علت ریشه‌ای برخورد روس‌ها

چرا که مگر طی سال‌های اخیر با عربستان، امارات و کشورهای عربی چه میزان تنش داشتیم و تهدید کردیم اما چه میزان روی مواضع آنها تاثیر گذاشت؟ طبیعتا در مورد روسیه نیز چنین اثری نخواهد داشت. لذا باید علت ریشه‌ای مساله را جست‌وجو کرد تا بتوان به حل‌و‌فصل آن پرداخت. علت ریشه‌ای این مساله نبود یک سیاست موازنه بین قدرت‌ها و بازیگران مهم و موثر بین‌المللی و منطقه‌ای است. وقتی کشور چنین سیاستی ندارد، سیاست یک طرفه است و توازن در ارتباط با صاحبان قدرت وجود ندارد و قدرت طرف مقابل که انتخاب کرده‌اید بیش از شماست. چرا که روسیه با همه طرف‌ها از جمله اعراب و اسرائیل ارتباط دارد. حال اینکه با اروپا و آمریکا نیز در سطح دیپلماتیک ارتباطاتش برقرار است. یا از سوی دیگر چین بیشترین روابط تجاری را با آمریکا و کشورهای عربی دارد و طبیعتا قدرت بازیگری بیشتری دارد و وقتی که به این کشور فشار بیاورید به طرف دیگر میل می‌کند. لذا راه‌حل مساله اخیر برای ایران نیل به یک سیاست متوازن و همه‌جانبه با همه طرف‌ها متناسب با منافع ملی و امنیت ملی است. در غیاب چنین سیاستی نباید انتظار داشت که طرف‌های مقابل خیلی از اقدامات ایران تاثیر بپذیرند یا اینکه این اقدامات را خیلی جدی بگیرند. از طرفی سیاست اعراب ثابت است و پیش از انقلاب به دلیل سیاست متفاوتی که وجود داشت ایران از موقعیت برتری در روابط بین‌المللی برخوردار بود نسبتا مساله را بایگانی کرده بودند. اما بعد از انقلاب با توجه به اینکه روابط ایران با قدرت‌های غربی فروپاشید و ایران تحت تحریم و فشار قرار گرفت و مساله جنگ نیز آن را تشدید کرد. اماراتی‌ها و اعراب این سیاست درازمدت را در دستور کار خود قرار دادند تا از طریق مذاکرات دوجانبه به نتیجه دلخواه خود برسند و اگر نرسیدند آن را به سمت نهادهای بین‌المللی ببرند. ‌در گذشته وقتی تلاش کردند که موضوع را به شورای امنیت ببرند با توجه به موقعیت ایران و عدم حمایت شوروی سابق تلاش‌شان به نتیجه نرسید. ولی الان با توجه به اینکه مناسبات ایران با اروپایی‌ها چندان مناسب نیست و اتحادیه اروپا نیز بیانیه مشابهی با کشورهای عربی بیرون داده و آمریکا هم بر خلاف سیاست‌های سنتی خودش روی بیانیه مشترکی توافق کرده و روس‌ها و چینی‌ها هم به همین نحو. ‌نمی‌توان گفت که این مساله در شرایط فعلی عملی است با این حال اگر به شورای امنیت کشیده شود شاید ماجرا تفاوت کند.

*قاسم محبعلی

کارشناس مسائل بین‌الملل