نقش‌آفرینی ایران در آوردگاه دوحه

اما در میانه اتفاقات و تحولات مختلفی که طی دهه‌های مختلف و سال‌های متمادی در خاورمیانه به وقوع پیوسته مفهوم جنگ موثر‌ترین و پررنگ‌ترین امری بوده که باعث شده تا خاورمیانه همواره در صد اخبار جهان قرار بگیرد. جنگ‌های همچون اعراب و اسرائیل، جنگ ایران و عراق، حمله عراق به کویت، ناآرامی‌هایی که طی سال‌های متمادی در برخی کشورهای منطقه مثل لبنان، عراق، سوریه، یمن و... رخ داد، جنگ 22 روزه حماس با اسرائیل، جنگ 33 روزه حزب‌ا... با اسرائیل، تحولات پیرامون بهار عربی در منطقه، حملات داعش در عراق و سوریه، جنگ غزه، حمله اسرائیل به لبنان، حمله عربستان به یمن، جنگ 12 روزه ایران و اسرائیل و نهایتا حمله اسرائیل به قطر که باعث شده منطقه خاورمیانه همیشه مستعد تنش، درگیری و جنگ باشد. نکته مهم‌تر اما در این میان حضور عنصر نامطلوبی به نام اسرائیل است که به تجربه ثابت شده به‌دنبال به آشوب و تشنج کشیدن منطقه است و آرامش در منطقه برای آنها حکم سمی مهلک دارد. چرا که صهیونیست‌ها به طور کلی فقط در میانه جنگ و تجاوز می‌توانند به حیات خود ادامه دهند. نگاهی به اتفاقات یکدهه گذشته به وضوح موید این امر است که خاورمیانه بدون اسرائیل منطقه‌ای بسیار امن‌تر و بهتری است که کشورها می‌توانند در آن روابط مسالمت‌آمیزتری با یکدیگر داشته باشند. با این وجود اما طی چند سال گذشته شاهد این موضوع بوده‌ایم که برخی اعراب منطقه هوای عادی‌سازی روابط خود با رژیم صهیونیستی را داشتند و با تلاش‌های آمریکا در پی بستن پیمان موسوم به ابراهیم با صهیونیست‌ها بر آمدند؛ اما تحرکات صهیونیست‌ها در منطقه نشان داد که اعراب نیز از این پیمان طرفی نخواهد بست. حملات مکرر به غزه، لبنان و یمن و تجاوز به ایران نشان داد که صهیونیست‌ها نه به دنبال توافق با کشوری بلکه به‌دنبال تسلط بر منطقه بوده و در این مسیر از هیچگونه جنایتی رویگردان نیستند. کافی است نگاهی به اقدام اخیر صهیونیست‌ها در حمله به قطر داشته باشیم. قطر کشوری همواره میانجی در منطقه بوده و حتی خود آمریکایی‌ها نیز بدین امر معترف بوده‌اند و آنها را متحد منطقه‌ای خود خوانده‌اند. با این حال شاهد بودیم که رژیم صهیونیستی در تجاوزی آشکار به بهانه هدف قراردادن نشست سران حماس به قطر حمله کرد و هشدار داده که در ادامه ترکیه را نیز هدف خواهد گرفت. لذا امروز و پس از این حمله کشورهای منطقه به خوبی دریافته‌اند که باید برای داشتن منطقه‌ای امن‌تر و آرام‌تر در نوعی همگرایی و اتحاد در مقابل اسرائیل بایستند و به طور کلی روابط خود را با این عنصر نامطلوب قطع کنند. نشست اضطراری دوحه که از روز یکشنبه با حضور وزرای خارجه کشورهای منطقه آغاز شده است نیز بر همین امر تاکید دارد و نگاهی به صحبت‌های مقامات کشورها موید همین امر است. این نشست روز گذشته با حضور سران کشورها به ویژه مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور کشورمان ادامه یافت و انتظار می‌رود در نهایت تصمیم موثری در مورد تحولات منطقه اتخاذ گردد.

*نقش و تاثیر ایران

صبح روز گذشته بود که مسعود پزشکیان؛ رئیس‌جمهور کشورمان به منظور شرکت در به منظور شرکت در اجلاس سران کشور‌های عربی و اسلامی عازم دوحه قطر شد. سفری که بیش از یک سفر معمولی دیپلماتیک باید به آن نگاه کرد. پس از جنگ‌های اخیری که از سوی صهیونیست‌ها رخ داده منطقه را به تشنج کشانده امروز خاورمیانه در یکی از حساس‌ترین مقاطع خود به سر می‌برد و حمله اخیر به قطر معنای مهمی دارد که صهیونیست‌ها این بار نه به یک کشور بلکه به دیپلماسی و میانجی‌گر حمله کردند. اتفاقی که به نظر نقطه اشتراک تازه‌ای برای بازسازی اتحاد کشورهای اسلامی علیه اسرائیل را رقم زده است. اما حضور و نقش پزشکیان در قامت رئیس‌جمهور ایران در دوحه می‌تواند پیام‌های مختلفی را با خود به‌همراه داشته باشد. در وهله نخست پیام وحدت و همبستگی ایران با قطر متبادر می‌شود. در نگاه دوم پزشکیان با حضور خود رویکرد جمهوری اسلامی مبنی بر ضرورت وحدت کشورهای اسلامی در بر رژیم صهیونیستی را تقویت می‌کند و حتی سخنرانی در این باب می‌تواند به همگرایی بیشتر در این خصوص بینجامد. سومین پیام نیز از این قرار است که تلاش‌های دیپلماتیک پزشکیان در جایگاه رئیس‌جمهور ایران می‌تواند بر بیانیه نهایی اجلاس تاثیرگذار باشد. قدر مسلم تلاش‌های ایران در این اجلاس می‌تواند بر معادلات منطقه و تقویت جایگاه ایران در منطقه و حتی روابط دوجانبه با قطر تاثیرگذار باشد. چه اینکه حتی می‌تواند کشورهای منطقه را به سمت قطع روابط با رژیم صهیونیسیتی سوق دهد. این در حالی است که پزشکیان پیش از عزیمت به دوحه اظهار کرد: «امیدوار هستیم در جلسه‌ای که با حضور سران کشورهای اسلامی قرار است تشکیل شود، بتوانیم به یک جمع‌بندی برسیم. وحدت و انسجام کشورهای اسلامی را در قبال اقدامات رژیم صهیونیستی افزایش دهیم».

* نگرانی کشورهای اسلامی

یک تحلیلگر مسائل بین‌الملل در خصوص نشست اضطراری دوحه اظهار داشت: نشست دوحه نشست سیاسی است منتها تحولات منطقه گستره بیشتری دارد. از لحاظ سیاسی آن چیزی که وزرای خارجه به دنبال آن بودند و سران هم به آن می‌رسند این است که سعی می‌کنند یک بیانیه محافظه‌کارانه را ارائه دهند و به عبارتی تلاش می‌کنند خارج از قلمرو استراتژیک آمریکا عمل نکنند. لذا ما می‌بینیم که حتی در پیش‌نویس بیانیه‌ای که در نشست وزرای خارجه مطرح شد تاکید شده بود که حمله اسرائیل به دوحه به عادی‌سازی روابط اعراب و اسرائیل آسیب می‌زند. حشمت‌ا... فلاحت پیشه به «آرمان ملی» گفت: یعنی به عبارتی این کشورها سعی کردند در مقابل آمریکا موضع نگیرند و ترامپ هم به صورت تلویحی در مصاحبه‌ای که داشت ناراحتی خودش را از امیر قطر اعلام کرد. یعنی سعی کرد به نوعی برای این متحد منطقه‌ای خود حد ‌گذاری کند. وی افزود: در سمت دیگر در عرصه عملی کشورهای اسلامی به شدت نگران بازیگری افراطی اسرائیل هستند چون عملا اقدامات نظامی اسرائیل همه کشورها را در بر گرفته و به عبارتی آسمان تمام کشورهای اسلامی به گونه‌ای مورد تجاوز اسرائیل قرار گرفته است. بعضی از سرزمین‌ها بمباران شده ولی آسمان همه کشورها مورد تجاوز قرار گرفته و حتی ما می‌بینیم که بیست روز پیش بخشی از تاسیسات اطلاعاتی و امنیتی ترکیه هم در سوریه مورد حمله نظامی اسرائیل قرار گرفت. لذا این یک ترس جدی است منتها یه سری ملاحظات سیاسی باعث شده که این ترس منجر به یک سازوکار امنیت منطقه‌ای نشود. رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم در خصوص نقش ایران در این اجلاس بیان کرد: به‌طور مشخص بحث ایران را مطرح کردید اتفاقا نشست دوحه نشان داد که ایران هنوز یک کشور تنهاست چون به‌رغم اینکه بزرگ‌ترین جنگ اسرائیلی‌ها علیه ایران صورت گرفت در طول دوازده روز ولی عملا حتی در سطح وزرای خارجه نشستی به خاطر ایران میان کشورهای اسلامی شکل نگرفت ولی الان یک حمله محدود به نیروهای حماس در قطر باعث شده نشستی در سطح روسای جمهور و وزرای خارجه در قطر صورت گیرد. این نشان‌دهنده تنهایی ایران است. وی ادامه داد: ایران اگر بخواهد از این شرایط استفاده کند و سازوکار منطقه‌ای ایجاد شود، بخشی مربوط به ایران و بخشی مربوط به کشورهای عربی است. کشورهای عربی علاوه بر ملاحظات تندروهای ضدایرانی و ضدشیعی داخل کشورهای خود ملاحظه تدابیر فراتر یا فراگیرتر با آمریکا را دارند و در سمت ایران هم ایران باید سازوکارهای عملی ارائه دهد. دلیل آن هم افراطیونی هستند که به گونه‌ای در گذشته با اقدامات نه چندان درستی انجام دادند که عملا باعث شده به سختی پیش‌بینی کرد که الان ایران و اعراب در قالب یک تدبیر امنیت منطقه‌ای گردهم بیایند. فلاحت‌پیشه تصریح کرد: اما اتفاق اساسی اتفاقی است که در عرصه عملی شکل گرفته که ناشی از نگرانی از اقدامات نظامی اسرائیل است که می‌تواند به ساز و کار امنیت جمعی کمک کند.