محمد جواد ظریف: باید پشت تیم مذاکره‌کننده بایستیم/ توافق نشود مقصر طرف مقابل است

به گزارش آرمان ملی آنلاین ؛ محمد جواد ظریف عصر یکشنبه ۲۱ اردیبهشت ماه ۱۴۰۴ با حضور در غرفه وزارت خارجه در نمایشگاه کتاب اضافه کرد: عباس عراقچی وزیر امور خارجه و مجید تخت روانچی معاون سیاسی وزارت امور خارجه و تیم مذاکره کننده، از بهترین‌های ما هستند و دنیا باید بداند که اگر راهی برای رسیدن به توافق وجود داشته باشد، این برادران می‌توانند آن راه را پیدا کنند.

 ظریف در ادامه گفت: من نسبت به آینده خوشبینم، به خاطر اینکه به مردم خوشبین هستم و به دوستان خودم نیز خوش بین هستم. البته من هیچ نقشی در دولت چهاردهم و در سیاست خارجی نداشتم و فقط در حد یک استاد دانشگاه با سایر اساتید گفتگو داشته‌ام. واقعاً هیچ اطلاعی از مسائل دیگر ندارم و به همین دلیل نظر ویژه‌ای نمی‌دهم، جز اینکه بگویم اگر قرار باشد یک نفر یا چند نفر به نتیجه شرافتمندانه برسند، همین آقایانی هستند که در حال مذاکره‌اند.

وزیر امور خارجه پیشین کشورمان درباره مخالفان مذاکره گفت: فکر می‌کنم یک گروه کارشان ملامت کردن است و گروهی دیگر باید بر اساس قاعده «ولا تخافون» عمل کنند. اگر برای کشور و مردم کار می‌کنند، نباید از این مسائل بترسند و نباید توقع داشته باشند که همیشه در شرایط ایده‌آل قرار داشته باشند. شما می‌توانید محکم بایستید و توافق نکنید، ولی هزینه‌اش مشخص است، به شرطی که زمینه توافق فراهم باشد.

 وی با اشاره به اینکه راه رسیدن به توافق چهار سال پیش بسیار هموارتر بود، گفت: اگر امروز توافق نشود، من بدون هیچ تردیدی می‌گویم مقصر طرف مقابل است. در زمان دیگری نمی‌توانم این را بگویم، اما امروز بدون تردید می‌گویم که طرف ما با اراده و اختیار به دنبال توافق رفته است. اگر طرف مقابل نخواهد توافق کند و به دنبال بهانه بگردد، آن موضوع دیگری است.

ظریف افزود: همیشه گفته‌ایم که «املای ننوشته غلط ندارد». شما فکر می‌کنید جمله‌ای که در یک توافق نوشته شده، شما می‌توانید بهتر از آن بنویسید؟ کسی که توافق را نوشته، احتمالاً ده‌ها بار بهتر می‌توانسته بنویسد. اما بالاخره توافق، دو طرفه است و بعضی وقت‌ها ممکن است چندین طرف در آن دخیل باشند. شما باید با آن‌ها به توافق برسید.

وزیر امور خارجه پیشین کشورمان گفت: دیپلماسی حوزه عافیت‌طلبی نیست. مولانا می‌گوید: «اگر عافیت‌طلبی تنها مرا رها کن، ترک من خراب شبگرد مبتلا کن» او به عافیت‌طلبان می‌خندد و می‌گوید اگر می‌خواهید در زندگی نامی باشید، باید راه سلامت را انتخاب کنید و از بلا دوری کنید. اما بدانید که اگر راه بلا را ترک کردید، نمی‌توانید ادعای حسینی بودن کنید. حسین (علیه‌السلام) راه بلا را ترک نکرد و جان خود را فدای اصول و ارزش‌هایش کرد.

وی افزود: من در دوران دانشجویی کتابی با عنوان "ماهیت تصمیم" نوشته گراهام را مطالعه کردم که در مورد بحران موشکی کوبا است، به زبان فارسی نیز ترجمه شده است. جالب است که این کتاب یکی از مآخذ روابط بین‌الملل به شمار می‌آید، ولی در اینجا تحت عنوان مدیریت ترجمه شده است.

ظریف در پاسخ به این سوال که این کتاب چه تأثیری بر او داشته است؟ گفت: من از خواندن این کتاب دریافتم که ما در حوزه بروکراسی با مشکلی مواجه هستیم و این مشکل مختص ما نیست. این مسئله به این صورت است که ما گزارشی تولید می‌کنیم که رئیس‌مان دوست دارد و معمولاً در حلقه بروکراسی، گزارش‌ها فیلتر می‌شوند. به عبارت دیگر، من گزارشی می‌نویسم که رئیس نیز آن را می‌پسندد و رئیس همان گزارش را به گونه‌ای فیلتر می‌کند که در نهایت، تنها آنچه را که دوست دارد، می‌خواند. این می‌شود تحلیل ما. من در آن زمان دانشجو بودم و این موضوع را نمی‌دانستم که این نکته را از این کتاب یاد گرفتم. بنابراین باید راهکاری پیدا کنیم تا با این مشکل برخورد کنیم.

وزیر امور خارجه پیشین کشورمان در ادامه درباره کتاب خود با نام «پایاب شکیبایی» گفت: مقوله اول، یعنی چالش بین آرزو و واقعیت، که در این کتاب به آن اشاره کرده‌ام، به واقعیت این جمله معروف معطوف است که "خودمان انتخاب کردیم". این واقعیت بیانگر آن است که ما بر اساس آرزوهایمان قهرمان می‌سازیم، نه بر اساس واقعیات. البته داشتن آرزو و آرمان به معنای متوهم بودن نیست. همه ما می‌خواهیم پولدار شویم، اما این‌ها بر اساس آرزو است و هیچ‌گاه به این آرزوها نمی‌رسیم. وقتی شما به دنبال آرزو می‌گردید و به آن نمی‌رسید، سرخوردگی و ناامیدی ایجاد می‌شود و شما همیشه در یک گذشته تکامل‌نیافته زندانی هستید.در حالی که می‌توانید با واقعیات به سوی آینده‌ای که می‌خواهید خلق کنید، حرکت کنید.

ظریف اضافه کرد: این خود بحث دیگری است که اخیراً یاد گرفته‌ام و در کتاب‌های بعدی به آن بیشتر خواهم پرداخت. باید از آینده پیش‌فرض خود حرکت کنیم به سوی آینده‌ای ساخته‌شده، آینده‌ای که می‌خواهیم خلق کنیم و باید این کار را در سیاست خارجی انجام دهیم.

ظریف در بخش دیگری از سخنان گفت: یکی از نکات مهم در سیاست خارجی این است که وقتی شما یک ساختمان یا پل می‌سازید، پس از مدتی، نتیجه کار خود را می‌بینید. اما در سیاست خارجی، نیاز به صبر دارید. آثار یک سیاست خوب را فردای آن نمی‌بینید و آثار یک سیاست بد نیز ممکن است سال‌ها طول بکشد تا نمایان شود. وقتی شما به دنبال نتایج زودبازده هستید، باید بدانید که سیاست خارجی حوزه کار شما نیست؛ زیرا در این حوزه، پروژه‌های زودبازده وجود ندارد.

وزیر امور خارجه پیشین کشورمان افزود: اگر بخواهیم به زبان خودمانی بگوییم، دیپلماسی نیاز به صبر دارد. اما مشکلی که در کتابم به آن اشاره کرده‌ام، این که از من سوال می شود که ما معمولاً در دیپلماسی ضعیف هستیم گفته ام بدلیل این است که دیپلماسی آخرین انتخاب ماست. یعنی وقتی هیچ راه‌چاره‌ای نمانده، به سراغ دیپلماسی می‌رویم. وقتی شما در شرایط ناچاری به یک کار مراجعه می‌کنید، حتماً بهترین نتیجه را نخواهید گرفت و پیش‌فرض شما تایید می‌شود که دیپلماسی خوب نبوده است.

ظریف با اشاره به بیاناتی از رهبر معظم انقلاب که گفتند که اگر کاری را می‌توان از طریق دیپلماسی حل کرد، حتماً باید از طریق دیپلماسی اقدام کنیم، گفت: اما جامعه این را نمی‌پسندد. جامعه ما قهرمان‌پرور است و انتخاب ما آرزومندانه است، نه واقع‌بینانه. دیپلماسی با آرزوها سروکار ندارد، بلکه با واقعیت‌ها ارتباط دارد. دیپلماسی صحنه واقعیات است، البته بر اساس آرمان‌ها. اگر آرمان نداشته باشید، اصلاً زنده نیستید. این‌گونه نیست که گفته شود ظریف مخالف آرمان‌گرایی بود؛ آرمان به شما هدف و جهت می‌دهد، اما شما باید پای خود را بر واقعیت‌ها بگذارید تا به آرمان خود نزدیک شوید.

وزیر امور خارجه پیشین کشورمان افزود: در دیپلماسی، معمولاً بعد از انتخاب همه راه‌های غلط، راه درست را انتخاب می‌کنیم و این راه‌های غلط پایان ندارد. آن‌قدر به سراغ این راه‌های غلط می‌رویم که وقتی به انتخاب دیپلماسی می‌رسیم، هم خودمان فرسوده شده‌ایم و هم منابع‌مان کاهش یافته‌اند و در بهترین شرایط هم مذاکره نمی‌کنیم. باید دیپلماسی را در زمان قدرت استفاده کنیم و سپس ببینیم که آیا دیپلماسی می‌تواند موفق باشد یا نه. این یعنی اینکه دیپلمات همیشه قربانی است و باید آبرویش را در کف دستش بگذارد.

وی در ادامه با بیان اینکه به جایگاهی رسیده‌ایم که امروز دنیا نمی‌تواند ما را رهبری کند و به قول رهبر معظم انقلاب دوران "بزن در رو" تمام شده است گفت: از این جایگاه باید به عنوان یک نقطه پرش استفاده کنیم، نه اینکه در گذشته زندانی شویم. این یعنی کامل کردن و حرکت به سوی آینده. لذا آنچه برای من مهم است، این است که به چیزهایی فکر کنیم که می‌توانیم برای آینده بسازیم، به جای اینکه در گذشته گیر کنیم.

وزیر امور خارجه پیشین کشورمان افزود: به عنوان مثال، فرض کنید شما زمینی را به قیمت ۲۰ میلیارد تومان خریده‌اید. حالا اگر به شما بگویند که این زمین ۱۵ میلیارد تومان ارزش داشته و شما ۵ میلیارد تومان بیشتر پرداخت کرده‌اید، آیا باید غصه بخورید و به دنبال جبران ضرر باشید؟ این کار هیچ فایده‌ای ندارد. شما دو گزینه دارید: یا به غصه خوردن ادامه دهید یا از این زمین بهره‌برداری کنید.

ظریف افزود: ما می‌توانیم به جای غصه خوردن درباره وضعیت کنونی، از سرمایه‌ای که داریم استفاده کنیم. این سرمایه با مقاومت و خون هزاران شهید به دست آمده است. بیایید از این سرمایه برای رفتن به آینده استفاده کنیم. ما تهدید نداریم و باید به دنبال فرصت‌ها باشیم. کتاب‌هایی که به ما یاد می‌دهند چگونه از فرصت‌ها استفاده کنیم، باید مطالعه شوند. زندگی افرادی مانند نلسون ماندلا را بررسی کنیم که گفت: "ما گذشته را فراموش نمی‌کنیم، اما می‌بخشیم و به سمت جلو می‌رویم."

ظریف افزود: من معتقدم که بعد از انتشار کتابم که در دو ماه آینده درباره دنیای پیش رو خواهد بود، به مبنای نظریه نظم نوین بین‌المللی می‌پردازد، دیگر به گذشته نخواهم پرداخت و فقط سراغ آینده خواهم رفت.

وزیر امور خارجه پیشین کشورمان در ادامه گفت: باید به این برسیم که بر اساس فرصت‌ها حرکت کنیم. اگر دستگاه دیپلماسی ما بر اساس فرصت‌ها عمل کند، دیگر منطقه را تهدید نمی‌بیند و از دیپلمات‌های کارکشته و بازرگانان به عنوان سفیران استفاده خواهد کرد، نه از افرادی که باید با تهدید مقابله کنند. اگر نگاه ما به آینده تهدید محور باشد، طبیعی است که باید افرادی را برای سفارت انتخاب کنیم که بلدند با تهدید مقابله کنند، نه کسانی که می‌توانند از فرصت‌ها بهره‌برداری کنند. اگر می‌خواهیم منطقه آرام باشد، باید پیش‌بینی مثبت داشته باشیم تا بتوانیم فرصت‌ها را ایجاد کنیم. تردید نکنید که اگر زنان را تهدید ببینید، آن‌ها تهدید خواهند شد. روابط منطقه‌ای را نیز باید به عنوان یک موضوع سیاسی، اقتصادی و امنیتی بررسی کنیم، نه صرفاً یک موضوع امنیتی.

ظریف گفت: ما باید نگاه‌مان را از تهدید به فرصت تغییر دهیم. هر چیزی را که تهدید ببینید، تهدید خواهد شد. اگر نسل جوان را فرصت ببینید، فرصت می‌شود. اگر اینترنت را فرصت ببینید، فرصت می‌شود. نحوه دید شما مبنای عملتان خواهد بود، به ویژه اگر سیاست‌گذار باشید. من شک ندارم که کشور ما دشمن دارد، اما مبنای رابطه ما با دنیا نباید بر اساس دشمنی باشد، زیرا دشمن تلقی شدن ما به حذف ما منجر خواهد شد.

وی گفت: دیپلماسی ما باید بر اساس فراگیری و فرصت‌محوری باشد.اگر به این نگاه توجه کنیم، سیاست خارجی و داخلی ما باید بر اساس فرصت‌ها باشد. به یاد دارید که چگونه فاجعه بندرعباس باعث شد که یک جشن به فستیوال عزاداری تبدیل شود؟ مردم عاقل هستند و نیازی نیست که ما قیم آن‌ها باشیم. اگر به مردم فرصت بدهیم، آن‌ها همان‌هایی هستند که در برابر جنگ و تحریم ایستادگی کردند.

 ظریف افزود: به مردم خود اعتماد کنیم و آن‌ها را به عنوان فرصت ببینیم. من به آینده بسیار امیدوارم، به خاطر نسل جوان، به خاطر زنان و به خاطر مردم ایران. آن‌ها نیز فرصت‌های زیادی هستند.

وی با تاکید بر اینکه انقلاب اسلامی در واقع، یک نوع جدید از قدرت را به دنیا معرفی کرد که امروز در اصطلاح سازه‌انگاری به آن قدرت معنایی یا قدرت انگیزشی می‌گوییم، افزود: اگر آقای بنتو و دیگران نیامده بودند و قدرت انگیزشی را شکل نمی‌دادند، ما باید به تقلید از امام خمینی (ره) این قدرت را ایجاد می‌کردیم. چه چیز باعث شد که امام به قدرت معنایی و انگیزشی باور داشته باشد؟ چه چیزی باعث ایجاد مقاومت شد؟ در دهه ۸۰، ما سلاح نداشتیم و به دنبال سلاح می‌گشتیم. حزب‌الله، جهاد اسلامی و حماس در اوج وضعیت سختی که در جنگ داشتیم، بر اساس انگیزشی که انقلاب اسلامی ایجاد کرده بود، شکل گرفتند. این انگیزش بسیار مهم است.

وی افزود: بنابراین، یکی از مبانی قدرت ما، قدرت معنوی و انگیزشی است. ما باید بپذیریم که اگر بخواهیم در دنیا رقابتی داشته باشیم، در این حوزه رقابت ما بیشتر از حوزه‌های مادی است. مثلاً، چه چیزی باعث می‌شود یک مرد یا زن آفریقایی نام فرزندشان را روح‌الله خمینی بگذارند؟ آیا این به خاطر پول یا قدرت نظامی ماست، یا به خاطر انگیزشی است که از روحیه آزادی‌طلبی و استقلال ناشی می‌شود؟ قدرت ما از جنس فرهنگ، فهم، ادراک و آموزش است. این‌ها را باید ارزشمند بدانیم. یکی از روسای جمهور ما در سازمان ملل گفت: "ما نمی‌خواهیم دنیا را بگیریم؛ ما دنیا را گرفته‌ایم." مولانا، حافظ و سعدی دنیا را گرفته‌اند. اگر به داشته‌هایمان باور داشتیم، این بسیار مهم‌تر از این بود که به دنبال چیزی برویم که در آن رقابت موفق باشیم.