واکاوی چــرخش ظــریف

محمدجواد راهی متفاوت از پیشینیانش پیمود چنانکه پدر و پدربزرگش از تجار اصفهان بودند، پدربزرگش از بانیان مسجد اعظم قم و مسجد هامبورگ و پدرش عباسعلی ظریف خوانساری از شعرای اصفهان و فردی خیر بود. هر چند در این مشاغل نشانی از دیپلماسی عیان است اما آقا محمدجواد خواهان فرود در مرکز دستگاه دیپلماسی بود. عملکرد او چنان بود که برخی از تندروها در زمان دولت قبل ظریف را عامل همه مشکلات می‌دانستند و با «برجام» رمز هجمه به او بود. زمانی‌که مسعود پزشکیان عزم ورود به انتخابات ریاست جمهوری را کرد، ظریف از میدان برجام به میدان انتخابات وارد شد و این بار هم موفق بود. گاندوسازان تصور ایفای نقش جدید از ظریف را نداشتند و شوکه بودند اما پس از انتخابات که محبور به پذیرفتن شکست شدند، باردیگر برنامه‌نویسی علیه او را آغاز کردند.

*ناکام در حذف ظریف

از جمله برنامه‌های دلواپسان، تخریب چهره ظریف و هدفشان حذف او از دولت بود که در همین راستا چنین ادعایی را مطرح کردند: شنیده‌ها حاکی از این است که محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه دولت حسن روحانی که همیشه به‌عنوان یکی از گزینه‌های محتمل برای کاندیداتوری در عرصه انتخابات بوده است و مثل دوره قبل در روز‌های اخیر تاکید کرد که هرگز کاندیدای ریاست‌جمهوری نمی‌شود، گفته است که به عرصه کاندیداتوری وارد نمی‌شود، اما با همه توان خود به علی لاریجانی کمک خواهد کرد. ظریف اما قوی‌تر از این تخریب‌ها بود و معاون راهبردی پزشکیان شد.

*روایت انتخاباتی ظریف

محمدجواد ظریف با خبرآنلاین گفت‌وگو کرد و در پاسخ به این سوال که چه شد ناگهان کُتِ سیاست خارجی را از تنش درآورده و کت سیاست داخلی را به تن کرده و این‌طور با شور و هیجان وارد مسائل سیاست داخلی شده است، گفت: به هر حال بنده برداشتم این بود– درست یا اشتباه– که یک جریان فکری که نمی‌تواند تامین‌کننده منافع ملی باشد، برای حضور در همه حوزه‌های حیات اجتماعی ایران آمادگی پیدا کرده و به قول خودشان یک حاکمیت در سایه نه فقط دولت در سایه ایجاد کرده که از نظر من نگران‌کننده بود. لذا به‌رغم اینکه نه تجربه زیادی در سیاست داخلی داشتم و نه تخصص علمی‌ام سیاست داخلی بود- چون در تمام حدود ۴۰ و خرده‌ای سال فعالیت دولتی‌ام در کنار کار دانشگاهی فقط در حوزه سیاست خارجی کار کرده‌ام - اما احساس کردم ضرورتی وجود دارد که در این حوزه حضور پیدا کنم و کمک کنم که اولا مردم در انتخابات حضور پیدا کنند. چون بزرگ‌ترین چالش ما آرای رقیب نبود. بزرگ‌ترین چالش ما آرای خاموشی بودند که قرار بود در انتخابات شرکت نکنند. به‌گفته معاون راهبردی رئیس‌جمهور اینکه عده‌ای نمی‌خواستند در انتخابات شرکت کنند و در دوره اول هم دیدیم که تعداد قابل‌توجهی شاید 60 درصد مردم حضور پیدا نکردند از نظر او جای نگرانی داشته است. او اظهارکرد: من این را از نظر امنیت ملی بدون نگاه جناحی به ضرر کشور می‌دانم. حضور کمرنگ در انتخابات را برای حاکمیت ملی و استقلال ایران مفید نمی‌دانم. صرفنظر از اینکه نگاه سیاسی شما موافق جناحی باشد یا اصلا موافق هیچکدام از جناح‌ها نباشد، این‌ها مهم نیست مجموعه‌ای از این شرایط یعنی دلزدگی مردم از روند انتخاباتی و عدم علاقه‌شان به حضور در تعیین سرنوشت سیاسی‌شان به این دلیل که شاید فکر می‌کردند مشارکت‌شان خیلی تاثیر ندارد، این‌ها نگران‌کننده بود. ظریف همچنین با بیان اینکه یکی از انتخاب‌ها هم از نظر او نگران‌کننده بوده است، تصریح کرد: البته به کسانی‌که به آن گزینه رای دادند احترام می‌گذارم و به خود آن افراد هم بنده احترام می‌گذارم به‌عنوان افرادی وارد میدان رقابت انتخاباتی شدند. معاون راهبردی رئیس‌جمهور در پاسخ به اینکه اگر نتیجه نمی‌گرفتید چه می‌شد؟ گفت: باز هم فرقی نمی‌کرد. احساس مسئولیتی کرده بودم. چه فرقی می‌کرد؟ حتما ناراحت می‌شدم! دروغ چرا. ولی به هر حال وظیفه‌مان را انجام داده بودیم ولی در اینکه حتما به انتخاب مردم در آن شرایط هم احترام می‌گذاشتیم تردید ندارم. راضی از آن انتخاب نبودم ولی باید حتما به آن احترام می‌گذاشتیم. وی همچنین گفت: آمادگی نداشتم که وزیرخارجه باشم. تنها عضو دولت چهاردهم هستم که اجازه ورود به آمریکا، کانادا و برخی کشور‌ها را ندارم. محمدجواد ظریف حضور فرزندانش در آمریکا را رد کرد و بیان داشت: همه آنها در ایران زندگی می‌کنند. معاون راهبردی رئیس‌جمهور با اشاره به اینکه رهبری هیچگاه مخالف مذاکره نبوده، درباره رابطه‌اش با سردار سلیمانی که پس از انتشار فایل صوتی با اما و اگرهایی همراه شد، جمله خاصی گفت و درباره وضعیتش افزود: «اگر حمایت رهبری نبود، تکه بزرگ من گوشم بود!»

*مخالفان افشاگری کردند

سال‌ها برای تخریب ظریف برنامه‌ریزی کردند اما او هر بار قوی‌تر از گذشته ظاهر می‌شد. اکنون برخی از مخالفان ظریف اقدام به افشاگری‌‌ کرده‌اند؛ مانند عبدالرضا داوری فعال سیاسی که سابقه حضور در دولت احمدی‌نژاد را دارد و بعدها به منتقد او تبدیل شد. او در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «من تا بهمن ١٣٩٩ در دفتر محمود احمدی‌نژاد بودم و تحت تاثیر وی، مطالبی را علیه دکتر ظریف که آن زمان وزیرخارجه بود، می‌نوشتم. پس از آنکه بنا به دلایلی که قبلا توضیح دادم از احمدی‌نژاد جدا شدم، بی‌پایه بودن اغلب ادعاهای او علیه دکتر طریف برایم روشن شد و [... ] به همین دلیل در سال ١۴٠١، زمانی‌که دکتر ظریف مسئولیت دولتی نداشت با انتشار یک توییت، بابت همه مطالب قبلیم از ایشان طلب حلالیت کردم و دکتر ظریف هم بزرگوارانه حلالم کردند. من جواد ظریف را مردی صادق، عالم، انقلابی و میهن‌دوست یافته‌ام که وجودش برای توسعه ایران مغتنم است.»