افزایش دستفروشان و انکار مسئولان

دستفروشان را می‌گویم، چه در مترو یا کنار خیابان و هر میدانی، تعداد بسیاری از این افراد را مشاهده خواهید کرد، که از هر سنی هم هستند. از دخترک نوجوان و پسرکی که هنوز پشت لبش سبز نشده است گرفته تا زنانی کهنسال، که کیسه‌های بارشان را به سختی به دوش می‌کشند.

وجود دستفروشان حالا فراتر از یک دهه است که بیش از گذشته دیده می‌شوند. دستفروشانی که البته در مترو بیشتر از مکان‌های دیگر به چشم می‌آیند. هرچند هرسال با نزدیک شدن عیدنوروز، در برخی خیابان‌ها و معابر شهر نیز به صورت گروهی، اقدام به فروش اجناس خود می‌کنند.

حضور دستفروشان در سال‌های اخیر، سبب چالش‌های فراوانی شده است. به طوری که در سال گذشته در روزهای پایانی سال، خود من در یکی از میدان‌های تهران، شاهد درگیری فروشندگان مغازه‌های داخل مرکزخریدها، با دستفروشان بودم که در نهایت با چاقوکشی و درگیری، به پایان رسید. فروشندگان معتقدند که اجاره بهای مغازه‌ها آنقدر بالاست که مجبور هستند قیمت‌های اجناس خود را افزایش دهند. این درحالی است که در بیرون اغلب مرکز خریدها، تعدادی دستفروش مثلا شلوارهای جین را با قیمتی مناسب‌تر به فروش می‌رسانند. دستفروشان هم می‌گویند مجبور به این کار هستند. مثلا شلوار جینی که در داخل مرکز خرید با قیمت بالای یک میلیون تومان به فروش می‌رسد، در بیرون از مرکز خرید، با مدل‌های متنوع تر، تنها به قیمت 800هزارتومان قابل خرید است. خب مسلم است که اغلب مردم ترجیح می‌دهند که در این گرانی بازار شب عید، حالا اگر شده است، 200هزارتومان هم کمتر بپردازند.

این میان اما نکته مهم این است که مسئولان شهری مرتب خبر از ساماندهی دستفروشان می‌دهند، اما همچنان مکان خاصی برای این افراد درنظرگرفته نمی‌شود. کافی است گذرتان به متروی تهران بیفتد و با چشمان خود مشاهده کنید که در یک مسیر نیم ساعته، حداقل 10 دستفروش با اجناس مختلف را مشاهده خواهید کرد که برخی حتی یواشکی سوار قطار می‌شوند، از ترس اینکه ماموران مترو آنها را دستگیر نکنند. اما مساله این است که این افراد وجود دارند و تعدادشان هم کم نیست. از نوجوان ترک‌تحصیل‌ کرده، تا زنان سرپرست خانوار، از زن جوانی که می‌گوید شوهرم معتاد است و کار نمی‌کند گرفته تا پیرزنی که می‌گوید پسرجوان بیماری در خانه دارد. همه چشمشان به دست مسافران خسته‌ای است، که حوصله خودشان را هم ندارند و همه اغلب از سرکار بازمی‌گردند و تنها دنبال چندلحظه آرامش هستند، تا در این مسیر شلوغ مترو تا خانه را تاب بیاورند. اما در مترو خبری از آرامش و سکوت نیست. مدام فریاد می‌زنند که خرید کنید و برخی هم اجناسشان را به میله می‌کوبند که ببینید نمی‌شکنند؟ این میان اعصاب مسافران تنها نکته‌ای است که هیچ‌کس به آن توجه نمی‌کند. مردی مدام قوری‌هایش را به میله بالای سرمان می‌کوبد که ببینید نمی‌شکند. زنی داد می‌زند: آقا انقدر نکوب. سرم رفت! مرد ناراحت می‌شود و به زن پرخاش می‌کند. بقیه مسافران هم سکوت می‌کنند.

افزایش زنان دستفروش

در سال‌های اخیر با افزایش میزان تورم و اقتصاد ناپایدار، زنان نیز برای تامین مخارج زندگی مجبور به کار دوشادوش مردان شده‌اند. در این میان تعداد زنان سرپرست خانوارهم افزایش یافته است. با نگاهی به معابر شهر تهران و در مناطقی که تردد دستفروشان بیشتر است، مشاهده خواهید کرد که نسبت به گذشته، زنان بیشتری را در میان دستفروشان می‌بینید. در گفت‌وگو با این افراد، اغلبشان یا تک سرپرست هستند و یا مردانشان به هر دلیلی تن به کار کردن نمی‌دهند. اما دستفروشی در گرما و سرما و در خیابان هم معضلات خاص خود را دارد. همین مسائل سبب شده است، که بیشتر آنها مترو را که لااقل گرم‌تر از خیابان است، به‌خصوص در فصل‌های سرد سال برای دستفروشی انتخاب کنند. هرچند در مترو هم ماموران اگر آنها را مشاهده کنند، بازداشت می‌کنند، اما باز هم تعداد قابل توجهی دستفروش در مترو وجود دارند.

در میان دستفروشان، بخشی هم دانشجو هستند که برای تامین هزینه‌های دانشگاه و زندگی خود، کار می‌کنند. هرچند به گفته خودشان، حقوقشان کافی نیست، اما آنها هم همان جمله‌ای را تکرار می‌کنند که اغلب شاغلان این شهر این روزها به زبان می‌آورند: با وجود این حجم از بیکاری و کار به دردبخوری که پیدا نمی‌شود، از هیچی بهتر است.

نارضایتی مردم از حضور دستفروشان در معابر

یکی از مسائلی که درباره حضور دستفروشان، به‌خصوص در معابر وجود دارد، بحث نارضایتی مردم رهگذر است. به طوری که در برخی خیابان‌ها و میدان‌ها، حتی راهی برای ردشدن و تردد عابران پیاده وجود ندارد. این مساله‌ای است که مسئولان شهری هم متاسفانه به آن توجه چندانی ندارند. گاهی هم دیده می‌شود که این افراد مبلغی را پرداخت می‌کنند و با وجود سدمعبر و نارضایتی شهروندان و تماس‌های مکرر شهروندان یک خیابان یا میدان با شهرداری، همچنان آن فرد در خیابان دیده می‌شود و به دستفروشی می‌پردازد. مثلا یک سبزی فروشی که هر روز آن را می‌بینم، کل محل تردد یک کوچه را بسته است، با وجود اعتراض شهروندان، باز هم این فرد به کار خود مشغول است. حالا باید دید که در نهایت چه زمانی این دستفروشان ساماندهی خواهند شد؟

در همین راستا، مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران نیز با اشاره به برنامه‌ریزی این سازمان برای ساماندهی دستفروشان در سطح شهر تهران گفت: اجازه نمی‌دهیم تعداد دستفروشان به بیش از ۲۰ هزار نفر برسد.

مجتبی اقوامی پناه در گفت‌وگو با ایسنا، درباره آخرین وضعیت ساماندهی دستفروشان در سطح شهر تهران، اظهار کرد: در تهران ۲۰ هزار دستفروش داریم که در هر صورت به خاطر مشکلات معیشتی خودشان به دست فروشی رجوع کرده‌اند. در مقابل؛ مردم هم به واسطه سد معبر نارضایتی جدی دارند و بعضاً مطالباتی در رابطه با جمع آوری دستفروشان از ما صورت می‌گیرد.

مدیر عامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران اضافه کرد: ساماندهی برخی از معابر مخصوصاً خیابان انقلاب تا چهار ولیعصر مطالبه مردمی است و ما هم پیگیر این مطالبه جدی هستیم. از تمامی دستفروشان، کتابفروشان و لباس فروشان خواهش می‌کنیم به ما مراجعه کنند تا بتوانیم آن‌ها را ساماندهی و در جای خود مستقر کنیم؛ از طرفی هم می‌دانیم برخی از این افراد قشر ضعیف جامعه هستند و باید به آن‌ها کمک کنیم.