کاغذ گروگان ارز و ثبت سفارش

 کارشناسان بر این باور هستند که عدم تامین به موقع ارز باعث ایجاد تاخیرهای طولانی در فرآیند ثبت سفارش شده است که در نتیجه این تاخیرها نه تنها زمان‌بندی تحویل کالاها را به هم زده بلکه هزینه‌های واردات را هم افزایش داده که پیرو آن، قیمت کاغذ در بازارهای داخلی با نوسانات جدی مواجه شده است.

مشکل تخصیص ارز و واردات

به گزارش «آرمان ملی»، ثبت سفارش و واردات کاغذ در ایران این روزها به یکی از چالش‌های جدی فعالان اصناف و مشاغل مرتبط با آن شده است. به گفته حمید نیکدل، رئیس اتحادیه صنف فروشندگان کاغذ و مقوای تهران، ثبت سفارش واردات کاغذ اکنون به ۸ ماه رسیده و این رویکرد علاوه بر اینکه بازار را تحت فشار قرار داده، بلکه به افزایش قیمت کاغذ در بازار نیز منتهی شده است. به باور اکثر فعالان در این حوزه، یکی از اصلی‌ترین موانع در مسیر واردات کاغذ، مشکلات تخصیص ارز است. تحلیلگران اقتصادی معتقدند که این وضعیت ریشه در سیاست‌های ارزی و مشکلات ساختاری بازار دارد. چراکه واردکنندگان از یکسو باید با محدودیت‌های ارزی دست و پنجه نرم کنند و از طرف دیگر، مصرف‌کنندگان نهایی با افزایش قیمت مواجه هستند که در نهایت این ترکیب، فشار مضاعفی بر اصناف فروشنده کاغذ و خریداران، به ویژه مدارس و نهادهای آموزشی، وارد کرده است.

تولید داخلی؛ ضعف

البته کارشناسان در این حوزه، ضعف تولید داخلی کاغذ را عامل مشکلات در این بخش می‌دانند و معتقدند؛ از ابتدای انقلاب تاکنون، تولید کاغذ در ایران رشد قابل توجهی نداشته است که به باور آنها دلیل این امر عمدتاً به وارداتی بودن بازار کاغذ و کمبود سرمایه‌گذاری در صنعت داخلی مربوط می‌شود. در حال حاضر، کارخانه‌های تولید کاغذ در ایران با مشکلات متعددی مواجه هستند و قدمت ماشین‌آلات، تجهیزات فرسوده و تامین مواد اولیه از جمله موانع اساسی تولید داخلی به شمار می‌آیند. بسیاری از کارشناسان صنعتی معتقدند که بدون سرمایه‌گذاری جدی در نوسازی ماشین‌آلات و افزایش بهره‌وری تولید، وضعیت واردات و قیمت کاغذ در کشور همچنان بحرانی باقی خواهد ماند. بر اساس این گزارش، نیاز نهادها یا سازمانهایی به کاغذ از جمله چالشهای اصلی دولت و همچنین صاحبان صنف دراین روزها محسوب می‌شود، هرچند مسئولان مدعی هستند که با وجود مشکلات متعدد، بخشی از نیاز بازار تامین شده است و حتی تا حدود ۲۰ هزارتن کاغذ تحویل داده شده و حدود ۲۰ هزار تن دیگر نیز در روزهای آینده به آموزش و پرورش تحویل می‌شود، اما در عین حال نمی‌توان چشم بر روی مشکلات ساختاری این بازار فرو بست، هرچند اقدامات موثر و مثبت صورت گرفته هم نشان‌دهنده تلاش فعالان صنفی برای پاسخگویی به نیاز نهادهای آموزشی است که البته هنوز خلاءهای بسیاری نیز وجود دارد.

تبعات اقتصادی و اجتماعی

به باور تحلیلگران؛ بحران واردات و افزایش قیمت کاغذ اثرات گسترده‌ای دارد. در سطح اقتصادی، افزایش قیمت کاغذ باعث رشد هزینه‌های چاپ و نشر، بسته‌بندی، و سایر صنایع وابسته شده است. این موضوع به نوبه خود موجب افزایش هزینه کالاها و خدمات می‌شود و فشار اقتصادی بر خانواده‌ها و فعالان اقتصادی را تشدید می‌کند. کمبود کاغذ و تاخیر در تامین آن می‌تواند بر فعالیت‌های آموزشی و فرهنگی تاثیر بگذارد. مدارس، صاحبان نشریات و روزنامه‌ها و ناشران و موسسات آموزشی مجبورند برای تامین کاغذ مورد نیاز خود برنامه‌ریزی‌های اضطراری انجام دهند یا حتی برخی فعالیت‌ها را به تعویق بیندازند. این شرایط به ویژه در مناطق محروم و مدارس دولتی، که بودجه محدودی دارند، فشار بیشتری ایجاد می‌کند. کارشناسان با تاکید بر مشکلات موجود در این زمینه معتقدند: بحران کاغذ، نه تنها یک مشکل صنفی و وارداتی، بلکه یک مسأله ساختاری و سیاست‌گذاری است. محدودیت منابع ارزی، نبود برنامه‌ریزی بلندمدت در تولید داخلی، ضعف سرمایه‌گذاری در صنعت و نبود شفافیت در بازار، همه عواملی هستند که این بحران را تشدید می‌کنند. بر این اساس ضروریاست تا با افزایش تولید داخلی و رشد سرمایه‌گذاری در نوسازی کارخانه‌ها، ارتقای تکنولوژی و بهره‌وری می‌تواند وابستگی به واردات را کاهش دهند. همچنین قطعاً ایجاد سامانه‌های شفاف برای ثبت سفارش، تخصیص ارز و تحویل کالا می‌تواند از تاخیرها و نوسانات قیمت جلوگیری کند. در این راستا دولت و نهادهای مسئول می‌توانند با سیاست‌های حمایتی، مانند تخصیص ارز ویژه و ارائه تسهیلات سرمایه‌گذاری، فعالان صنفی و تولیدکنندگان داخلی را پشتیبانی کنند. به باور صاحب‌نظران؛ کنترل قیمت و جلوگیری از فعالیت واسطه‌ها و دلالان می‌تواند نوسانات بازار را کاهش دهد و اطمینان مصرف‌کنندگان را افزایش دهد.

اقدامات ضروری

با توجه به روند کنونی، اگر اقدامات ساختاری و حمایتی به موقع انجام نشود، بازار کاغذ همچنان با بحران مواجه خواهد بود. افزایش قیمت‌ها، تاخیر در تحویل سفارش‌ها و کمبود مواد اولیه می‌تواند اثرات بلندمدتی بر صنعت چاپ و نشر و... خواهد داشت و بسیاری از مشاغل در این ارتباط را با تعطیلی و یا بحرانهای جدی روبه‌رو می‌کند. این در حالی است که فعالان صنفی و واردکنندگان تلاش می‌کنند با برنامه‌ریزی دقیق و مدیریت منابع موجود، بخشی از نیاز بازار را تامین کنند. تحویل ۲۰ هزار تن کاغذ به آموزش و پرورش نمونه‌ای از این تلاش‌ها است که نشان می‌دهد حتی در شرایط بحرانی، بخش خصوصی نقش مهمی در حفظ روند عرضه و جلوگیری از توقف فعالیت‌ها دارد. اما قطعاً بحران واردات و تامین کاغذ، چالشی چندوجهی است که هم مسائل اقتصادی و صنفی و هم تبعات اجتماعی و آموزشی دارد. راه‌حل‌های بلندمدت نیازمند سرمایه‌گذاری در تولید داخلی، شفافیت در فرآیند واردات و حمایت سیاست‌گذارانه است. در غیر این صورت، فشار بر بازار، فعالان صنفی و نهادهای آموزشی ادامه خواهد یافت و خانواده‌ها و مدارس بیش‌ترین آسیب را خواهند دید. البته وضعیت فعلی نشان می‌دهد که بدون اصلاح ساختارهای تولید و واردات، مدیریت بازار کاغذ به یکی از چالش‌های دائمی اقتصاد و آموزش کشور تبدیل خواهد شد.

گلایه‌های رئیس انجمن

سیدحسن میرباقری، رئیس انجمن واردکنندگان کاغذ و مقوا نیز دراین باره گفت: بیش از هشت‌ماه است که همکاران واردکننده در صف تخصیص ارز هستند، اما متاسفانه با وجود پیگیری‌های بسیار، هیچ ارزی از سوی بانک مرکزی و وزارت صمت برای ترخیص کاغذها اختصاص پیدا نمی‌کند. وی ادامه داد: اکنون ماه‌های زیادی است که کاغذهای وارداتی در گمرک خاک می‌خورند و هزینه‌های جانبی مختلفی مثل انبارداری و دموراژ به آنها تحمیل می‌شود که در قیمت‌گذاری نهایی کالا تاثیرگذار است. میرباقری، با بیان اینکه علاوه بر آن تجار نیز از نظر اعتبار کاری به دلیل پرداخت نکردن پول فروشندگان خارجی دچار مشکل می‌شوند، گفت: بازار نیز به دلیل اینکه ممکن است کاغذها از گمرک ترخیص نشود، شاهد افزایش قیمت است اما معتقدم که باید راهکاری عاجل برای حل مشکل کاغذ پیش‌بینی شود. او با طرح این موضوع که نباید نسبت به این موضوع بی‌تفاوت بود، افزود: معتقدم با وجود اینکه کاغذها ثبت سفارش شده‌اند و واردکنندگان زیادی در نوبت تخصیص ارز هستند و روی سفارش‌ها اولویت ترخیص صادر شده اما اتفاق خاصی رخ نداده است. میرباقری همچنین گفت: حتی بسیاری از کالای موجود در بازار و بسیاری از کاغ‌هایی که بازرگانان با اعتبار خود وارد کرده‌اند و فروخته‌اند هم هنوز ارز خود را نگرفته‌اند و اگر به این موضوع رسیدگی نشود در آینده نزدیک وضعیت بازار بدتر خواهد شد. رئیس انجمن واردکنندگان کاغذ و مقوا در ادامه بر لزوم رسیدگی به این موضوع از سوی وزارت صمت و بانک مرکزی تاکید کرد و گفت: با وجود پیگیری‌های انجام شده در انجمن واردکنندگان کاغذ و مقوا اما در وزارت صمت و بانک مرکزی، اقدامی برای رفع مشکلات انجام نشده و استمرار این مسأله برای فعالان حوزه چاپ و نشر و حتی برای نیاز سال جدید تحصیلی در تامین کاغذ، و کارخانه‌های تولید دارو و مواد غذایی برای نیاز به مقوا، مشکلاتی ایجاد خواهد کرد.