ثبات اقتصادی ، مهمترین دستاورد مذاکرات

«آرمان ملی» برای تحلیل و ارزیابی دو دور مذاکرات گذشته، مذاکرات امروز و چشم‌انداز پیش روی مذاکرات با دکتر محمدرضا سبزعلیپور رئیس مرکز تجارت جهانی ایران گفت‌وگو کرده که ماحصل آن را می‌خوانید.

*ارزیابی شما از روند مذاکرات ایران و آمریکا در دو دور گذشته چیست و با توجه به گمانه‌زنی‌هایی که در این زمینه مطرح است چه چشم‌اندازی را پیش روی مذاکرات مشاهده می‌کنید؟

مذاکرات صورت گرفته تا این لحظه مثبت و دلگرم کننده بوده است، اما هنوز صحبت خاصی بین دو کشور رد و بدل نشده است. درست است که همگان در داخل و خارج از مذاکره ایران و آمریکا صحبت می‌کنند اما فراموش نکیم که هنوز هیچ مذاکره خاصی بین مقامات دو کشور رد و بدل نشده و فقط دو دیدار در مسقط و رُم انجام شده که در این دو دیدار به جزئیات و شرایط و خواسته‌های طرفین پرداخته نشده و صرفاً جهت اعتماد‌سازی و رفع تنش و همچنین تعیین زمان بندی جلسات آینده به گفت‌وگوهای دوستانه و در عین حال رسمی پرداخته‌اند. این دو نشست از این لحاظ مثبت و امیدوارکننده بوده که در پایان جلسات طرفین بدون تنش و با احترام و خوشرویی از هم جدا شده و به کشورشان بازگشته‌اند و همین که در این جلسات تنش و درگیری خاصی به‌وجود نیامده مثبت و مهم ارزیابی شده و تأثیرات روانی دلگرم کننده‌ای را بر اقتصاد ایران و روحیه مردم دو کشور گذاشته است. من معتقدم نه تنها ایران و آمریکا بلکه منطقه و حتی جهان به آرامش و رفع تنش‌ها و ارتباط محترمانه کشورها می‌توانند با هم همکاری کنند و صد البته دو کشور بیشتر از هر کسی و بیشتر از هر زمان دیگری، در صورت رسیدن به توافقی که منافع ملی ما را تامین کند، امکان همکاری‌های بلندمدت فراهم خواهد شد و در صورتی که ایران بخواهد، می‌تواند وارد این مسیر شود. به عبارت دیگر همکاری توأم با احترام به حق حاکمیت و منافع یکدیگر اهمیت دارد. به همین دلیل به نظر می‌رسد حداقل 10 الی 15 جلسه دیگر بین مقامات دو کشور انجام خواهد شد که در این جلسات به موضوعات اصلی و خواسته‌ها و شرایط دو طرف پرداخته و در صورت رضایت دو کشور از مذاکرات انجام شده و نتایج به‌دست آمده توافق امضاء و لازم‌الاجرا خواهد شد. البته جلسات آینده پر فراز و نشیب خواهد بود و بعضاً برخی از جلسات با لبخند و برخی جلسات نیز گاهاً با اَخم و عصبانیت به پایان خواهد رسید که هر جلسه‌ای تأثیرات روانی مثبت و منفی خود را بر روحیه مردم و همچنین بر اقتصاد کشور خواهد گذاشت. با این وجود به نظر می‌رسد این مذاکرات منتج به توافق خواهد شد ولی این توافق زودتر از 3 الی 4 ماه آینده منعقد نخواهد شد. پس منتظر امضای توافق در روزهای آینده و یا در کوتاه‌مدت نباشیم.

*بعد از آغاز مذاکرات، یک شوک روانی مثبت به اقتصاد ایران وارد شده که در دو مقطع آغاز مذاکرات و دور دوم ادامه داشته، این وضعیت به چه میزان ادامه خواهد داشت و فکر می‌کنید که آرامشی که در هفته‌های اخیر بر فضای اقتصادی حاکم بوده تا چه زمانی دوام خواهد داشت؟

یک شوک روانی مثبت به اقتصاد ایران وارد شده، پس این شوک، روانی و احساسی است نه منطقی و قابل قبول و ماندگار. بازار، بازاریان و فعالان اقتصادی و همچنین مردم عادی به دیدار و گفت‌وگوهای محترمانه هیأت‌های ایرانی و آمریکایی و پایان جلسات بدون تنش و دلخوری و بازتاب خوب رسانه‌ای و رضایت مقامات ارشد دو کشور از دیدارهای صورت گرفته، واکنش روانی مثبت نشان داده و به امید اینکه پس از سال‌ها تنش و جنگ اقتصادی و اعمال تحریم‌های سنگین، این دیدارها منجربه توافق و در پی آن موجب رونق اقتصادی، افزایش سرمایه‌گذاری، کاهش نرخ دلار و طلا و نهایتاً توقف گرانی و تورم و همچنین ارزانی کالا و خدمات گردد. به همین دلیل نیز مردم از خرید و فروش کالا و سکه و ارز دست کشیده تا روزبه‌روز قیمت‌ها پایین‌تر بیاید تا خریدار ارزان‌تر از روزهای قبل کالا و ارز بخرد و برخی از فروشندگان نیز به امید اینکه مجدداً قیمت‌ها افزایش یابد و کمتر ضرر بکنند، از فروش کالا و ارز خودداری می‌کنند. همین نخریدن‌ها و نفروختن‌ها باعث وارد شدن شوک به بازار شده و موجب رکود و توقف خرید و فروش و بعضاً کاهش قیمت ارز و طلا شده و صد البته هنوز هیچ کالا و خدماتی کاهش قیمت نداشته است. این وضعیت و شوک روانی مثبت به اقتصاد ایران تا زمانی که اخبار دیدارها و مذاکرات مثبت و خوشحال کننده باشد، پا برجا و ادامه خواهد داشت اما چون احساسی و روانی است، به محض اینکه خبر منفی و نگران کننده‌ای از جلسات به بیرون درز کند و یا یکی از دیدارها به اختلاف و قهر و عصبانیت منتج شود به سرعت بازار و مردم واکنش منفی نشان خواهند داد و مجدداً قیمت سکه و طلا و حتی برخی از کالاها با شتاب زیادتری، بیش از پیش افزایش خواهد یافت و روحیه مردم و فعالان اقتصادی را به هم خواهد ریخت. این آرامش و بهبود وضعیت اقتصاد ایران زمانی تثبیت خواهد شد و از حالت روانی خارج و به اوضاع منطقی و درست مبدل خواهد شد که کل مذاکرات به‌خوبی به اتمام برسد و نهایتاً توافق خوب و برد- برد بین دو کشور منعقد و جنگ اقتصادی پایان و سایه تحریم‌ها نیز برطرف شود. در چنین شرایطی می‌توانیم به بهبود اوضاع اقتصادی کشور و رونق بازار، جهش تولید و رشد سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، افزایش صادرات نفتی و غیرنفتی و همچنین رشد درآمدهای ارزی کشور آنهم به‌صورت بلندمدت امیدوار باشیم و فعالان اقتصادی و بازاریان بتوانند حداقل برای دو سه سال آینده برنامه‌ریزی کنند.

*در مورد مذاکرات، بحث‌های زیادی مطرح شده، از جمله دو خواسته ایران که یکی آزادسازی پول‌های بولکه شده و همچنین افزایش صادرات نفت است. این در حالی است که بحث کاهش غنی‌سازی و توقف آن یا انتقال آن به کشوری ثالث از طرف آمریکا مطرح شده است. اگر این اتفاقات رخ بدهد چه تأثیری بر اقتصاد کشور خواهد داشت؟

قطعاً توافقی برد- برد بین دو کشور به امضاء خواهد رسید و دو طرف برعکس زمان برجام برای خود منافع مشترک اقتصادی تعریف خواهند کرد. مقامات ایرانی از تجربه کشورهای دیگری همچون لیبی به خوبی اطلاع دارند و هرگز آن تجربیات را مجدداً تجربه نخواهند کرد. به همین دلیل در حد معقولی آنهم فقط در خصوص بحث هسته‌ای و تولید اورانیوم غنی شده، نگرانی‌های طرف مقابل را برطرف و توافقاتی انجام خواهند داد و ایران هرگز با توقف غنی‌سازی و یا انتقال آن به کشوری ثالث موافقت نخواهد کرد. در مقابل با آزادسازی پول‌های بولکه کشورمان موافقت خواهد شد و همچنین با تعلیق تحریم‌های نفتی و بانکی و حمل و نقل و... به‌طور قطع صادرات نفت ایران به‌سرعت افزایش و درآمدهای ارزی کشور به‌طور چشمگیری رشد خواهد کرد. اگر توافق برد- برد بین دو کشور منعقد و امضاء شود، به‌سرعت جنگ اقتصادی غرب بر علیه ایران پایان خواهد یافت و تحریم‌های یکجانبه آمریکا معلق خواهد شد. البته فکر نمی‌کنم در گام اول تحریم‌ها به‌طور کامل رفع شوند. با این وجود همین اقدام و برداشتن موانع اقتصادی، منجربه آغاز روابط تنگاتنگ اقتصادی کشورهای جهان به‌ویژه کشورهای غربی و آمریکا با ایران خواهد شد. از سوی دیگر با افزایش درآمدهای نفتیِ دولت و اِمکان جابه‌جایی قانونی پول از طریق بانک‌های جهانی، هیأت‌های مختلف اقتصادی از کشورهای مختلف جهت آغاز همکاری‌های اقتصادی و همچنین سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصادی و زیرساختی و خدماتی روانه ایران خواهند شد که همین اَمر بر بهبود گردش چرخ تولید و افزایش صادرات غیرنفتی، رشد اشتغال و همچنین ورود توریست‌های خارجی و رونق صنعت گردشگری تأثیر خواهد گذاشت.

*بعد از توافق احتمالی فرصت‌های اقتصادی مهمی نصیب ایران خواهد شد. این فرصت‌ها را چطور ارزیابی می‌کنید و فکر می‌کنید دولت پزشکیان چگونه می‌تواند از این فرصت‌ها به بهترین شکل استفاده کند؟

تصمیم نظام بر آن است که توافق با حفظ اصول مطرح شده صورت گیرد و از این رو چنین توافقی بین ایران و آمریکا با درصد بالایی منعقد خواهد شد و فرصت‌های اقتصادی خوب و مهمی هم نصیب دو طرف به‌ویژه ایران خواهد شد. این فرصت‌ها و موقعیت‌های اقتصادی که نصیب ایران خواهد شد بسیار مهم و قابل توجه است. اولین دستاورد توافق دور شدن کشور از تنش است که قطعاً موجب تسهیل فعالیت‌های اقتصادی خواهد شد. تردید نیست که فعالیت اقتصادی در فضای پر تنش امکان‌پذیر نیست. همچنین فشار روانی فوق‌العاده که همه بخش‌ها را تحت تأثیر قرار داده از روی دولت و ملت برداشته می‌شود. از سوی دیگر قیمت و نرخ دلار تثبیت می‌شود. طبعاً نرخ دلار40 یا 50 هزار تومان نخواهد شد اما دلار به نرخی بین 80 الی90 هزار تومان تثبیت خواهد شد. برای فعالان اقتصادی یک کشور هم بیش از قیمت ارز، ثابت ماندن قیمت ارز مهم است که این نرخ تا مدتی ثابت خواهد ماند. فروش نفت بیشتر می‌شود و فروش بیشتر نفت یعنی رشد اقتصادی. درست است که باید تولید بالا برود ولی افزایش اصلی نرخ رشد ما به نفت وابسته است. با انعقاد توافق ایران و آمریکا و بهبود اوضاع اقتصادی، صنعت گردشگری کشور هم رونق می‌یابد. رشد تولید و افزایش اشتغال نیز از فواید توافق خواهد بود. کوتاه شدن دست کاسبان تحریم‌ها و مسدود شدن منافع کلان عده‌ای خاص که از وجود تحریم‌ها نصیب‌شان می‌شد. با به دست آمدن نتایج مثبت در مذاکرات، به مرور زمان به سوئیفت و شبکه جهانی متصل می‌شویم و از بسیاری از هزینه‌های اضافی جابه‌جایی پول خلاص می‌شویم. می‌توان امید داشت در صورت توافق با آمریکا بحث فعال شدن مکانیسم ماشه را اروپایی‌ها منتفی کنند. در صورتی که دولت چهاردهم از دولتمردان و مدیران دلسوز و حافظ منافع ملی و نه مدافع منافع شخصی استفاده کند و بخش خصوصی را نیز به رسمیت بشناسد و به آنها احترام بگذارد و فضا را برای فعالیت آنان اَمن کند و از همه مهم‌تر موانع نرم‌افزاری و سخت‌افزاری فعالیت‌های اقتصادی داخلی را از سر راه فعالان اقتصادی و کارآفرینان و سرمایه‌گذاران بردارد، می‌توان به دولت پزشکیان در بهره‌برداری از فرصت‌های مهم اقتصادی بعد از توافق امیدوار و دلخوش بود، در غیر این صورت، اگر وضعیت فعلی ادامه داشته باشد، کار برای دولت بسیار سخت خواهد شد.

این مذاکرات منتج به توافق خواهد شد ولی این توافق زودتر از 3 الی 4 ماه آینده منعقد نخواهد شد. پس منتظر امضای توافق در روزهای آینده و یا در کوتاه‌مدت نباشیم

*آیا فکر می‌کنید شرایطی وجود دارد که آمریکا بتواند در اقتصاد ایران سرمایه‌گذاری کند؟

بعد از توافق قطعاً فعالیت و سرمایه‌گذاری در ایران برای خارجی‌ها جذابیت زیادی خواهد داشت. سرمایه‌گذاران آمریکایی نیز از این قاعده مستثنی نیستند اما به لحاظ تنش‌های بلندمدت و فضای بی‌اعتمادی چنددهه گذشته بین دو کشور، سرمایه‌گذاران آمریکایی با ترس و احتیاط بیشتری پا به عرصه فعالیت‌های اقتصادی در ایران خواهند گذاشت. با این وجود اگر فضا را برای فعالیت خود اَمن ببینند با سرعت و سرمایه بیشتری وارد میدان و فعالیت در ایران خواهند شد. در این راستا پیدا کردن نقاط مشترک اقتصادی و بهره‌برداری اقتصادی دو کشور از منابع و امکانات یکدیگر، یکی از مهم‌ترین مشوق‌های مذاکره و انعقاد توافق بین ایران و آمریکا است. در نتیجه بحث اقتصادی و منافع اقتصادی در این میان بسیار مهم و پر رنگ بوده و نمی‌توان منافع اقتصادی جذاب را کتمان کرد. بعد از امضای توافقنامه، اولویت اجرای توافق و توسعه روابط دو کشور، اجرای توافقات هسته‌ای و از همه مهم‌تر بهره‌برداری دو طرف از فرصت‌های اقتصادی و آغاز رفت و آمد هیأت‌های اقتصادی ایرانی و آمریکایی و همکاری‌های اقتصادی بخش‌های خصوصی دو کشور، بهتر شدن وضعیت صدور ویزا به اتباع دو کشور و همچنین آغاز ورود توریست‌های آمریکایی به کشورمان است و رفته‌رفته همکاری دو کشور در زمینه‌های مختلف آغاز و بیشتر خواهد شد. البته به شرطی که باز هم روابط دو کشور گل آلوده و تیره و تار نشود. در این زمینه اهداف ترامپ نیز حائیز اهمیت است که کسب افتخار برای خود در نزد جامعه جهانی مبنی بر اینکه دیدید بالاخره موفق شدم و برنامه هسته‌ای ایران را کنترل کردم و جلوی تولید سلاح‌های هسته را گرفتم و از همه مهم‌تر بهره‌برداری اقتصادی و برداشت منافع از بازار پر سود ایران است.

*روسیه و عربستان چه نقشی در توافق احتمالی خواهند داشت و چه اهدافی را دنبال می‌کنند؟

در شرایط کنونی هیچ کشوری آمادگی آغاز و شعله‌ور شدن جنگ بین ایران و آمریکا را نداشته و از جنگ استقبال نمی‌کند. به‌رغم اینکه کشورهای درگیر در بحث مذاکرات ایران خود را نترس جلوه می‌دهند و ادعا می‌کند وحشتی از جنگ ندارند اما همه این بحث‌ها زبانی و تبلیغاتی است و در عمل هیچ یک از جنگ استقبال نمی‌کنند. در حال حاضر نه آمریکا، نه اسرائیل، نه کشورهای حاشیه خلیج فارس، نه عربستان و نه حتی غالب کشورهای جهان و از همه مهم‌تر حتی ایران نیز علاقه‌ای به جنگ ندارند که منافع و امنیت همه را به خطر بیندازد. اگر قرار باشد جنگی اتفاق بیفتد، امنیت اسرائیل به خطر می‌افتد، آمریکا اعتبار خود را بیش از پیش از دست می‌دهد و کلی بودجه و هزینه باید صرف جنگ بکند و منافعش نیز در منطقه به خطر می‌افتد. آتش جنگ قطعاً دست و پای کشورهای منطقه و عربستان را نیز خواهد سوزاند که اصلاً آمادگی چنین چیزی را ندارند. درگیری موجب ناامنی خلیج فارس، دریای عمان و دریای سرخ برای تردد کشتیرانی به‌ویژه نفتکش‌ها خواهد شد و همین امر موجب گرانی و افزایش وحشتناک قیمت نفت خواهد شد. از همین‌رو روسیه و عربستان به‌رغم میل باطنی‌شان از انعقاد توافقنامه بین ایران و آمریکا حمایت می‌کنند و سعی می‌کنند که با نقش‌آفرینی خود از بروز جنگ احتمالی جلوگیری کنند و زمینه امضای توافق ایران و آمریکا را مهیا نمایند تا نه تنها از جنگ احتمالی، لطمه نبینند بلکه خود را بیش از پیش به ایران نزدیک کنند و با بهره‌مندی از دوستی به‌وجود آمده بتوانند منافع اقتصادی پسا توافق خودشان را نیز تضمین کنند. این را باید مطمئن باشیم که هیچکس دلسوز ما نیست و اگر کشوری یا مقامی برای ما قدم برمی دارد، قطعاً منافع خود را دنبال می‌کند که شاید از این گذر ما هم نفعی ببریم اما آنها منافع خودشان را اولویت و مهم می‌دانند و نه منافع ما را. در آینده و پسا توافق، روابط سیاسی و اقتصادی ما با روسیه همچنان ادامه خواهد داشت و همکاری‌های سیاسی و اقتصادی ایران با عربستان و حتی با کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز بیش از پیش افزایش خواهد یافت.