خطرات گونه‌های مهاجم برای انسان و زیستگاه‌ها

اما مساله فقط همین حلزون‌هایی که به سرعت تکثیر می‌شوند، نیست. هرگونه مهاجمی که در سال‌های اخیر وارد کشور ما شده و یا از یک نقطه کشور، توسط مردم به نقطه‌ای دیگر برده شده، زیستگاه و همه جانداران آن منطقه جدید را با چالش‌هایی روبه‌رو کرده است، که در درازمدت تبعات جبران ناپذیری خواهد داشت. حالا عدم نظارت بر حضور این گونه‌ها در مناطق مختلف ایران، به‌خصوص در شهرهای شمالی که در آنجا وجود راکون و لاک‌پشت‌های غیربومی از جمله لاک‌پشت‌های نرم کاسه چینی، آسیب‌هایی را به زیستگاه‌ها و گونه‌های بومی آن منطقه وارد کرده است، که به دلیل عدم نظارت کافی، در آینده صدمات جبران ناپذیری را به مناطق مربوطه وارد خواهد کرد.

انواع گونه‌های مهاجم

در همین راستا، علیرضا شهرداری، فعال محیط زیست، به «آرمان ملی» گفت: ما یک معضلی داریم به نام گونه‌های مهاجم، گونه‌های مهاجم در اصل، چندین حالت دارد. یکی اینکه یک گونه برای کشور خودمان است و به طور مثال، مثلا سنجاب ایرانی به منطقه زاگرس تعلق دارد، مردم آنها را می‌خرند و یا به اشتباه یا فرار می‌کند و یا خودشان از روی دلسوزی آنها را در شمال کشور آزاد می‌کنند. این گونه در کشور خودمان در زیستگاه خودش ارزشمند و بومی است، اما زمانی که از زیستگاه خود خارج شده است و وارد یک زیستگاه دیگری شده است، این گونه، به عنوان گونه مهاجم در نظر گرفته می‌شود، با وجودی که متعلق به کشور خودماست. و حتی می‌توانند تبدیل به آفت شوند و به باغات آسیب بزنند و به‌گونه‌ای که از قبل در آن محیط زندگی می‌کرده است، در زندگی‌اش اختلال ایجاد کنند.

شهرداری با اشاره به گونه‌های غیربومی نیز افزود: یک مشکل دیگری که وجود دارد، در مورد گونه‌های غیربومی است. گونه‌های غیربومی از چند راه به کشور ما وارد شده‌اند. مثلا ما راکون را در شمال کشورمان داریم که در شمال کشورمان از آستارا شروع شد و همین طور تکثیر شده است و وارد شهرهای دیگر شمال نیز می‌شوند، این گونه از کشورهای همسایه، از فرار از مزارع پرورش پوست، از رهاسازی در آنجا توانستند خودشان را به کشور ما برسانند و وارد زیستگاه ما شوند. گونه‌ای که وقتی وارد یک زیستگاه جدید می‌شود و می‌تواند آنجا بقا داشته باشد، آن گونه هم جزو گونه‌های مهاجم می‌شود.

این فعال محیط زیست درباره آسیب‌هایی که گونه‌های مهاجم ایجاد می‌کنند، بیان کرد: تصور کنید در روند تکامل یک سری گونه‌ها در زیستگاهی زندگی می‌کنند که به یک تعادلی رسیده‌اند. غذا و آبشان، زیستگاهشان، پرنده‌ها، پروانه‌ها، حشرات، خزنده‌ها، همه در یک حد تعادل کنار هم زندگی می‌کنند. وقتی شما یک گونه مهاجم را میان این زیستگاه قرار می‌دهی، در زندگی آنها اختلال به وجود می‌آورد. از شکارکردن آنها تا تغذیه از منابع غذایی آنها گرفته تا تخریب زیستگاهشان و لانه‌هایشان.

لاک‌پشت‌های غیربومی

شهرداری با اشاره به گونه‌هایی که توسط مردم مهاجم می‌شوند، که از آن جمله می‌توان لاک‌پشت‌ها را نام برد، افزود: ما یک لاک‌پشت گوش قرمز داریم و یک لاک‌پشت نرم کاسه چینی، اینها هم به‌خاطر اینکه در آکواریوم‌ها به عنوان حیوانات خانگی به مردم فروخته می‌شوند. مردم آنها را خریداری می‌کنند و بعد از مدتی که بزرگ‌تر شدند و قابل نگهداری در خانه‌ها نیستند و به تصور اینکه می‌خواهند به لاک‌پشت‌ها کمک کنند و یا به دلیل اینکه خودشان دیگر توان نگهداری از آنها را ندارند، آنها را در مناطق مختلف کشور، آزاد می‌کنند. حالا این گونه‌ها که در کل، به صورت قاچاق وارد کشور شده‌اند و حالا که رهاسازی می‌شوند در یک زیستگاه، دوباره به گونه‌های بومی آن منطقه که قرن‌ها زندگی می‌کردند و به یک تکاملی هم رسیده بودند، حتی در بعضی موارد باعث انقراض گونه بومی آن منطقه نیز می‌شوند. در مورد خزنده‌ها مثل لاک‌پشت‌ها و در مورد پستانداران مثل راکونی که مثال زدیم هم هست. لاک‌پشت گوش قرمز که متاسفانه بسیار وارد زیستگاه‌های ما شده که به عنوان یک حیوان خانگی، به صورت قاچاق وارد کشور ما شده است. در آکواریوم فروشی‌ها و زمان سال‌تحویل هم در کنار ماهی‌ها، در کنار خیابان به فروش می‌رسد، متاسفانه به دلیل ارزان بودن قیمت این لاک‌پشت‌ها، افراد بیشتری توان خرید دارند و تعداد بیشتری وارد کشور می‌شود و وقتی تعداد زیادی از آنها خریداری شود، افرادی که بعد از مدتی توان نگهداری آنها را ندارند، تعداد بیشتری از آنها را در طبیعت رها می‌کنند، که این مساله خود سبب آسیب‌های زیست محیطی بیشتری می‌شود.

انتقال بیماری

شهرداری درباره خطر میمون‌های رزوس نیز گفت: میمون‌هایی که برخی افراد به عنوان حیوان‌های خانگی می‌خرند، درصورتی که نگهداری آنها درست نیست و سبب انتقال بیماری‌ها می‌شوند. این میمون‌ها تا وقتی کوچک هستند، قابل کنترل هستند و به دلیل مهاجم بودن، وقتی بزرگ می‌شوند قابل نگهداری نیستند و مردم آنها را در جنگل رها می‌کنند. این گونه در جنگل‌های شمال ما امکان بقا دارد. این گونه هم می‌تواند در آینده به عنوان یک گونه مهاجم به زیستگاه‌های ما آسیب بزند. هنوز در حال حاضر آسیب زنده است.

این فعال محیط زیست درباره فروش گونه‌های مهاجم، مانند حلزون آفریقایی و عدم نظارت برآنها نیز گفت: برخی گونه‌ها مانند حلزون آفریقایی به دلیل استفاده از آن به عنوان ارائه دهنده خدمات پوستی وارد شد، درحالی که همین حلزون‌ها به شدت آسیب‌زا هستند. حتی اگر جفت هم نداشته باشند خودشان را بارور می‌کنند و در هر شرایطی حتی اگر یک حلزون هم وارد کنید، می‌تواند در تعداد بسیار زیادی تکثیر شود و متاسفانه در فضای مجازی شاهد تبلیغ فروش گونه‌های مختلفی هستیم. شهرداری با اشاره به عدم نظارت بر ورود قاچاقی گونه‌های مختلف افزود: لاک‌پشت‌های گوش قرمز چندین هزار در سال وارد کشور می‌شود، دیگر یک حلزون بسیار کوچک نابالغ که اندازه ناخن یک انگشت هم نیست که جای خود دارد. نظارت درستی وجود ندارد و ارگان‌های مربوطه که وظیفه‌شان نظارت هست را داریم، اما شواهد همه این سال‌ها حاکی از آن است که نظارت‌ها به هیچ عنوان بازدارنده نبوده است.

این فعال محیط زیست با اشاره به بیماری‌هایی که توسط این گونه‌های مهاجم ایجاد می‌کند، گفت: گونه‌های مهاجم ابتدا به زیستگاه‌ها و گونه‌های بومی آن منطقه آسیب می‌زند. بعد از آن، بیماری‌هایی است که این گونه‌ها منتقل می‌کنند. به عنوان مثال میمون رزوس می‌تواند هرپس دی ویروس و ابولا را به انسان منتقل کند. بیماری‌های پوستی، قارچی، از طریق حلزون‌ها یا گونه‌های دیگر می‌تواند وارد شود. جایگزین گونه‌های بومی می‌شوند و آنها را در آستانه انقراض قرار می‌دهند. لاک‌پشت‌ها بیماری را در آب‌ها انتقال می‌دهند. تکثیر این گونه‌ها سبب می‌شود که از تغذیه گونه‌های دیگر استفاده می‌کنند.