برگ سلامت روان؛ شرط اخذ گواهینامه رانندگی

طبق ماده ۳ این آیین‌نامه، متقاضیان گواهینامه باید علاوه بر معاینات جسمی و بینایی‌سنجی، گواهی سلامت روانی خود را از مراکز پزشکی صلاحیت‌دار که مورد تأیید وزارت بهداشت و سازمان پزشکی قانونی هستند، دریافت و ارائه کنند. این الزام شامل تمامی انواع گواهینامه‌ها از جمله پایه سوم، ویژه، موتورسیکلت و غیره می‌شود. در ماده ۹ از پیوست ۲ آیین‌نامه، به صراحت به ارزیابی اختلالات روحی و روانی (اختلالات اعصاب و روان) به‌عنوان یکی از معیارهای مهم احراز سلامت جسمانی و روانی رانندگان اشاره شده است. این ارزیابی‌ها باید بر اساس دستورالعمل‌های اجرایی وزارت بهداشت و با هماهنگی نیروی انتظامی انجام شود.

در همین راستا، ربابه نوری، دانشیار روانشناسی بالینی دانشگاه خوارزمی، به «آرمان ملی» گفت: خیلی از مشکلات روانشناختی بر تمرکز و توجه افراد و همچنین بر تعادل و قدرت هماهنگی آنها اثرگذار است. به همین دلیل مسلما کسی که سلامت روان مناسبی ندارد، نمی‌تواند رانندگی خوبی داشته باشد. نوری در ادامه افزود: زمانی که فرد بیماری‌هایش را درمان نمی‌کند، چون تمرکز و توجه کافی ندارد و درگیر نشخوارهای فکری سنگینی است، این فرد واقعا نمی‌تواند رانندگی خوب و معقولی داشته باشد. یا اگر فرد درگیر بیماری‌های روانی شدیدتری مانند توهم و هذیان هم باشد، این فرد هم ممکن است در هذیانش دیگران را هم دخیل بداند و رانندگی مناسبی نداشته باشد. حالا افرادی که ماده مخدر مصرف می‌کنند، هم باز رانندگان مناسبی نیستند. به دلیل اینکه بیماری‌های روانشناختی دقیقا در توانایی‌های ذهنی افراد اثر می‌گذارند، قطعا در رانندگی هم اثرگذار هستند و این افراد باید حتما به دنبال درمان باشند.

اثر بیماری بر تصمیم‌گیری

او درباره افرادی که گواهی سلامت روان را صادر می‌کنند، افزود: به احتمال زیاد روانپزشکان هستند که افراد را از نظر سلامت روان ارزیابی خواهند کرد تا ببینند که افراد مشکلی دارند یا نه. اگر مشکلی دارد، این مشکل تا چه حد می‌تواند در توانایی‌های شناختی فرد، یعنی روی تمرکز، توجه، روی تصمیم‌گیری درست و به موقع، اثرگذار باشد. نوری درباره بیشترین مشکلات روانی در ایران، بیان کرد: اختلالات افسردگی بسیار شایع است. و فرد واقعا تمرکزش را از دست می‌دهد و درگیر نشخوارهای فکری است و حواسش پرت کرد و یعنی آن سرعت عملی که هنگام رانندگی باید داشته باشد، ندارد. برخی از این افراد نیز به مواد پناه می‌آورند که حالشان را بهتر کند، اما مشکلاتشان بدتر و بیشتر می‌شود. نوری درباره اینکه چه آدمی را از نظر روانی سالم می‌نامیم، گفت: حداقل ملاک این است که فرد مبتلا به یک بیماری روانشناختی مانند افسردگی نباشد. برای این حتما شاخص‌هایی خواهند گذاشت. نه اینکه هر فردی افسردگی داشته باشد، نتواند رانندگی کند. یعنی شدت بیماری روانی فرد و شدت اختلالات فرد، اگر از یک حدی که مشخص خواهند کرد، بیشتر باشد، فرد باید برود و درمان شود، تا بعد بتواند گواهینامه را دریافت کند.

تحریک پذیری

با توجه به اینکه افراد زیادی را در هنگام رانندگی مشاهده می‌کنیم که پرخاش و دعوا می‌کنند، نوری درباره این افراد نیز گفت: مساله این است که فردی که از نظر سلامت روان حالش خوب نباشد، حوصله ندارد و اگر این آدم در شرایط عادی باشد، اگر فردی بیاید و بخواهد از آن سبقت بگیرد، خیلی راحت‌تر اجازه می‌دهد. اما زمانی که افراد از نظر روحی و سلامت روان، وضعیت مناسبی ندارند، پدیده‌ای اتفاق می‌افتد که ما به آن تحریک پذیری می‌گوییم. یعنی آستانه تحمل فرد پایین آمده است. اگر در شرایط عادی و زمانی که فرد حال نرمالی دارد، ممکن است تحت انواع فشارها هم باشد و واکنشی نشان ندهد و خونسرد باشد، و بایستد و منتظر نوبت خود باشد، وقتی که حال خوبی ندارد و تحریک پذیر است و آستانه تحملش پایین است، برای هر مساله‌ای سریع واکنش نشان می‌دهد و از کوره درمی‌رود. این حاکی از آن است که فرد حوصله و انرژی ندارد. حال خوبی ندارد. خیلی از این افراد، تشخیص می‌گیرند و مثلا اختلال افسردگی را معمولا آدم‌ها دارند و بیماری شایعی است. در همه دنیا هم وجود دارد و درکشور ما هم شاید بیشتر است.

این دانشیار روانشناسی بالینی درباره روند درمانی بیماران دچار مشکلات روان افزود: زمانی که فرد بیمار تحت درمان قرار بگیرد و روان درمانی و دارو درمانی شود، دیگر این حالت تحریک پذیری اتفاق نمی‌افتد. فرد حوصله رانندگی را دارد و حالا با این حال بهتری که دارد، اگر فردی هم جلوی خودرویش پیچید، ناراحت می‌شود، اما دیگر با فرد روبه رو درگیر نمی‌شود.

اختلال و درمان

او با اشاره به اینکه اغلب اختلالات روانی شایع در ایران قابل درمان هستند، گفت: بیماری‌های روانشناختی، بخصوص آنچه که بیشتر در مردم شایع است، انواع افسردگی ها، اختلالات اضطرابی و اختلالات مرتبط با تروما است، اینها کاملا قابل درمان هستند. اما مساله این است که مردم واقعا بیماری روانی خود را خیلی جدی نمی‌گیرند و به دنبال درمان نیستند و تصورشان این است که درمان بیماری‌های روانی گران است. این درحالی است که همه بیمارستان‌های شهرهای بزرگ، علوم پزشکی ها، روانشناس و روانپزشک دارند که اینها به صورت دولتی کار می‌کنند. مراکز جامع سلامت، که همان درمانگاه‌های وزارت بهداشت هستند، پزشک دوره دیده روانپزشکی و روانشناس دارند که با تعرفه‌های دولتی تقریبا رایگان به مردم خدمت ارائه می‌دهند. علاوه بر این ما چند خط مرتبط با روان درمانی داریم، خط4030، که خط مشاوره وزارت بهداشت است. خط تلفن1480 که برای بهزیستی است. خط1570 که برای آموزش و پرورش است. اینها همه دولتی و با تعرفه‌های دولتی است. اما مردم متاسفانه به آن میزان که باید مراجعه نمی‌کنند. یا اطلاعی ندارند و یا تصور می‌کنند که حتما افراد با بیماری‌های حاد باید به روانشناس مراجعه کنند. مردم بیشتر به آن مطالبی که در دسترس‌شان در فضای مجازی است اکتفا می‌کنندو به دنبال درمان نمی‌روند.

او با اشاره به شرط دریافت برگه سلامت روانی برای دریافت گواهینامه، گفت: اقدام خوبی است، زیرا آدم‌ها همین طور خودشان را رها می‌کنند و به دنبال درمان نمی‌روند و اصلا به بخش سلامت روان خود خیلی دقت نمی‌کنند. این وضعیت سبب می‌شود که یک ارزیابی صورت گیرد بر افراد مختلف که آنها اصلا حوصله رانندگی دارند و تمرکز لازم برای رانندگی دارند؟ که نه خودش را به دردسر بیندازد و نه دیگران را.