گمانه‌زنی‌ها برای واردات یا گرانی‌بنزین؟

از سوی دیگر جایگزین کردن سوخت‌های دیگر مانند CNG ، LNG که مدتی با حمایت‌های دولتی و واگذاری تسهیلات دولتی به منظورتوسعه و ترویج گازسوزکردن خودروها نیز به وادی فراموشی سپرده شده است و تنها راه حل باقی مانده برای کشور «واردات بنزین» است، این در حالی است که خود زمانی صادرکننده بنزین بودیم، اما هم اکنون با اعلام ناترازی‌هایی که این بار گریبان بنزین را گرفته است، گمانه زنی‌ها به سمت محدودسازی سهمیه بنزین یا گزینه افزایش قیمت در حال حرکت است، رویکردی که شاید تجربه خوشایندی را از آن در خاطر نداشته باشیم.

به گزارش «آرمان ملی»، کمبود بنزین در ایران به دلیل عدم هماهنگی میان تولید، تقاضا و مدیریت منابع نفتی شکل گرفته است و با عواملی چون تخصیص نادرست منابع، و تعهدات مالی دولت در حوزه سوخت، به ایجاد مشکلات تأمین بنزین منتهی شده است. عدم سرمایه‌گذاری کافی در بخش‌های تولید بنزین وساخت پالایشگاه، نقص در زیرساخت‌ها، و مشکلات مالی دولت باعث ناتوانی در تأمین بنزین به میزان کافی شده است که البته فقدان فرهنگسازی مناسب و تقاضای بالا و مصرف زیاد نیز بر کمبود بنزین تاثیرگذار بوده است. برخی از چالش‌های دیگر مانند قاچاق بنزین، مشکلات در حوزه حمل و نقل، و نقض سیاست‌های توسعه پایدار نفتی چون؛ بهبود مدیریت منابع نفتی، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، و اجرای سیاست‌های مؤثر باعث ایجاد چالش‌هایی در این عرصه شده است که هر چند وقت یکبار زمزمه کاهش سهمیه یا افزایش قیمت بنزین را بلندتر از پیش می‌سازد.

به گفته کارشناسان؛ کوتاهی مسئولان در دولت‌های مختلف درباره انجام به تکالیف تعیین شده در این حوزه مانند، توسعه دوگانه سوز کردن ناوگان حمل ونقل، سرعت بخشی به ساخت خودروهای برقی یا کم مصرف، تشویق واردات خودرو با استانداردهای مصرف سوخت کمتر( که با هدف حمایت از خودروسازان داخلی فربه شده صورت گرفته است) و... باعث تشدید ناترازی روزافزون بنزین شده است. البته این امر را نیز نباید از نظر دور داشت که با وجود افزایش قیمت کلیه محصولات و کالاها و خدمات، قیمت بنزین از تیغ تیز جراحی دولت دورمانده است و به نظر می رسد با توجه تاثیر فوری اثر گرانی بنزین در افزایش قیمت در حوزه های دیگر و تجربه ناخوشایند در این زمینه، دولت سال هاست که نسبت به افزایش قیمت بنزین اقدامی نکرده و افزایش قیمت تدریجی بنزین، از زمان ریاست جمهوری احمدی نژاد متوقف شد ولی چالش های حاصل از آن باقی ماند، این در حالی است که افزایش قیمت سوخت در همه کشورهای اروپایی و... رویکردی طبیعی تلقی می شود. صاحبنظران نیز معتقدند؛ در حالی که افزایش قیمت بنزین در همه بخش ها در کشور اِعمال شده است، پرهیز از افزایش قیمت بنزین احتمال دارد در نهایت به اجبار در افزایش قیمت بنزین و عواقب نامطلوبتر در این زمینه منجر شود.

آیا واردات ضروری است؟

مرتضی بهرام پور، کارشناس حوزه انرژی در این باره گفت: ضرورت واردات بنزین به ایران به چند دلیل ضروری به نظر می‌رسد. افزایش مصرف و تقاضا برای این محصول یکی از اصلی ترین دلایلی به شمار می‌آید که در حوزه‌هایی چون حمل ونقل وصنایع و... منجر به این شده تا احساس نیاز بیشتری برای واردات بنزین احساس شود، از سوی دیگر نقص در زیرساخت‌ها و فناوری‌های قدیمی در این زمینه باعث ایجاد چالش‌هایی برای تولید بنزین در کشور شده که البته تحریم و مشکلات ناشی از این امر برای واردات تجهیزات و به روزرسانی فناوری‌ها در این خصوص تشدید کرده و به این ترتیب مشکلات در زنجیره تأمین نفت از مراحل استخراج تا تولید بنزین، باعث مشکلات در تأمین داخلی محصول شده و واردات به عنوان راهکاری جهت تامین نیازهای انرژی مطرح شده است.

تعادل در مصرف با افزایش قیمت بنزین

وی درباره گزینه افزایش قیمت بنزین به عنوان یک راهکار برای تعادل بخشی به تولید و مصرف و ... گفت: افزایش قیمت بنزین می‌تواند یکی از راهکارها برای کنترل مصرف وابسته به واردات باشد که البته با توجه به حساسیت جامعه نسبت به این امر و همچنین تاثیرگذاری فوری آن بر دیگر حوزه ها و افزایش قیمت زنجیروار دیگر خدمات و محصولات و تجربه ناخوشایند دولت در این حوزه به نظر نمی رسد که در سیاست گذاری های نزدیک مسئولان جایی داشته باشد، اما آنچه مسلم است؛ افزایش قیمت بنزین ممکن است افراد را ترغیب کند تا به سمت خودروهای کم‌مصرف تر یا حمل و نقل عمومی متوجه شوند، که می‌تواند منجر به کاهش تقاضا و در نتیجه نیاز به واردات بنزین شود. در حقیقت افزایش قیمت بنزین مصرف داخلی را احتمالاً متعادل می کند اما مشکلات ناشی از تحریم ها و ... ماندگار باقی خواهد ماند و از سوی دیگر افزایش قیمت ممکن است تولید داخلی را تشویق کند؛ زیرا با قیمت بالاتر، تولیدکنندگان ممکن است به سوددهی بیشتری دست یابند. او ادامه داد: با این حال، افزایش قیمت بنزین همچنین می‌تواند تأثیرات منفی را نیز داشته باشد، از جمله افزایش هزینه‌های زندگی برای افراد و افزایش فشار اقتصادی. لذا، این اقدام باید با در نظر گرفتن تأثیرات اجتماعی و اقتصادی به دقت بررسی شود. علاوه بر این ایران دارای منابع غنی انرژی در بخش گاز، نفت و ... است و با توجه به محدودیت ایران برای صادرات نفت، بهترین فرصت است تا با غنی سازی تکنولوژی فرآوری نفت، ظرفیت تولید فرآورده های نفتی خود را افزایش دهد تا بتواند بر دغدغه واردات بنزین فائق آید.

ساخت پالایشگاه، حلقه مفقوده حل مشکل بنزین

این کارشناس اضافه کرد: استمرار خام فروشی بدون در نظر گرفتن شرایط تحریم، وابستگی را به دنبال دارد، این در حالی است که ایران در زمینه ساخت پالایشگاه از سال‌های دور تاکنون اقدام جدی به عمل نیاورده و فقط به ساخت بسیار محدود پالایشگاه مانند «ستاره خلیج فارس» محدود شده است، در حالی که بارها مجلس و دولت از ضرورت ساخت پالایشگاه سخن گفته‌اند اما ما همچنان در مسیر خام‌فروشی حرکت کرده است که نتایج آن را به ویژه در سال‌های تحریم مشاهده کرده‌ایم. بهرام پور تاکید کرد: جبران کسری‌های بودجه و تامین درآمد بیشتر برای دولت، باعث می‌شود که گزینه افزایش قیمت بنزین را در گوشه ذهن خود داشته باشد، در حقیقت افزایش قیمت بنزین در سال‌های گذشته هر ساله با درصدی مشخص صورت می‌گرفت که متناسب با افزایش قیمت‌ها صورت می‌گرفت و به نظر می رسد ممانعت طولانی مدت درباره افزایش قیمت بنزین به انفجار ناگهانی قیمت این محصول و همچنین واکنش‌های شدیدتر در این زمینه بینجامد. در چند سال گذشته دولت سعی داشته با انتشار اوراق بدهی، واگذاری‌های تملک دارایی سرمایه‌ای و واگذاری دارایی‌های مالی، کسری‌ها را جبران کند که چندان در جبران هزینه‌ها از این طریق نیز موفق نبوده است. به همین جهت در کنار همه طرح‌هایی که برای درآمدزایی از افزایش مالیات‌ها تا فروش اموال دولت و فروش اوراق بدهی دارد، برنامه افزایش درآمد از محل افزایش قیمت سوخت را هم در گوشه ذهن نگاه داشته است. در مواجهه با سناریوهای مختلف افزایش قیمت بنزین کارشناسان به دو گروه کلی تقسیم می‌شوند. گروه اول با توجه به تبعات منفی ارزان بودن قیمت سوخت از جمله قاچاق گسترده و بهینه نبودن مصرف بر افزایش قیمت بنزین تاکید دارند و معتقدند با منطقی شدن قیمت سوخت، علاوه بر اینکه جلوی قاچاق گرفته می‌شود، درآمدهای دولت در این حوزه نیز می‌تواند بار بزرگی از هزینه‌ها را از دوش دولت بردارد.