در آینده نقش سیاسی و اجتماعی زنان بیشتر خواهد شد/ همبستگی بیشتری بین حاکمیت و زنان شکل خواهد گرفت/ باید منتظر تغییر سیاستگذاری‌ها در مورد زنان باشیم

آرمان ملی آنلاین احسان انصاری: مهم‌ترین دغدغه زنان چیست و چه موانعی در راستای تحقق آن وجود دارد؟ نگاه زنان به چه میزان مورد پذیرش حاکمیت قرار خواهد گرفت؟ «آرمان ملی» برای پاسخ به این سؤالات با دکتر حسن موسوی‌چلک، جامعه‌شناس و رئیس انجمن مددکاری اجتماعی گفت‌وگو کرده است. موسوی‌چلک معتقد است: «زنان امروز با توجه به آگاهی و دانشی که دارند هنگامی که نقش و جایگاه خود را با جامعه جهانی مقایسه می‌کنند به این نتیجه می‌رسند که حقوق آنها نباید نادیده گرفته شود و به همین دلیل در آینده حکمرانان به دغدغه‌های زنان جامعه نزدیک‌تر خواهند شد و آشتی بیشتری بین حاکمیت و زنان شکل خواهد گرفت. در غیر این صورت و اگر چنین اتفاقی رخ ندهد مطالبه زنان نسبت به حقوق خود بیشتر از گذشته خواهد شد. در چنین شرایطی همبستگی مردان با زنان نیز بیشتر خواهد شد. نشانه‌های این همبستگی را ما در ماه‌های اخیر در کشور به شکل‌های مختلف مشاهده کردیم. در ماجرای حضور زنان در ورزشگاه نیز شاهد این انسجام بودیم که مردان نیز تلاش زیادی کردند که زنان در ورزشگاه‌ها حضور پیدا کنند و در این زمینه همکاری‌های لازم را انجام دادند.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.
با توجه به اتفاقاتی که در کشور درباره زنان رخ داده زنان جامعه چه چشم اندازی را برای آینده خود ترسیم کرده‌اند؟
زنان جامعه نسبت به گذشته در چند جنبه تفاوت‌های جدی پیدا کرده‌اند. نخست در زمینه تحصیلات، زنان نسبت به گذشته در وضعیت بهتری قرار دارند و میزان فارغ‌التحصیلان زن دانشگاه نسبت به گذشته افزایش قابل توجهی پیدا کرده است. دوم اینکه زنان از نظر موقعیت‌های شغلی نسبت به گذشته در وضعیت بهتری قرار گرفته‌اند و وابستگی اقتصادی آنها به مردان کاهش پیدا کرده است. سوم اینکه زنان در عرصه‌های بین‌المللی موفق شده‌اند توانایی‌های خود را بروز و ظهور بدهند و به همین دلیل از اعتماد به نفس بیشتری نسبت به گذشته برخوردار شده‌اند. اگر ما به وضعیت اخبار ورزشی درباره زنان در گذشته دقت کنیم متوجه می‌شویم که در گذشته تنها اخبار ورزش زنان نمایش داده می‌شد، پس از مدتی تنها عکس نشان داده می‌شد و در نهایت نیز امروز مشاهده می‌کنیم که فیلم ورزش زنان را نیز نمایش می‌دهند. این وضعیت نشان می‌دهد که وضعیت زنان جامعه نسبت به گذشته تغییر کرده است. نکته چهارم اینکه زنان جامعه نسبت به گذشته مطالبه گر و پرسشگر شده‌اند. این سخن به معنای این است که کلمه «چشم» که در گذشته از سوی زنان عنوان می‌شد به «چرا» تبدیل شده است. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد نقش زنان در پروسه توسعه جامعه به مراتب بیشتر از شرایط کنونی خواهد شد. نکته دیگر اینکه عدالت در دسترسی به خدمات و عدالت جنسیتی در آینده بیشتر برای زنان وجود خواهد داشت. زنان جامعه با این آگاهی، توانایی و ظرفیت‌ها و با فضایی که امروز در جامعه شکل گرفته است به عقب برنخواهند گشت.

رویکرد مردان نسبت به مطالبه‌گری و پرسشگری زنان چگونه خواهد بود؟
در شرایط کنونی مردان با دغدغه‌های زنان آشنا هستند و به همین دلیل پذیرش این دغدغه‌ها از سوی مردان بیشتر از گذشته خواهد بود. به همین دلیل مردان نیز تلاش خواهند کرد فرصت‌های بیشتری به زنان برای تحقق حقوق آنها داده شود. در نتیجه در آینده جامعه نوعی تعادل و آرامش بین زنان و مردان چه در داخل و چه در خارج شکل خواهد گرفت. این موضوع می‌تواند این نوید را بدهد که ما بتوانیم از ظرفیت‌های نیمی از جمعیت کشور برای ساختن آینده‌ای بهتر استفاده کنیم.

حاکمیت چه رویکردی نسبت به مطالبه‌گری زنان خواهد داشت؟
نقش زنان در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی در آینده بیشتر خواهد شد. در چنین شرایطی حاکمیت نیز در سیاست‌گذاری‌هایی که درباره زنان صورت می‌گیرد دست به بازنگری خواهد زد. دلیل این موضوع این است که زنان نسبت به حقوق خود بیشتر آگاهی پیدا کرده‌اند و به همین دلیل مطالبه‌گر حقوق خود هستند. این موضوع تنها مختص به امروز نیست و مدت‌هاست که آغاز شده است. به عنوان مثال در سال‌های اخیر در زمینه حق طلاق، حمایت از خانواده و حضانت فرزندان تغییراتی در حوزه زنان حاصل شده است. این رویکرد از گذشته آغاز شده و در آینده برای تجدید نظر در سیاست‌گذاری‌ها برای پذیرش قابلیت‌ها و توانایی‌های زنان در عرصه حکمرانی به معنای عام آن، در عرصه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بیشتر خواهد شد. این وضعیت حتی می‌تواند در عرصه‌های مدیریتی نیز وجود داشته باشد و زنان در این عرصه‌ها نیز نقش پررنگ‌تری داشته باشند. حاکمیت جامعه نیز به سمتی حرکت خواهد کرد که عدالت و برابری جنسیتی را بیشتر بپذیرد. به همین دلیل همکاری بین زنان و حاکمیت در آینده بیشتر خواهد شد. زنان امروز با توجه به آگاهی و دانشی که دارند هنگامی که نقش و جایگاه خود را جامعه جهانی مقایسه می‌کنند به این نتیجه می‌رسند که حقوق آنها نباید نادیده گرفته شود و به همین دلیل در آینده حکمرانان به دغدغه‌های زنان جامعه نزدیک‌تر خواهند شد و همبستگی بیشتری بین حاکمیت و زنان شکل خواهد گرفت. در غیر این صورت و اگر چنین اتفاقی رخ ندهد مطالبات زنان نسبت به حقوق خود بیشتر از گذشته خواهد شد. در چنین شرایطی همبستگی مردان با زنان نیز بیشتر خواهد شد و انسجام زنان و مردان برای تحقق حقوق زنان افزایش پیدا خواهد کرد. نشانه‌های این همبستگی را ما در ماه‌های اخیر در کشور به شکل‌های مختلف مشاهده کردیم. در ماجرای حضور زنان در ورزشگاه نیز شاهد این انسجام بودیم که مردان نیز تلاش زیادی کردند که زنان در ورزشگاه‌ها حضور پیدا کنند و در این زمینه همکاری‌های لازم را انجام دادند.

در شرایط کنونی مهم‌ترین دغدغه‌های زنان راچه می‌دانید و فکر می‌کنید حاکمیت به چه میزان نسبت به این دغدغه‌ها شناخت دارد و آن را جدی گرفته است؟
من نمی‌توانم این نکته را بپذیرم که حاکمیت نسبت به دغدغه‌های زنان شناخت ندارد و بلکه معتقدم این شناخت وجود دارد. ممکن است حاکمیت برای تصمیم گیری‌ها تردید و تعلل داشته باشد. در برخی زمینه‌ها مانند برگزاری کنسرت این تردیدها عیان و آشکار شده بود. از سوی دیگر زنان در کنسرت‌ها همخوانی نمی‌توانستند کنند و یا به عنوان قاضی انتخاب نمی‌شدند. در گذشته ما حتی وزیر زن نداشتیم که بالاخره یک وزیر زن نیز انتخاب شد. ما در گذشته سفیر زن نداشتیم اما امروز سفیر زن به کشورهای دیگر می‌فرستیم. این موضوع نشان می‌دهد که حاکمیت دغدغه‌های زنان را می‌شناسد و نسبت به آنها شناخت دارد. به هر حال دغدغه‌های زنان پنهان نیست و تاکنون آشکار شده است. دغدغه‌های زنان اجرای فصل سوم قانون اساسی است. زنان به دنبال عدالت و برابری در همه زمینه‌های اجتماعی سیاسی و اقتصادی هستند. در نتیجه شرایط به شکلی نیست که حاکمیت نسبت به دغدغه‌های زنان شناخت نداشته باشد و بلکه آنها را می‌شناسد. با این وجود در برخی مقاطع دغدغه‌های زنان جامعه با دکترین و منویات حکمرانان جامعه در تعارض قرار می‌گیرد. در چنین شرایطی دو وضعیت شکل می‌گیرد. نخست اینکه اگر گفتمان و عقلانیت وجود داشته باشد و دغدغه‌های زنان شنیده و دیده شود این تعارضات جای خود را به تعامل و همبستگی خواهد داد. در حالت دوم اگر این دغدغه‌ها نادیده گرفته شود این احتمال وجود دارد که به کشمکشی در جامعه منجر شود. حکمرانانی که از هوشمندی کافی برای مدیریت جامعه برخوردار باشند نمی‌توانند نسبت به دغدغه‌های شهروندان بی‌تفاوت باشند. زنان نیز به عنوان نیمی از جمعیت جامعه دارای دغدغه‌هایی هستند که حاکمان جامعه باید به آنها توجه کنند. عدم توجه به این دغدغه‌ها می‌تواند دامنه و عمق تعارضات را افزایش بدهد و سبب فاصله حکمرانان و شهروندان شود. بدون تردید این موضوع برای مهم‌ترین مؤلفه بقای یک حاکمیت که انسجام اجتماعی است یک تهدید به شمار خواهد رفت. به همین دلیل مدیران هوشمند در هر جامعه‌ای تلاش می‌کنند به شیوه منطقی به این دغدغه‌ها پاسخ مناسب بدهند.
در شرایط کنونی زنان جامعه نگاه جهانی پیدا کرده‌اند و با مقایسه زندگی خود با شرایط زندگی زنان دیگر جوامع دست به مقایسه می‌زنند. حاکمیت جامعه باید نسبت به این نگاه جهانی چه واکنشی از خود بروز بدهد؟
هنگامی که درباره حقوق زنان در عصر کنونی صحبت می‌کنیم باید به این نکته توجه کنیم که دانش و آگاهی زنان نسبت به گذشته بیشتر شده و مطالبات بین‌المللی در زمینه حقوق زنان افزایش پیدا کرده است. این در حالی است که جامعه جهانی نسبت به برخی کشورها مانند ایران درباره حقوق زنان حساسیت‌های بیشتری دارد. نکته دیگر اینکه زیست بوم فرهنگی و اجتماعی هر جامعه‌ای در چنین وضعیتی تعیین کننده است. به صورت طبیعی مطالبات و دغدغه‌های زنان جامعه نیز باید متناسب با زیست بوم فرهنگی و اجتماعی جامعه ما باشد. زنان جامعه باید تفاوت‌های فرهنگی بین جامعه ایران و جوامع دیگر را درک کنند. برخی از حقوق مانند داشتن شغل، داشتن مسکن، آزادی بیان و... جنبه بین‌المللی پیدا می‌کند و زیاد به زیست بوم فرهنگی و اجتماعی جوامع بستگی ندارد. با این وجود برخی از مؤلفه‌های حقوق شهروندی متناسب با زیست بوم فرهنگی و اجتماعی کشور خواهد بود. زنان جامعه ما نیز از چنین درک و فهمی برخوردار هستند که مطالبات خود براساس زیست بوم فرهنگی و اجتماعی جامعه ایران دنبال کنند. در چنین شرایطی حاکمیت نیز مطالبات منطقی و عقلایی زنان متناسب با زیست بوم فرهنگی و اجتماعی جامعه را می‌پذیرد. جامعه زنان امروز مطالبه گر و پرسش‌گر شده و به دنبال نقش‌آفرینی درفرایند تصمیم‌سازی و تصمیم گیری برای جامعه است. به همین دلیل نه می‌توان زنان را در راهی که در پیش گرفته‌اند متوقف کرد و نه اینکه می‌توان آنها را به عقب برگرداند.