ابزارهای دیپلماسی اقتصادی برای صلح

یکی از مواردی که در ادامه به آن می‌پردازیم ابزاری به‌نام «دیپلماسی اقتصادی» است. البته شاید این نام برای برخی ناآشنا به‌نظر برسد ولی اهمیتش کمتر از دیپلماسی سیاسی نیست. البته این موضوع بستگی به حاکمیت‌ها دارد. کشورهایی مانند بَبرهای آسیا با تاکید بر این فضا توانستند خودشان را به الگوهای اقتصادی تبدیل کنند و همچنان به اقتصادی با ثبات ادامه دهند ولی برخی کشورها با تاکید بر اولویت دادن به سیاست از این ابزار توسعه استفاده نمی‌کنند و همچنان بر مدار بحران‌ها و چالش‌های اقتصادی حرکت می‌کنند و در ادامه از رسیدن به توسعه ناامید می‌شوند. باتوجه به تعریف اکادمیک دیپلماسی اقتصادی باید بگوییم که یکی از ابزارهای کارآمدی و قدرتمند حکمرانی‌ها برای کنش در جامعه جهانی و دستیابی به‌موقعیت بهتر در اقتصاد بین‌المللی تاکید بر این نوع از دیپلماسی است. اقدامات رسمی دیپلماتیکی با تاکید بر مسائل اقتصادی، تلاش برای جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و البته اثرگذاری روی قوانین بین‌المللی در راستای پیشبرد منافع ملی از جمله اهدافی است که در این حوزه دنبال می‌شود. دیپلماسی اقتصادی، شامل مفاهیمی همچون تحریم‌ها و مجازات‌ها به‌منظور تحت فشار قرار دادن کشورها و یا کمک‌های توسعه‌ای و حمایت‌های اقتصادی برای یارگیری در صحنه بین‌المللی محسوب می‌شود. در این خصوص می‌توان به تاثیرات تحریم‌های اعمال شده بر کشورهایی مانند ایران و کوبا اشاره کنیم و همچنین به کمک‌های مالی فراوان آمریکا به کشورهایی مانند ژاپن و کره جنوبی. در همین مورد با یکی از تحلیلگران بین‌المللی گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه این گزارش می‌خوانید.

اولویت‌های دیپلماسی اقتصادی

حسن بهشتی‌پور، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین‌الملل در مورد اهمیت دیپلماسی اقتصادی به خبرنگار «آرمان ملی» می‌گوید: «حکمران‌ها در کنار تلاش برای رفع تحریم‌ها و تحرکات بیشتر اقتصادی در فضای بین‌الملل به اصلاحات اقتصادی داخلی در کنار مذاکرات بین‌المللی نیاز دارند تا در ادامه مانعی در تجارت جهانی وجود نداشته باشد. توجه داشته باشید که تنها این کافی نیست که در صورت رفع تحریم‌ها و باز شدن درهای اقتصاد جهانی به‌روی ایران وضعیت اقتصادی یکباره بهتر شود. بلکه بخشی از بهبود فضای اقتصادی کشور وابسته به استفاده از ظرفیت‌های شایسته سالاری و اصلاحات اساسی اقتصادی است. باید دیپلماسی پویایی داشته باشیم به‌خصوص در سطح رسانه که بتواند برای افکار عمومی ضرورت مذاکره و فرق گفت‌وگو با مذاکره را تبیین کند ضمن اینکه برای افکار عمومی دنیا تبیین کنند که ایران به‌دنبال چه اهدافی است. چارچوب‌های مشخص مورد نظر ما را توضیح دهد تا دنیا بداند ایران دنبال صلح‌وگفت‌وگو است.» او در همین مورد و با اشاره به اولویت‌های وزارت امورخارجه ادامه می‌دهد: «توجه داشته باشید که توسعه همکاری با کشورهای همسایه نیز از دیگر اولویت‌های وزارت‌خارجه است که البته در این باره نیز تا زمانی که مشکلات تحریم‌ها حل نشود، زیاد کارگشا نیست. در توسعه مناسبات باید منافع اقتصادی مد نظر باشد که البته تا زمانی که تحریم‌ها وجود دارد این مهم زیاد امکان‌پذیر نخواهد بود. تحریم‌های ما شرقی و غربی است یعنی جهان را علیه ما تحریم کرده‌اند. ما در شرایطی هستیم که با اعمال تحریم‌های اقتصادی از سوی آمریکا ارتباط ما با جهان قطع شده است. تاکید می‌کنم که مهم‌ترین دستور کار وزارت‌خارجه در سال جدید پایان دادن به‌تحریم‌ها است، این مسئله به این معنا نیست که صرفا با غرب ارتباط برقرار کنیم. طبق آمارهای رسمی مقایسه تمام شاخص‌های اقتصادی با کشورهای همسایه نشان می‌دهد که ما عقب‌تر از آنها هستیم که دلیل این عقب ماندگی به تحریم‌های اقتصادی باز می‌گردد.» این استاد دانشگاه با اشاره به تجربه‌های برجامی و اینکه روند مذاکرات اخیر را چگونه ارزیابی می‌کند، اضافه می‌کند: «در مذاکراتی که به توافق برجام منتهی شد، یک دور مذاکرات محرمانه در مسقط داشتیم که به بسیار کلیدی و مهم بود و در آنجا آمریکا غنی‌سازی ایران را پذیرفت. الان هم مهم است که در پیش درآمد مذاکرات، ایران و آمریکا ابتدا بر سر مهم‌ترین موارد به یک توافق و تفاهم برسند. بنابراین به تفاهم کلیدی رسیدن قبل از ورود به مذاکرات در عمان مهم است و قفل گفت‌وگو را باز می‌کند. بهترین اقتصاد هم داشته باشیم برای پایان دادن به تحریم‌ها باید مذاکره کنیم و مستقیم و غیرمستقیم و محرمانه و غیرمحرمانه فرقی ندارد.»