لذتِ خطر در میان سرما

ایران به دلیل شرایط جغرافیایی کوهستانی که دارد، محصور میان رشته کوه‌هایی است، که بیشتر استان‌های ما را در برگرفته‌اند. همین دسترسی آسان به محیط‌های کوهستانی، درکنار عدم توجه کافی به تجهیزات مناسب هر فصل، سبب افزایش حوادث ناشی از کوهنوردی شده است. هرچند در کنار همه این مسائل، بهای سنگین تجهیزات کوهنوردی، باتوجه به وضعیت اقتصادی نابسامانی که سال‌هاست به آن دچاریم، سبب شده است که کوهنوردان با کمترین هزینه و تجهیزات، به این ورزش پرخطر روی آورند. این درحالی است که داشتن حتی یک دستکش گرم‌تر، می‌تواند جان یک انسان را نجات دهد. در همین راستا با دکتر حمید مساعدیان، رئیس کمیته جست و جو و نجات فدراسیون کوهنوردی ایران، گفت‌وگو کردیم که در زیر می‌خوانید.

زمستان هرسال شاهد حوادث ناگواری در کوهنوردی هستیم، که متاسفانه برخی منجر به فوت این افراد شده است، در این سال‌ها فدراسیون کوهنوردی ایران چه اقداماتی در راستای کاهش حوادث کوهنوردی انجام داده است؟

فدراسیون کوهنوردی ایران، در ده سال اخیر، در بخش آموزش و توسعه آن اقدامات شاخصی انجام داده است. ما بیش از 30 رشته آموزشی برای کوهنوردان داریم، تا بتوانند از این آموزش‌ها برای ارتقای ایمنی خود در صعودهایشان استفاده کنند. فدراسیون کوهنوردی با راه اندازی باشگاه‌های کوهنوردی، با استفاده از مربیانی که در ورزش کوهنوردی صاحب تجربه و دانش هستند و می‌توانند ایمنی صعودها را برای افرادی که عضو باشگاه‌ها می‌شوند ایجاد کنند. افراد با عضویت در این باشگاه‌ها و کسب مهارت‌های بیشتر، می‌توانند ایمن‌تر صعود کنند.

چه اقداماتی بعد از اینکه حوادث این چنینی رخ می‌دهد، در راستای کاهش آن صورت می‌گیرد؟

فدراسیون کوهنوردی در بحث کمیته‌ای که به عنوان کمیته جست و جو و نجات دارد، با توجه به اینکه در زمینه امداد و نجات مسئولیتی ندارد، ولی باز سعی کرده است با راهکارهای مختلف از جمله برگزاری سمینارهای بررسی حوادث کوهستان، اینکه ما چه راهکارهایی داشته باشیم، وضعیتمان نسبت به کشورهای دیگر دنیا چگونه است و اینکه آیا آمار حوادث ما نسبت به دیگر کشورها بیشتر یا کمتر است و با راهکارهایی که می‌توانند انجام دهند، مانند تشکیل ستادهای اطلاع‌رسانی و پیشگیری از حوادث کوهستان، سعی در کاهش حوادث کوهنوردی دارد.

مخصوصا در کوهستان‌های پر تردد مانند توچال، باتوجه به اینکه خیلی از شهرهای ما در پای کوه‌ها قرار دارند. شاید در هیچ کجای دنیا نبینید که یک پایتخت در پای یک ارتفاع 4هزارمتری مثل توچال باشد و در کشور ما خیلی از شهرها در کوهپایه‌ها هستند و همین دسترسی ساده، درست است که یک نعمتی برای فعالیت‌های ورزشی است، ولی می‌تواند پرمخاطره هم باشد. ما در ارتفاع توچال تله کابین داریم، به عنوان اینکه حالا یک امتیاز و یک راهکار برای رسیدن به ارتفاعات است، اما در عین حال می‌تواند برای افرادی که بی‌توجه هستند، دسترسی به ارتفاعات را در عرض نیم ساعت، خیلی ساده کند و این خود می‌تواند زمینه مخاطرات را بیشتر کند.

ما با تشکیل کمیسیون‌های ایمنی و مدیریت حوادث کوهستان در ارتفاعاتی که با حضور ارگان‌های مختلف، آتش نشانی، فرمانداری‌ها، شهرداری‌ها، هلال احمر، هیات‌های کوهنوردی، و تمام کسانی که دست اندرکار هستند، مانند مخابرات و شرکت‌های تلفن همراه، که بتوانیم دسترسی کوهنوردانی را که به ارتفاعات صعود می‌کنند، در بحث امداد و نجات، بتوانیم در اسرع وقت به آنها امدادرسانی کنیم.

چرا با وجود همه این تسهیلات بازهم شاهد حوادث در کوهنوردی هستیم؟

فدراسیون کوهنوردی همه این راهکارها را در نظرگرفته است، اما متاسفانه ورزش کوهنوردی به گونه‌ای است که در محیطی ورزش می‌کنیم، که هیچ زمانی نمی‌توانیم همه اصول ایمنی را برای خودمان هماهنگ کنیم. در نتیجه یک کوهنورد خودش با آموزش، با داشتن تجهیزات مناسب، با داشتن تجربه کافی، باید برنامه‌ریزی و برای صعود به ارتفاعات اقدام کند. متاسفانه بعضی از کوهنوردان با بی‌دقتی و بی‌توجهی نسبت به بحث هواشناسی، با وجود هشدارهایی که خود فدراسیون کوهنوردی هر هفته اعلام می‌کند، هر هفته ما کمیته هواشناسی کوهستان را داریم، که این هشدارها را به کوهنوردان می‌دهیم که مثلا این هفته وضعیت آب و هوایی در ارتفاعات با توجه به بارش، با توجه به برودت هوا و با توجه به سرعت بادی که در منطقه هست، مراقب خودتان باشید، ولی متاسفانه بعضی از کوهنوردان بازهم بی‌احتیاطی می‌کنند و شاهد حوادثی هستیم که بسیار چالش برانگیز است و این حوادث که گاه موجب فوت یک کوهنورد می‌شود، می‌تواند عوارض مختلفی را هم برای کوهنوردان، از نظر بخش روانشناسی اجتماعی و هم برای خانواده‌ها و نیز در سطح جامعه می‌تواند ایجاد کند. در نتیجه اینکه ما همیشه خواهش کردیم از کوهنوردان در اجرای برنامه‌های کوهنوردی خود، همه اصول ایمنی را رعایت کنند. سعی کنند با آموزش، به صعود به ارتفاعات بپردازند. اگر لوازم و تجهیزات کافی ندارند، حتما با توجه به شرایط و مسیر صعود خود، از لوازم و امکانات مناسب و با کیفیت استفاده کنند.

لوازم و تجهیزات کوهنوردی تا چه حد در کاهش حوادث کوهنوردی اثرگذار است؟

 مشکلات اقتصادی در کشور ما سبب شده است که خریداری لوازم حرفه‌ای کوهنوردی خیلی پرچالش باشد و فرد باید شاید حدود ده‌ها میلیون تومان هزینه کند و این خودش یکی از معضلاتی است که در فضای کوهنوردی داریم.

ما به ورزشی می‌پردازیم که قاعدتا پرهزینه است. شما در رشته‌های مختلف ورزشی دیگر، شاید داشتن یک راکت تنیس، یا با داشتن یک لباس ورزشی شما بتوانید همه آن نیازهای لوازم و تجهیزاتتان را فراهم کنید، ولی در کوهنوردی هزینه‌ها خیلی بیشتر است.

با توجه به اینکه شرایط اقتصادی کشور ما متاسفانه شرایط مناسبی نیست، شاید داشتن یک کفش دوپوش خوب برای صعود زمستانی برای یک کوهنورد، کار بسیار سختی باشد و این خود یکی از علت‌هایی است که کوهنوردانی که دچار عوارضی می‌شوند، مثل یخ زدگی‌هایی که اتفاق می‌افتد، داشتن پوشاک و کفش مناسب می‌تواند صدمات بی‌توجهی نسبت به شرایط ورزشی را برای یک کوهنورد تشدیدکند.

در هر صورت این حوادث فقط در کشور ما اتفاق نمی‌افتد. در خیلی از کشورهای دنیا که مناطق کوهستانی دارد، می‌دانید که بیش از 50 درصد کشور ایران از مناطق کوهستانی تشکیل شده است. ورزش کوهنوردی یکی از ورزش‌هایی است که بسیار می‌تواند لذت بخش و فرح بخش باشد. اما باید همه اصول ایمنی را برای خود درنظربگیرند و با راهکارهایی که عرض کردم، می‌توانند برای ارتقای ایمنی خود اقدام کنند.

عضویت در باشگاه‌ها خود هزینه بسیاری دارد. کوهنوردان کمی را می‌بینیم که عضو باشگاه باشند. دلیل این مساله چیست؟

در بحث عضویت باشگاه‌ها هم بالاخره من به عنوان یک کوهنورد، باید ارزیابی کنم که در چه حدی و در چه سطحی به این ورزش می‌پردازم و باید خودم را باتوجه به این شرایط تجهیز و آماده کنم برای صعود به ارتفاعات و بی‌دقتی نسبت به این مسائل، سبب بروز حادثه می‌شود.

ما حتی تشکیل باشگاه‌ها را هم که از سال 95ابلاغیه‌اش صادر شد، به این دلیل انجام دادیم که بتوانیم کوهنوردی را قانونمندتر کنیم. فردی که می‌خواهد یک کوهنورد خوب شود، باید عضو باشگاه باشد، دوره‌های آموزشی را بگذراند. دوره‌های کمک‌های اولیه را بگذراند. دوره‌های پزشکی کوهستان، هواشناسی، دوره‌های یخ و برف، دوره‌های مقدماتی کوهپیمایی، مقدماتی سنگ نوردی، نقشه خوانی، کار با جی‌پی‌اس، همه این آموزش‌ها را باید ببیند تا به طور جدی به این ورزش بپردازد. بی‌دقتی نسبت به آموزش‌ها سبب می‌شود که در مواقعی متاسفانه برخی از کوهنوردان خطا می‌کنند و جانشان به خطر می‌افتد.

هفته گذشته شاهد بودیم که گروهی کوهنورد از لارستان در جریان صعود زمستانی در دماوند، دچار حادثه‌ای شدند که متاسفانه منجر به فوت سه نفر از این افراد شد، اگر بخواهیم عوامل ایجاد این حادثه را بررسی کنیم، مهم‌ترین عواملی که سبب بروز این حادثه ناگوار شد، از منظر شما چه بود؟

چندعامل در بروز این حادثه موثر بود. یکی بی‌دقتی نسبت به هشدارهایی که سازمان هواشناسی کشور و هم فدراسیون کوهنوردی اعلام کرده بود. ما در کلاس‌های پزشکی کوهستان، شرایطی که می‌تواند خطرناک باشد برای یک کوهنورد را همیشه گوشزد می‌کنیم که مراقب خودتان باشید و اگر می‌بینید که وضعیت هوایی مناسب نیست، اگر فردی دچار افت عملکرد می‌شود، از صعود به ارتفاعات بالاتر پرهیز کنید و هرچه زودتر ارتفاع کم کنید، که متاسفانه این عزیزان با سماجت سعی کردند که قله دماوند را صعود کنند و یکی از این کوهنوردان که خانم بود، دچار هایپوترمی می‌شود و فوت می‌کند.

مساله این است که وقتی این شرایط به وجود می‌آید و فرد فوت می‌کند، مطمئنا ساعت‌های قبل از آن، این فرد علائمی داشته است اما بی‌دقتی نسبت به این علائم سبب شده است به مرحله‌ای برسد که دیگر توانی برای ادامه صعود نداشته باشد و جان خود را از دست بدهد. در هنگام برگشت نیز بی‌دقتی به مسیر فرود، سبب می‌شود که این افراد باقی مانده از مسیر جنوبی منحرف شوند، که شاید راحت‌ترین مسیر پیمایش صعود مسیر دماوند است، خودش باز یکی از مشکلاتی بوده است که این 3نفر باقی مانده به مسیر پرخطری مثل کافر دره و مسیر ملاخوران که یکی از مسیرهای خطرناک فرود و صعود دماوند است منحرف شوند. متاسفانه خود این باعث می‌شود که به پناهگاه بارگاه سوم نرسند و دونفر دیگر هم جان خود را از دست بدهند. شاید نداشتن لوازم و تجهیزات کافی، بی‌دقتی نسبت به داشتن ترک صعود و فرود مسیر، اینها همه از عواملی بوده است که متاسفانه این تیم دچار خطا شده است، باتوجه به اینکه از کوهنوردان نسبتا باتجربه‌ای بودند، ولی در کوهنوردی اگر بخواهیم بی‌دقتی داشته باشیم، قدم به قدم به این فاجعه نزدیک می‌شوید و متاسفانه این فاجعه رقم می‌خورد. آن هم با توجه به اینکه فردی که به عنوان راهنما دراین گروه بوده، خودش مسئول باشگاه کوهنوردی بوده است.

در مورد صعودهای انفرادی، به‌خصوص در فصل سرما، آیا خطرآفرین نیست؟

قطعا همین طور است. بعضی از کوهنوردان دوست دارند و عادت دارند که به صعودهای انفرادی می‌روند. متاسفانه ما بارها شاهد حوادث منجر به فوت در افرادی بودیم که انفرادی صعود می‌کردند و فرد مراقب شرایط ایمنی خود نبوده است.

در همین امسال ما چند مورد صعود انفرادی به دماوند داشتیم، با اینکه بی‌دقتی نسبت به زمان صعود قله، قانون ساعت 14 که شما در هر ارتفاعی باشید در این ساعت باید ارتفاع کم کنید و بی‌دقتی به همین مساله سبب مرگ سه کوهنورد در منطقه دماوند بوده است.