افزایش سرقت در آستانه سال نو

این تنها اتفاق تلخ هفته‌های اخیر نبود. فیلمی که از درگیری یک موتورسوار با زنی میانسال در پیاده‌رو پخش شد هم تنها چند روز بعد از مرگ این دانشجو بود. هر سال با نزدیک شدن سال جدید و در روزهای پایانی سال، سرقت و دزدی تاحدی افزایش می‌یابد، به طوری که همین چند سال قبل، در روز عید جلوی دکه پلیس شاهد حمله یک موتورسوار به دختر جوانی بودم که کیف و موبایلش را دزدیدند. این سرقت‌ها اغلب در خیابان‌های خلوت رخ می‌دهد، اما مساله‌ای که پیش از گذشته به چشم می‌خورد، این است که دزدان در نهایت شقاوت و بی‌رحمی، حتی به کودکان و سالمندان هم رحم نمی‌کنند. این مساله‌ای است که جامعه شناسان و آسیب شناسان مهم‌ترین دلیل آن را فقری می‌دانند که در دهه‌های اخیر، گریبان درصد بالایی از افراد را گرفت. به طوری که عملا دیگر طبقه متوسط تقریبا حذف شده است. مهم‌ترین مساله در این میان هم عدم تناسب میان دستمزد افراد و هزینه‌های روزانه یک فرد برای تامین حداقل نیازهای روزمره است. همین مساله سبب شده است که برخی افراد به دزدی و سرقت روی آورند.

عدم تعادل بین دستمزد و هزینه

در همین راستا، امیرمحمد شهسوارانی، روانشناس و جامعه شناس، درباره افزایش سرقت و زورگیری به «آرمان‌ملی» گفت: به طور معمول، افزایش این پدیده‌ها، که زیرمجموعه پدیده‌های دزدی هست، چند علت دارد. یکی از عوامل بحث فقر است. در عواملی که ما برای بحث دزدی درنظر می‌گیریم، در مواقعی این افزایش سرقت اتفاق می‌افتد، که تعادل بین دستمزد و هزینه برقرار نیست. زمانی که افراد می‌بینند که از پس هزینه‌های خود برنمی آیند و احساس ناعدالتی می‌کنند، دزدی بیشتر می‌شود.

این روانشناس درباره دلایل دزدی گفت: دلایلی که برای دزدی به طور معمول ذکر می‌شود، دلایل متعددی است. یکی از این دلایل این است که فرد خودش را محق‌تر از دیگران می‌داند و احساس می‌کند که در اموال دیگران سهمی دارد. این یک ذهنیت است. فرد به خودش حق می‌دهد که هرگونه کار و دست درازی کند. در عین حال برخی افراد از دوران طفولیت، در سیستم آموزشی و تربیتی چه در بحث جامعه پذیری اولیه و اجتماعی شدن اولیه‌شان که در خانواده است، چه بحث اجتماعی شدن ثانویه که در محیط بیرون از خانه صورت می‌گیرد، توسط نهادهای رسمی و غیررسمی، افرادی که در محیط‌هایی بودند که قلدرمآبی و پرخاشگری همیشه آنها را به نتیجه می‌رسانده است، این افراد بیشتر مستعد این فرایندها هستند.

شهسوارانی با اشاره به جوامعی که در آن قبح و اقدامات علیه دزدی بیشتر است، افزود: در بسیاری از جوامعی که ما این گونه مسائل را نمی‌بینیم، در آن جوامع، علیه این اقدامات ارزش سازی منفی بسیار زیادی شده است و افرادی که اقدام به دزدی می‌کنند، خیلی تحقیر و بی‌ارزش شمرده می‌شوند. عامل بازدارنده جرم، در این جوامع بیشتر و قوی‌تر است. وجود تنبیه واقعی و اینکه چقدر درازمدت باشد، و هزینه‌هایی که از جامعه به این فرد تحمیل می‌شود، سبب می‌شود که افراد به سمت دزدی و سرقت نروند.

بازار اجناس دزدی

این جامعه‌شناس در ادامه گفت: مساله دیگری که وجود دارد این است که فروش مجدد اجناس دست دوم و از جمله گوشی‌های موبایل که بیشتر سرقت می‌شود، در ایران بازار دارد. دزد اگر آن مال را نتواند جایی بفروشد، اقدام به دزدی نمی‌کند. این درحالی است که همه گوشی دست دوم را می‌خرند. وقتی بازار فروش لوازم دزدی هست، دزدها هم اقدام به این کار می‌کنند. بازار مالخرها و دزدها، هم پررونق است. فرد نمی‌تواند گوشی نو بخرد، می‌رود و دزدی‌اش را می‌خرد. حتی در برخی خیابان‌های تهران است که لباس و پوشاک دزدی هم با قیمتی کمتر به فروش می‌رسد. آن قشر کم درآمد مجبور است که این نوع اجناس ارزان‌تر را خریداری کند. پس وقتی آن دزد می‌داند که این جنسی را که می‌دزدد، می‌تواند بفروشد، پس اقدام به دزدی می‌کند. یک مناطقی است که جنس دزدی می‌برند و می‌فروشند. تا زمانی که افراد خریدار این اجناس دزدی هستند، به نوعی از همین دزدی‌ها حمایت می‌کنند. مالخر اگر محدود شود، و فرد دزد نتواند مال را بفروشد، دزدی هم کمتر می‌شود.

او با اشاره به رفتارشناسی این افراد، گفت: مساله دیگر هم این است که، برخی از این دزدها حتی دزدی می‌کنند که بروند زندان و یک سقف بالای سرشان باشد و یک غذایی هم برای خوردن داشته باشند. کاری هم نخواهد انجام دهد. بحث تناسب جرم و تنبیه هم مطرح می‌شود، که فرد پیش خودش می‌گوید که من گرسنه هستم و چیزی هم ندارم، دزدی هم کنم اشکال ندارد. فردی که به طور معمول این کار را انجام می‌دهد، یک فرد از جان گذشته است. فردی است که چیزی برای از دست دادن ندارد. وقتی فردی چیزی برای از دست دادن ندارد، اصلا برایش مهم نیست که چه اتفاقی بیفتد. این فرد برایش اولین گزینه حیات خودش است و حیات خودش مطرح است. وقتی این افراد را بررسی می‌کنیم، ممکن است فردی باشد که بدهی دارد و ناچار است که این عمل را انجام دهد. افرادی هم هستند که وارد سیستم شخصیتی ضداجتماعی شده‌اند. افرادی هستند که علاوه بر رگه‌های ضد اجتماعی هم که دارند، پرخاشگری را هم دارند.

تبعات افزایش زورگیری

شهسوارانی درباره تبعات افزایش زورگیری، افزود: اولین پیامدش که یک پیامد مستقیم و عینی است، این است که سطح خشونت در جامعه افزایش پیدا می‌کند. با افزایش سطح خشونت در جامعه، تعاملات افراد با هم خصمانه می‌شود. به این مفهوم که همه در لاک دفاعی فرو می‌روند. اگر برای فردی مشکلی پیش بیاید، هیچ‌کس به کمکش نمی‌رود و یک بیگانگی بین افراد پیش می‌آید. خیلی‌ها هستند که با خود سلاحی را حمل می‌کنند. می‌بینید که فروش چاقو و شوکر و پنجه بوکس، بیشتر شده است. افراد به عنوان عوامل محافظتی از این ابزار را با خود حمل می‌کند.

فقر، مهم‌ترین عامل

شهسوارانی با اشاره به مهم بودن عامل فقر نیز در ادامه گفت: باز هم برمی‌گردیم به مساله فقر. وقتی فرد با چنددهه کارکردن هنوز نمی‌تواند یک خانه بخرد و مردم با انواع و اقسام مشکلات دست به گریبان هستند، به سمت دزدی می‌روند. هزینه خورد و خوراک روزانه‌اش را اگر حساب کند هم، خیلی از افراد توان تهیه اقلام اولیه خود را هم ندارند. وقتی هزینه‌هایش را نگاه می‌کند، اگر بخواهد تنوع غذایی را هم رعایت کند، با این عدد ارقام دریافتی‌ها جور در نمی‌آید. اگر بخواهی فقط روزی دویست هزارتومان غذای یک نفر را هم حساب کنی، یعنی این آدم باید حداقل یک میوه در روز بخورد. حالا دیگر هزینه‌هایش را هم درنظر بگیرید. یک هزینه حدود سیصد هزارتومان را اگر در نظر بگیریم، بدون هزینه پوشاک و... در ماه سی روز آن را در نظر بگیرید، می‌شود نه میلیون تومان در ماه، این فرد باید چقدر درآمد داشته باشد که بتواند از پس همه هزینه‌های دیگر هم برآید. حالا حداقل صدهزار تومان هم در ماه برای هزینه اینترنت و تلفنش درنظر بگیرید. این آدم بالاخره کفش باید بپوشد، لباس باید بگیرد. همه اینها را به هزینه‌هایش اضافه کنید و ببینید در ماه باید چقدر درآمد داشته باشد. فقط چیزی حدود 12تا14میلیون تومان هزینه‌هایش می‌شود، فقط برای اینکه زنده بماند. پس همین سبب می‌شود که برخی به سمت دزدی بروند. تازه بدون احتساب اجاره خانه و... پس شاید همان بحث هزینه‌ها و دستمزد اگر به هم نزدیک‌تر باشد، کمتر با این حجم از دزدی و سرقت روبه‌رو باشیم و مساله را حل کند.