزئی از زندگی انسان است و نمی‌توان شرایطی را متصور شد که همواره در زندگی انسان و یا یک جامعه آرامش کامل حاکم باشد. با این وجود و در عصر کنونی که به عصر ارتباطات و اطلاعات معروف است امکاناتی که در اختیار انسان قرار گرفته باعث شده از بسیاری از حوادث جلوگیری کند که متأسفانه ما در کشورمان از این امکانات به خوبی استفاده نمی‌کنیم و به همین دلیل نیز با فجایعی مانند آنچه در بندرعباس رخ داد مواجه می‌شویم. براساس آنچه مسئولان بررسی کننده اعلام کرده‌اند گویا سهل‌انگاری در این حادثه محرز شده و به همین دلیل باید عوامل اصلی این حادثه مشخص شود که چرا در بندرعباس به عنوان مهم‌ترین بندر کشور که باید دارای تجهیزات و امکانات بالایی باشد، سهل‌انگاری باعث چنین حوادث تلخی شده است. من فکر می‌کنم نباید به راحتی از کنار چنین حادثه تلخی عبور کرد و بلکه باید با شناخت دلایل آن اجازه تکرار آن را نداد. در سال‌های اخیر حوادث دیگری نیز در کشور رخ داده بود که نیازمند بررسی دلایل و ریشه‌های آن بود. شاید اگر توجه به ریشه‌های این حوادث زودتر و با دقت بیشتری صورت می‌گرفت شاهد تکرار آن نمی‌شدیم و برخی از هموطنانمان را از دست نمی‌دادیم. در شرایط کنونی مردم بندرعباس عزادار و سوگوار هستند که این موضوع باعث شده مردم ایران عزادار و سوگوار باشند. در چنین شرایطی مسئولان باید به جای شعار دادن دلایل اصلی را مشخص کنند و متخلفان را مجازات کنند تا دیگر شاهد چنین اتفاقات تلخی نباشیم.

*انفجار بندرعباس چه هشدارها و پیام‌هایی برای مسئولان و جامعه دارد؟

 فاجعه یک هشدار و درس عبرت بزرگ است که مسئولان جامعه باید به آن توجه کنند. در دنیای امروز نمی‌توان از کنار برخی حوادث به راحتی عبور کرد و نیاز به بررسی و مدیریت دارد. نکته دیگر اینکه ما تا زمانی که به دنبال مدیریت بحران پس از ایجاد بحران باشیم به نتیجه نمی‌رسیم. رویکرد صحیح این است که ما با مدیریت صحیح و ایجاد استانداردهای بین‌المللی از وقوع حوادث پیشگیری کنیم. در همه کشورهای جهان نیز بیش از آنکه برای مدیریت بحران برنامه‌ریزی کنند برای پیشگیری از وقوع بحران برنامه‌ریزی می‌کنند. به همین دلیل نیز در کشورهای جهان میزان حوادث کم و انگشت شمار است. این در حالی است که در کشور ما تعداد حوادث که منجر به کشته شدن مردم می‌شود نسبت به کشورهای جهان بیشتر است که این می‌تواند زنگ خطری برای مسئولان جامعه باشد. نکته مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که ما در ایران در مدیریت بحران دچار ضعف‌های مشهودی هستیم. در همین حادثه‌ای که در بندرعباس رخ داده نیز به خوبی می‌توان متوجه شد که تجهیزات کم و عدم رعایت نکات ایمنی دلیل اصلی این فاجعه بوده است. مسائلی که اگر مدیریت و برنامه‌ریزی صحیحی وجود داشت اتفاق نمی‌افتاد. در خبرها آمده بود که مسئولان در گذشته نسبت به احتمال خطر در این انبارها هشدار هم داده بودند، اما کسی به این هشدارها توجه نکرده است. در شرایط کنونی باید نهادهای نظارتی و قضائی باید مشخص کنند که چه کسانی و چرا به این هشدارها توجه نکرده‌اند و باید با چنین افرادی برخورد صورت بگیرد.

ما تا زمانی که به دنبال مدیریت بحران پس از ایجاد بحران باشیم به نتیجه نمی‌رسیم. رویکرد صحیح این است که ما با مدیریت صحیح و ایجاد استانداردهای بین‌المللی از وقوع حوادث پیشگیری کنیم

*در موارد متعدد دیده شده که افراد صرف نظر از تخصص در جایگاه‌های تخصصی به کار گمارده شده‌اند. استفاده از افراد غیرمتخصص در جایگاه‌های حساس چقدر در وقوع حوادث نقش دارد؟

این اتفاق به خاطر سوءمدیریت و سهل‌انگاری در مدیریت صورت گرفته است. نتیجه بررسی‌هایی که کمیته بررسی کننده اعلام کرده نیز سهل‌انگاری و عدم رعایت‌های استاندارد بوده است. هنگامی که فردی دارای تخصص و تحصیلات مرتبط با چنین جایگاه حساسی ندارد نتیجه همین اتفاقی می‌شود که روز شنبه رخ داده و جمعی از هموطنانمان جان خود را از دست داده‌اند. ما همواره نسبت به استفاده از افراد متخصص و شایسته در مناصب مختلف کشور هشدار و تذکر داده بودیم. همه کارشناسان و نخبگان جامعه در این زمینه همصدا هستند که باید از افراد متخصص و تحصیل‌کرده در مدیریت کشور استفاده کرد. این در حالی است که کسی به این هشدارها توجه نمی‌کند و هر دولتی که سر کار می‌آید به جای اینکه به تخصص و دانش فرد توجه کند به این توجه می‌کند که آیا او از نظر سیاسی با دولت همسو است و یا خیر. در اغلب دولت‌هایی که پس از انقلاب روی کار آمدند چه بسا افرادی وارد دولت شدند که نه تنها تخصص لازم را نداشتند و بلکه حضور آنها در دولت باعث حاشیه‌هایی هم شده است. یک مجموعه زمانی می‌تواند خوبی کار کند و کارآمدی داشته باشد که از بالا به خوبی مدیریت شود. به همین دلیل نقش مدیر در سازمان‌ها و نهادهای مختلف از اهمیت زیادی برخوردار است. من معتقدم برای اینکه شاهد تکرار چنین فجایعی مانند آنچه در بندرعباس رخ داد نباشیم باید در رویکرد انتخاب مدیران تجدیدنظر کنیم و از کسانی در مدیریت کشور استفاده کنند که دارای تخصص و تجربه کافی هستند. تنها در چنین شرایطی است که می‌توان نسبت به عدم تکرار چنین اتفاقات غم انگیزی جلوگیری کرد.

*در سال‌های اخیر تعداد چنین حوادثی در کشور افزایش داشته و هر از چند گاهی شاهد این گونه اتفاقات تلخ هستیم. چرا میزان این حوادث در کشور افزایش پیدا کرده و برای جلوگیری از آن چه باید کرد؟

عوامل مختلفی در این زمینه نقش دارند و تنها یک دلیل برای این حواث وجود ندارد. برخی عوامل مدیریتی است یعنی به دلیل نداشتن تخصص و تجربه رخ می‌دهد. در مقابل برخی عوامل به اشتباهات فردی باز می‌گردد که فردی در جای حساسی اقدامی انجام می‌دهد که نباید انجام بدهد و در نتیجه اتفاقی رخ می‌دهد که جان دیگران را به خطر می‌اندازد. با این وجود مهم‌ترین دلیلی که در حوادث سال‌های اخیر نقش داشته عدم رعایت نکات ایمنی و سهل‌انگاری بوده است. هنگامی که یک مجموعه و یا به صورت کلی یک جامعه دارای نظم و مدیریت باشد امکان خطای انسانی و سهل‌انگاری خود به‌خود کاهش پیدا می‌کند. این در حالی که اگر چنین وضعیتی وجود نداشته باشد نه تنها افراد زیرمجموعه به وظایف خود عمل نمی‌کنند و بلکه اقدامات مخربی انجام می‌دهند که در نهایت کل سیستم و مجموعه و حتی کسانی که در بیرون از مجموعه هستند ضرر می‌کنند. به همین دلیل من معتقدم ما باید نگاهی نو به این مسائل داشته باشیم و از حوادث غم‌انگیزی که تاکنون رخ داده درس عربت بگیریم. تا زمانی که برخی مدیران نسبت به رعایت استانداردها و نکات ایمنی توجه جدی نداشته باشند و برای آن برنامه‌ریزی نکنند، این احتمال وجود دارد که فجایعی مانند آنچه در بندرعباس رخ داد دوباره اتفاق بیفتد. فاجعه بندرعباس می‌تواند آخرین درس عبرت مدیران جامعه باشد که با توجه به اتفاقاتی که رخ داده دیگر اجازه ندهند چنین حوادثی تکرار شود.