منتقد مصلح، اصولگرای اندیشمند

آرمان ملی: عماد افروغ از جمله چهره‌های سیاسی و فرهنگی به شمار می‌رفت که در همه جریان‌های سیاسی طرفدار خود را داشت و تلاش می‌کرد فارغ از گرایش سیاسی خود به مسائل از دریچه علمی و کارشناسانه نگاه کند و همین مساله بود که وی را نه صرفا یک چهره سیاسی که سابقه نمایندگی مجلس را داشت و یک پژوهشگر، منتقد و اندیشمند در جامعه معرفی کند که برای مسائل مختلفی که جامعه مبتلا به آن است راهکار ارائه می‌کند. اما تقدیر اینگونه بود و این استاد دانشگاه پس از سال‌ها مقابله با سرطان پس از مراسم احیای شب بیست‌وسوم ماه مبارک رمضان در سحرگاه بیست سوم در سن 66 سالگی به دیدار حق شتافت. در پی این رخداد ناگوار مقامات، شخصیت‌ها و چهره‌های سیاسی و علمی در پیام‌های جداگانه‌ای درگذشت دکتر افروغ را تسلیت گفتند.
مبدع نظریه نقد درون گفتمانی
همزمان با روز جهانی قدس خبری در رسانه‌ها منتشر شد که جامعه را شوکه کرد. خبر این بود که عماد افروغ، استاد دانشگاه، نویسنده، جامعه‌شناس و همچنین نماینده اسبق مردم تهران در مجلس سحرگاه روز ۲۵ فروردین ۱۴۰2براثر سکته قلبی درگذشت. خبری ناگوار که موجب بهت و تاثر جامعه شد. همین چند روز پیش بود که صحبت‌هایش در خصوص شرایط جامعه، مساله حجاب و... دررسانه‌ها منتشر شد و بازتاب‌های زیادی نیز پیدا کرد. هیچ‌کس باور نمی‌کرد که دکتر افروغ به این زودی دعوت حق را لبیک بگوید و به دیار باقی بشتابد. عماد افروغ از آن دسته افرادی بود که هر چند گرایش سیاسی مشخصی داشت، اما هیچ‌گاه از حق‌گویی و آزاد‌اندیشی عقب ننشست و شاید حتی بارها اظهارات و نظراتش موردپسند همفکران جریان متبوعش قرار نگرفت؛ اما او در این خصوص ملاحظه‌ای نداشت. افروغ گرچه خود را در دایره اصولگرایی تعریف می‌کرد، اما آزادمردی بود که نقد اصولگرایان را نیز در دستور کار خودش قرار داده بود. این رویکرد او دارای سبقه نظری نیز بود. چنانکه توانمندی نظریه‌پردازی، او را در جایگاه ارائه راه‌حل به جامعه فکری قرار داده بود. چه اینکه افروغ همواره برای مسائل مختلف از جمله حوزه سیاسی و فرهنگی جامعه نظریاتی داشت که در مقاطع مختلف ارائه می‌نمود. این استاد دانشگاه مبدع نظریه «نقد درون گفتمانی‌» بود که بعدها در قالب نظریه‌ای مسلط راه او برای نقد نظام سیاسی را مشخص می‌کرد. از همین جهت نیز بود که گفته بود: «از یکدست شدن سیستم می‌ترسم.» دکتر افروغ که در زمان مجلس هفتم ریاست کمیسیون فرهنگی را نیز بر عهده داشت تلاش‌های زیادی در راستای حل مسائلی فرهنگی کرد و حتی در این جهت نظرات دلسوزانه و کارشناسانه‌اش را نیز دریغ نمی‌کرد. اما نقطه افتراق و تفاوت او با همفکران اصولگرای خود نیز این بود که صرفا در یک چارچوب محدود نمی‌اندیشید و از مسائل مختلف قرائت خاص خود را داشت. در حوزه مساله حجاب نیز مطالبی را مطرح می‌کرد که کمتر اصولگرایی حاضر به طرح آن بود. جایی که وی گفت: «چه کسی می‌تواند بگوید خانمی که حجاب ندارد، عفیف نیست؟» با این حال امروز دیگر این اندیشمند و چهره سیاسی در میان‌مان نیست که با نظرات و راهکارهای خود برای حل مشکلات کمک حال جامعه باشد و فقط می‌توان به این بیت شعر بسنده کرد که از میان دو چشم یک تن کم؛ و ز شمار خرد هزاران بیش.
عماد افروغ که بود؟
عماد افروغ در 26 دیماه سال 1336 در شیراز به‌دنیا آمد و تحصیلات ابتدایی تا متوسطه را در همان شهر گذراند و دیپلمش را در شیراز گرفت و پس از آن برای ادامه تحصیل به انگلیس رفت، او در تعطیلات با اوج گرفتن قیام ملت علیه شاه به ایران آمد و در تظاهرات‌ها شرکت می‌کرد و با اتمام تعطیلات دوباره به انگلیس رفت. او بعد از پیروزی انقلاب برای ادامه تحصیل به انگلستان برگشت و به مدت یکسال به تحصیلاتش ادامه داد اما در سال 1359 در تظاهراتی دستگیر شده و بعد از 45 روز زندانی شدن، اخراج سیاسی شد. افروغ در سال 1365 از دانشگاه شیراز در رشته جامعه‌شناسی مدرک کارشناسی دریافت کرد، در سال 1369 از همان دانشگاه مدرک کارشناسی ارشدش را گرفت، و در سال 1376 دکترایش را از دانشگاه تربیت مدرس دریافت کرد. وی از سال 1376 تا 1382 عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس بود و بعد از آن به عضویت هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی درآمد. افروغ مدیر گروه علم و دین این پژوهشگاه بود. او همچنین استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس و رئیس گروه جامعه‌شناسی مؤسسه باقرالعلوم نیز بود. از سوابق شغلی وی می‌توان به مدیر گروه اجتماعی مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست‌جمهوری ۷۳-۷۲ مدیر کتابخانه مرکزی دانشگاه تربیت مدرس ۷۷-۷۶، مسئول گروه سیاست داخلی کمیسیون داخلی، دفاعی و امنیتی دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام ۷۷-۷۹، مدیر گروه فرهنگ، هنر و تاریخ شبکه یک صدا و سیما ۸۲-۸۰، تدریس در دانشگاه‌های مختلف، دبیر و مسئول کمیته علمی همایش‌های روشنفکری در ایران و موازین توسعه و ضد توسعه فرهنگی کلانشهر تهران اشاره کرد.
واکنش‌ها
پس از انتشار خبر درگذشت عماد افروغ، استاد دانشگاه و نماینده اسبق مجلس مقامات و چهر‌های سیاسی و فرهنگی هر کدام به طور جداگانه‌ای این اتفاق تلخ را تسلیت گفتند. حجت‌الاسلام محسنی اژه‌ای؛ رئیس قوه‌قضائیه در پیامی درگذشت عماد افروغ، نماینده پیشین مجلس را به خانواده و نزدیکان آن مرحوم تسلیت گفت و برای ایشان غفران الهی را مسالت کرد. همچنین محمد مهدی اسماعیلی؛ وزیر فرهنگ و ارشاد نیز در پیامی ضمن عرض تسلیت درگذشت دکتر افروغ نوشت: دکتر افروغ اندیشمند دلسوز و متعهدی بود که تمام دوران زندگی خود را وقف فهم مشکلات جامعه ایرانی و ارائه راه‌حل‌های دلسوزانه برای اعتلای کشور کرد. محمد فاضلی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه نیز در واکنش به درگذشت افروغ عکسی از پست توئیتری خودش در اینستاگرام منتشر کرد که در توضیح آن نوشته شده است: «هر بار تلفنی یا حضوری با او گفت‌وگو کردم، با همان روح و لحن انتقادی، نگران ایران بود، خدایش بیامرزد، روحش شاد. جامعه‌شناسی ایران یکی از اندیش‌ورزانش را از دست داد.»