شوک به هم پیمانان آمریکا در منطقه

شاید به همین دلیل بود که وقتی تصمیم به ترور اسماعیل هنیه گرفت، ایران را برای اجرای عملیات برگزید. اما چند روز پیش، در لحظه‌ای حساس ـ زمانی که اعضای دفتر سیاسی حماس در قطر گرد هم آمده بودند تا پیشنهاد آمریکا برای آتش‌بس را بررسی کنند ـ تلاویو با چندین فروند جنگنده آسمان کشورهای منطقه را شکافت و بمب‌های خود را بر محل جلسه رهبران حماس فرو ریخت. دفتر بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در بیانیه‌ای اعلام کرد: «اقدام امروز علیه سران حماس در قطر، اقدامی کاملاً اسرائیلی بود. اسرائیل این عملیات را آغاز و اجرا کرد و مسئولیت کامل آن را می‌پذیرد.» البته ساعاتی بعد، اسرائیل اذعان کرد که به همه اهداف خود در این حمله دست نیافته و تلویحاً ادامه عملیات علیه رهبران حماس را منتفی ندانست.

+موج محکومیت‌ها

حمله اسرائیل به غزه و دوحه موجی از واکنش‌های منطقه‌ای و جهانی برانگیخت. علاوه بر اینکه قطر چنین اقدامی را «نقض آشکار حاکمیت ملی» دانست و اعلام کرد واکنش خود را در هماهنگی جمعی با کشورهای عربی و شورای همکاری خلیج فارس دنبال می‌کند و به تهدیدهای تل‌آویو پاسخ جمعی داده خواهد شد، می‌توان گفت به تمام هم‌پیمانان آمریکا در منطقه شوک شدیدی وارد شد. در تمام این سال‌ها که اسراییل رفتار تهاجمی خود را از حد گذرانده، این کشورها پیوسته خود را زیر چتر حمایتی آمریکا می‌دانستند و حمله اخیر اسراییل تمام آن رویاها را نقش برآب کرده است. عربستان سعودی، امارات و بحرین نیز ضمن محکومیت این حمله، آن را تهدیدی مستقیم علیه امنیت منطقه توصیف کردند. وزارت خارجه ترکیه با لحنی تند، اسرائیل را «عامل بی‌ثباتی دائمی در خاورمیانه» معرفی کرد و هشدار داد ادامه این روند پیامدهای غیرقابل پیش‌بینی خواهد داشت. در سطح بین‌المللی نیز دبیرکل سازمان ملل و پاپ لئو وضعیت را «بسیار جدی» توصیف کردند. روسیه این اقدام را «نقض منشور ملل متحد» خواند و اتحادیه اروپا در واکنشی کم‌سابقه، تحریم و تعلیق تجاری علیه اسرائیل را پیشنهاد داد. اسپانیا هم با قطع صادرات تسلیحات، تل‌آویو را به «نسل‌کشی» متهم کرد.

+جدل رسانه‌ای و نقش آمریکا

در ارتباط با آگاهی ایالات متحده از این عملیات، جدل رسانه‌ای گسترده‌ای شکل گرفت. برخی تحلیل‌ها مدعی‌اند که چون حماس در این جلسه در حال بررسی پیشنهاد ترامپ بوده، حمله اسرائیل با هماهنگی واشنگتن صورت گرفته است. اما گزارش‌های بعدی حاکی از آن بود که ترامپ زمانی از عملیات مطلع شد که سیستم‌های راداری آمریکا پرواز غیرعادی جنگنده‌های اسرائیلی را رصد کردند. گفته می‌شود رئیس‌جمهور آمریکا از این اقدام ناخشنود بوده و در تماس‌هایی با مقامات قطری بر ضرورت حفظ امنیت آن کشور تأکید کرده است. همچنین گزارش‌هایی از تماس تلفنی میان ترامپ و نتانیاهو منتشر شد که طی آن رئیس‌جمهور آمریکا حمله به خاک قطر را «غیرعاقلانه» خوانده و نسبت به اقدامات یک‌جانبه اسرائیل ابراز نارضایتی کرده است. این ادعا ها در حالی صورت می گیرد که اقدام اسراییل به علت نیاز به هماهنگی با سنت‌کام نمی تواند بدون هماهنگی با آمریکا و بدون سوخت‌گیری توسط هواپیماهای سوخت‌رسان آمریکایی باشد در همین حال، قطر با رد تهدیدهای تل‌آویو تأکید کرد که فشارها مانع ادامه نقش میانجی‌گرانه دوحه در روند آتش‌بس نخواهد شد. اقدامات اخیر تل‌آویو نشان می‌دهد حتی متحدان سنتی اسرائیل در آمریکا نیز نمی‌خواهند امنیت کشورهای منطقه قربانی ماجراجویی‌های اسراییل شود.

آینده صلح اعراب و اسرائیل

این پرسش مطرح است که اسرائیل با این حمله، جز حذف رهبران حماس چه اهداف دیگری را دنبال می‌کرد؟ با توجه به نگرانی عمیق کشورهای عربی از این اقدام، می‌توان گفت طرح صلح اعراب و اسرائیل و پروژه آبراهام عملاً با چالش جدی روبه‌رو شده است. به‌ویژه آنکه حمله همزمان اسرائیل به غزه، طرح «دو کشور» بر اساس دکترین ملک عبدا... را با موانع اساسی مواجه کرده است. تحلیلگران امنیتی معتقدند، تل‌آویو با این عملیات می‌خواست نه تنها کنترل حماس را محدود کند، بلکه نشان دهد که قادر است هرگونه تهدید امنیتی را حتی در خاک کشورهای دیگر حذف کند. این اقدام پیامدهای گسترده‌ای برای دیپلماسی منطقه‌ای دارد و می‌تواند اعتماد کشورها به مذاکرات صلح را تضعیف کند.

تل‌آویو و رؤیای اسرائیل بزرگ

هدف اصلی اسرائیل از این عملیات، تحمیل سلطه امنیتی خود بر کل منطقه است. در چنین شرایطی، تل‌آویو دیگر به‌دنبال صلح با اعراب نیست، بلکه تلاش می‌کند نظم منطقه‌ای را بر محور اقتدار امنیتی خود بازسازی کند. تحلیلگران معتقدند حمله اخیر، بخشی از استراتژی بلندمدت تل‌آویو برای تحقق رؤیای «اسرائیل بزرگ» است.

+ بررسی حمله در شورای امنیت

در جلسه شورای امنیت درباره حمله اسرائیل به قطر، نمایندگان کشورهای مختلف مواضع صریحی گرفتند. نماینده قطر با محکوم کردن این حمله، آن را «نقض آشکار منشور ملل متحد و تهدیدی علیه امنیت منطقه» خواند و تأکید کرد که اسرائیل عمداً زیرساخت‌های غیرنظامی را هدف قرار داده است. نماینده آمریکا ضمن ابراز نگرانی از گسترش بحران، خواستار «خویشتن‌داری همه طرف‌ها» شد، اما مستقیماً اسرائیل را محکوم نکرد. نماینده بریتانیا بر لزوم «حفظ امنیت انرژی و ثبات خلیج فارس» تأکید کرد. نماینده فرانسه نیز حمله به دوحه را اقدامی غیرقابل توجیه دانست و خواهان بازگشت فوری به مذاکرات آتش‌بس شد.