برجام و دو احتمال
سیدحسین موسویان عضو اسبق تیم مذاکره کننده هستهای
مذاکرات هستهاي ايران و قدرتهاي بزرگ دچار پروسه وقت کشي شده و لذا نگرانيها در مورد احتمال مرگ اين توافق افزايش يافته است. اگر اين اتفاق بيفتد، شانس حل بحران هستهاي ايران براي سالهاي متمادي از دست خواهد رفت ضمن اينکه به فرصتهاي حل و فصل بحرانهاي منطقه از طريق ديپلماسي نيز لطمه جدي وارد خواهد شد. برجام حاصل 12 سال مذاکره فشرده بينالمللي است که جامعترين سند تاريخ عدم اشاعه است. آن زمانکه من عضو تيم هستهاي بودم، در آستانه توافق با سه کشور اروپايي بوديم که با مخالفت آمريکا آن فرصت از دست رفت. 10سال بعد درحاليکه آمريکا به مذاکرات پيوسته بود، برجام در سال 2015 توافق شد، ايران سه سال به تعهداتش کامل عمل کرد و همه محدوديتها را پذيرفت، اما در سال 2018 ترامپ با يک تصميم فاجعهآميز از برجام خارج شد. ترامپ همچنين فشارحداکثري را به ايران اعمال کرد و مانع کشورهاي اروپايي و ساير کشورها براي همکاري تجاري با ايران شد. ايران از منافع اقتصادي برجام محروم شد و تعهدات برجامي خود را کاهش داد و ذخيره و سطح غني سازي را افزايش داد. حالا جو بايدن تلاش ميکند که به برجام برگردد تا بر اين اساس تحريمهاي هستهاي عليه ايران برداشته شود و متقابلا ايران به تعهدات هستهاي برگردد ازجمله کاهش سطح غني سازي از 60درصد به کمتر از 5درصد. مذاکرات احياي برجام از ماه آوريل گذشته آغاز و متن 20 صفحهاي براي امضاي نهايي آماده شده است. درعين حال ايران خواسته که آمريکا سپاه را از ليست سازمانهاي تروريستي خارج کند درحاليکه در يک اقدام متقابل، ايران نيز نيروي سنتکام آمريکا را در ليست سازمانهاي تروريستي قرار داده است. براي احياي برجام، ايران درمورد خروج سپاه از ليست سازمانهاي تروريستي اصرار کرده چون درزمان توافق برجام، سپاه در اين ليست نبود. درجبهه متقابل رژيم صهيونيستي اصرار ميکند که سپاه بايد درليست سازمانهاي تروريستي آمريکا بماند درحاليکه رژيم صهيونيستي اساسا عضو برجام نيست. خيليها در واشنگتن هم حرف رژيم صهيونيستي را ميزنند. هفته گذشته سناي آمريکا قطعنامه غير الزامآوري تصويب کرد که براي احياي برجام، سپاه از ليست سازمانهاي تروريستي حذف نشود. قطعنامه مذکور که به پيشنهاد سناتور تدکروز ارائه شد، همچنين خواسته که تحريمهاي مربوط به تروريسم عليه بانک مرکزي ايران و سپاه اعمال شود تا همکاري ايران و چين هم محدود شود. اقدام سناي آمريکا اين پيام را به تهران داد که عمر برجام به فرض احيا، کوتاه خواهد بود. انتخابات مجلس آمريکا شش ماه ديگر برگزار ميشود و احتمال پيروزي جمهوريخواهان هم زياد است و آنها هم تاکيد کرده ند که باتمام قدرت مانع برجام خواهند شد، بنابراين بهطور واقع بينانه شانس کمي خواهد بود که برجام بهفرض احيا هم عمري طولاني داشته باشد. درشرايط فعلي دو احتمال وجود دارد: اول احتمال شکست مذاکرات برجام است که دراين صورت، آمريکا با حمايت کشورهاي غربي و متحدين منطقهايايش، به سياست فشار حداکثري ترامپ بازخواهد گشت. در اين سناريو ايران بيشتر بهسمت چين و روسيه خواهد رفت. همچنين ايران بهعنوان يک اقدام بازدارنده درمورد حمله احتمالي نظامي آمريکا- رژيم صهيونيستي، ظرفيت غني سازي خود را افزايش خواهد داد. احتمال دوم اينکه آمريکا و ايران با خروج همزمان و متقابل ارتشهاي دو کشور از ليست سازمانهاي تروريستي توافق کنند. آمريکا سپاه را از ليست سازمانهاي تروريستي حذف و ايران هم متقابلا نيروي سنتکام آمريکا را ازليست سازمانهاي تروريستياش خارج کند. واقعيت اين است که نيروي قدس ايران و نيروي سنتکام آمريکا، نقش محوري درمنطقه دارند. بدون همکاري نيز شانس حل مسالمتآميز بحرانهاي منطقهاي کاهش خواهد يافت. نگرانيها درمورد بحرانهاي منطقهاي هم بايد از طريق گفتوگوهاي کشورهاي حاشيه خليج فارس آغاز شود. ايران و عربستان پنج دور گفتوگوهاي مستقيم در بغداد داشتهاند که باگفتوگوهاي مقامات ارشد امنيتي، به توافقات اوليه مهمي رسيدهاند. همکاري و صلح بين کشورهاي منطقه خليج فارس، بهويژه ايران و عربستان به حل بحرانهاي منطقهاي همچون يمن، عراق، سوريه، ليبي کمک موثري خواهد داشت. صلح و ثبات و امنيت پايدار درمنطقه خليج فارس بدون يک سيستم امنيت و همکاري جمعي ممکن نخواهد بود. اکنون زمان آن فرا رسيده است که ديپلماتهاي کشورهاي اين منطقه تلاشهاي خود براي تحقق اين مهم مضاعف کنند.
ارسال نظر