ضرورت مذاکره با اروپا و آمریکا احساس می‌شود

شروطی مثل بازگشت ایران به گفت‌وگوها با اروپا و آمریکا و از سرگیری فعالیت‌های آژانس در تهران که این نامه با واکنش‌های بسیاری مواجه شد و بسیاری از تحلیلگران و حتی مقامات رسمی کشورمان در دستگاه سیاست خارجی آن را تقبیح کرده و اروپایی‌ها را در جایگاهی ندانستند که بخواهند علیه کشورمان چنین اقدامی کنند. با این حاال ایران که همواره بر مذاکره و گفت‌وگو تاکید داشته به رغم برخی کارشکنی‌های آژانس بازهم نشستی را با مدیر کل ترتیب داده و عراقچی و گروسی در قاهره پس از مذاکراتی به توافقی طرفینی دست پیدا کردند تا گام اول برای حل و فصل مناقشات برداشته شود. حال بسیاری بر این باورند که ایران می‌تواند در گام بعدی مذاکرات خود با تروئیکای اروپایی را نیز برای رسیدن به یک توافق جدید از سر بگیرد. توافقی که شاید بستر ساز توافق بازرگتر با آمریکا باشد. در همین راستا برای برسی تحولات اخیر به ویژه توافق ایران و آژانسی و بحث مکانیسم ماشه و احتمال از سرگیری مذاکرات تهران و تروکای اروپا «آرمان ملی» با عبدالرضا فرجی راد به گفت‌وگو پرداخته است که می‌خوانید.

* توافق ایران و آژانس در قاهره این احتمال را زنده کرد که شاید در ادامه شاهد از سرگیری مذاکرات با تروئیکای اروپایی و توافق احتمالی نیز باشیم؛ اساسا با توجه به تحولات اخیر این موضوع را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

من معتقدم به نحو دیگری می‌توان مطلب را مطرح کرد که آیا گفت‌وگوهای ایران و اروپا در دو هفته آینده که حتما صورت خواهد گرفت می‌تواند به مسیری منتهی شود که آژانس بتواند فعالیت خود را در ایران آغاز کند و در واقع آن چیزی که در قاهره به امضا رسید عملیاتی شود؟ آن چیزی که در قاهره به امضا رسید بین آقای گروسی و وزیر خارجه ایران منوط به این است که دو طرف یعنی ایران و اروپا بتوانند آن ذهنیتی که در رابطه با اهداف خود دارند به انجام برسانند. ایران انتظار دارد که وقتی که به آژانس مجوز فعالیت می‌دهد در ایران مکانیسم باشه فعال نشود و از طرفی هم اروپا انتظار دارد که آژانس بتواند با دست باز در ایران فعالیت خودش و کارشناس‌هایش را آغاز کند. آیا اگر ایران اجازه دهد که به فوریت این کار انجام شود اروپا مسأله فعال کردن مکانیسم ماشه را کان لم یکن می‌کند؟ لذا این مساله بسیار مهم است که ببینیم در روزهای آینده که به دو هفته آینده منتهی می‌شود و قرار است مکانیسم ماشه فعال شود، آیا ایران و اروپا می‌توانند به توافق برسند یا نه؟ یعنی این دو خط موازی که با هم باید پیش برود اینطور نیست که اگر یک چیزی در قاهره به امضا رسید ایران اجازه بدهد که آژانس بدون توجه به انتظاری که ایران از اروپا دارد کار خود را بکند. اگر آن توافق انجام شده به این دلیل بوده که اروپا خواسته‌هایی از ایران داشته مثل فعالیت کارشناسان آژانس، مسئله اورانیوم انباشته شده در ایرآنکه مساله مکانیسم ماشه از دستور کار خارج شود. اما اگر قرار باشد که توافق قاهره اجرایی شود و اروپا هم بخواهد مکانیسم ماشه را فعال کند طبیعتا آن چیزی که در قاهره امضا شده ماهیت خود را از دست می‌دهد. بنابراین اینطور نیست که الان یه چیزی امضا شده از فردا آژانس فعالیت‌هایش را در ایران آغاز کند. بایستی این دو با هم پیش بروند. لذا حتی اگر فرض کنید که آژانس هم آماده شود که کارشناس‌های خود را بفرستد و چند روز هم در ایران باشند و مکانیسم ماشه فعال شود این فعالیت‌ها از سوی ایران متوقف می‌شود که تنش را بالا می‌برد. لذا این مسئله بسیار مهمی است و با هم ارتباط مستقیمی دارد.

 *اساسا چقدر نوع مواجهه ایران و آژانس تا چه میزان بر نوع رویکرد غربی‌ها تاثیر تاثیرگذار است و چقدر از بهانه‌گیری‌های آنها کم می‌کند؟

ایران قرار نیست که مثل گذشته با دست باز به آژانس اجازه فعالیت بدهد. آن چیزی که ایران قبلا به آژانس اجازه می‌داد خارج از آن توافقات یا مقررات NPT بود. یعنی ایران چیزی فراتر از NPT و مقرراتی که آژانس برای بقیه کشورها رعایت می‌کرد ایران اجازه می‌داد که آژانس فعال شود؛ اما این بار ایران هر اقدامی را به مجوز شورای عالی امنیت ملی موکول کرده است. یعنی ایران هم می‌خواهد مثل بقیه کشورها عمل کند. حالا اینکه چگونه آژانس می‌خواهد در ایران کار کند برمی گردم به بحث قبلی که در این موضوع ایران و اروپا باید باهم یک اعتمادسازی در این دو هفته انجام دهند. ایران آمادگی دارد که به آژانس اجازه فعالیت بدهد به شرطی که اروپا هم از مسئله فعال کردن مکانیسم ماشه صرف نظر کند. اگر صرف نظر نکنه طبیعتا آژانس هم در ایران فعالیتی نخواهد داشت.

اگر مذاکرات ایران و اروپا به سمت جلو حرکت کند شانس مذاکره ایران و آمریکا را هم بالا می‌برد و اگر شکست بخورد و مکانیسم ماشه فعال شود بعید است که مذاکرات ایران و آمریکا آغاز شود

* پس از توافق ایران و آژانس اروپایی‌ها و آمریکا مجددا موضوع بازگشت به مذاکره با ایران را مطرذح می‌کنند؛ به طور کلی تصوبر می‌کنید شرایط حاضر پذیرای این مسئله هست که ایران بخواهد با طرفین غربی دوباره بر سر میز مذاکره بنشیند؟

بله؛ الان اتفاقا بیش از هر زمان دیگر ضرورت این مذاکرات احساس می‌شود. چون دو هفته دیگر مسئله مکانیسم ماشه باید نهایی شود و ایران و اروپا طی این دو هفته باید مذاکرات فشرده‌ای داشته باشند. احتمال این هم هست که وزیر خارجه با خانم کالاس ملاقات کنند. آقای پزشکیان هم که نیویورک می‌روند و در آنجا احتمال دارد که با مقامات اروپایی گفت‌وگو داشته باشند. بنابراین اگر مذاکرات ایران و اروپا به سمت جلو حرکت کند شانس مذاکره ایران و آمریکا را هم بالا می‌برد و اگر شکست بخورد و مکانیسم ماشه فعال شود هم مذاکرات ایران و اروپا با شکست خورده هم بعید است که مذاکرات ایران و آمریکا آغاز شود. طبیعتا تنش هم بالا می‌رود و احتمال درگیری هم افزایش می‌یابد.

* حضور رئیس‌جمهور در نشست مجمع عمومی سازمان ملل را چگونه اریابی می‌کنید و در این مسیر چه دستاوردهایی می‌توان برای آن متصور بود؟

من خیلی دستاورد در سیاست خارجی و سفرهای روسای جمهوری به نیویورک برای اجلاس سازمان ملل نمی‌بینم. حال شاید بحث گفت‌وگوی تمدن‌ها دستاوردی بود. اما خیلی نمی‌توان بزرگ کرد حالا چیزهای جزئی به دست امده مثل گفت‌وگو با ایرانی‌ها؛ ملاقات‌ها با رهبران بعضی از کشورها انجام شده و این بار هم تقریبا همین طور است و در رابطه با مسأله اسرائیل هم با توجه به اینکه در خاک آمریکاست و آمریکایی‌ها هم شدیدا در هفته‌های جاری از اسرائیل حمایت می‌کنند حتی بعد از حمله به قطر نبایست اتفاق خاصی بیفتد. حتی در قطعنامه‌ای که چند شب پیش علیه حمله به قطر صادر شد حتی اسم اسرائیل رو نیاوردند که اگر می‌آوردند آمریکا وتو می‌کرد. اما این بار اگر مذاکراتی با اروپایی‌ها شکل بگیرد و بتوانند به توافق برسند و طبیعتا بتوانند از فعال‌سازی مکانیسم ماشه جلوگیری کنند خب دستاورد بزرگی است. و الا اگر اروپا و ایران نتوانند به توافق برسند هم خیلی نمی‌توان گفت دستاوردی برای کشور و منافع ملی حاصل شده است.

 * برخی معتقدند که فعال‌سازی مکانیسم ماشه نیز چیزی بیش از آنچه تاکنون بوده بر تحریم‌های ایران نخواهد افزود؛ اساسا چگونه می‌توان به سمت مذاکره‌ای با تروئیکا رفت که جدای از توافق و عدم فعال‌سازی مکانیسم ماشه ارزش افزوده بیشتری برای ایران داشته باشد؟

با اجرایی شدن مکانیسم ماشه حتما فشارهای اقتصادی افزایش پیدا می‌کند و خیلی هم افزایش می‌یابد. در واقع تحریم‌ها جنبه قانونی پیدا می‌کنه. الان تحریم‌های آمریکا غیرقانونی و غیر مشروع و با این اتفاق مشروعیت پیدا می‌کند و دست آمریکایی‌ها هم که الان حالت تهاجمی دارن نه تنها در رابطه با ایران با بعضی از کشورهای دیگه مثل قطر که متحد خود بود بازتر می‌شود. شما دیدید با قطر چکار کردند در داستان قطر حتی اسرائیل بدون اجازه آمریکا آب نمی‌خورد. یعنی حتما با چراغ سبز آمریکا به قطر حمله شده، بنابراین می‌توانند برای کشتیرانی، فروش نفت و فروش محصولات پتروشیمی حتی رفتن ذیل فصل هفت منشور ملل متحد مشکلاتی ایجاد کنند. اینها همه مشکلات سیاسی، امنیتی و اقتصادی را برای کشور افزون می‌کند. این‌ها طبیعی است و ما می‌گوییم اتفاقات می‌افتد به خاطر همین هم کشور تلاش می‌کند که مکانیسم باشه انجام نشود. اما در رابطه با اینکه آیا ما به یه توافقی می‌رسیم، اگر مکانیسم ماشه انجام نشود و اروپا آن را کان لم یکن بداند و ایران و اروپا بتوانند به توافقی برسند احتمالا وارد گفت‌وگو با آمریکایی‌ها هم خواهیم شد و وقتی وارد گفت‌وگو با آمریکایی‌ها شویم این احتمال وجود دارد که توافقاتی حاصل شود؛ اما صددرصد نیست. با توجه به اینکه آژانس هم در ایران فعال می‌شود و می‌تواند گزارش دهد و اگر رضایت جلب شود مسأله تنش و احتمال حمله هم کاهش می‌یابد. لذا کشور دنبال این است که از این حالت جنگی خارج شود و طبیعتا تلاش می‌کنند که هم در درجه اول مکانیسم ماشه فعال نشود و در درجه دوم چه با اروپا چه با آمریکا به ویژه آمریکا توافقاتی حاصل شود.