تشدید زمزمه‌های جنگ در قاره ‌سبز

 شدت اقدامات نظامی روسیه در اوکراین و تقویت حضور نظامی این کشور در مناطق مرزی با فنلاند و کشورهای همسایه، نشان می‌دهد که احتمال گسترش درگیری حتی فراتر از مرزهای کنونی، قابل توجه است. در این میان، آمریکا به عنوان متحد اصلی اروپا و عضو کلیدی ناتو، نقش راهبردی و تعیین‌کننده‌ای دارد. آمریکا نه‌تنها در قالب ارسال تسلیحات پیشرفته، آموزش نیروهای اوکراینی و تقویت بازدارندگی در شرق اروپا، حضور مستقیم دارد، بلکه با اعمال تحریم‌های اقتصادی گسترده علیه روسیه و حمایت دیپلماتیک از اروپا، به یک عامل بازدارنده و در عین حال فعال در میدان بحران تبدیل شده است. این وضعیت، ترکیبی از احتمال تشدید درگیری نظامی، فشار اقتصادی و رقابت ژئوپلیتیکی پیچیده ایجاد کرده و باعث شده هر حرکت نظامی یا سیاسی، حتی کوچک، بتواند زنجیره‌ای از واکنش‌های شدید را در سطح منطقه‌ای و جهانی به دنبال داشته باشد.

تنش‌ها میان روسیه و اروپا محوریت خود را در اوکراین دارند. فنلاند و کشورهای همسایه ناتو مرزهای خود را تقویت کرده‌اند و اروپا با ترکیبی از تحریم، پشتیبانی نظامی و دیپلماسی به مقابله با روسیه می‌پردازد. احتمال جنگ مستقیم بین ناتو و روسیه پایین است، اما خطر جنگ هیبریدی، حوادث مرزی و تشدید درگیری‌های محلی همچنان بالاست و نیازمند مدیریت فعال و هماهنگ است. در ادامه این گزارش به آخرین تحولاتی که قاره سبز را به سمت جنگ سوق می‌دهد اشاره خواهیم کرد.

وضعیت کشورهای کلیدی

اوکراین مرکز درگیری مستقیم با روسیه است. نیروهای روسیه در بخش‌های شرقی و جنوبی کشور حملات زمینی و هوایی انجام می‌دهند و مناطق مهم اقتصادی و اداری را هدف قرار داده‌اند. اروپا و ناتو این درگیری را تهدیدی مستقیم برای امنیت قاره می‌دانند، زیرا خطر گسترش جنگ و موج پناهجویی را به همراه دارد. پس از آغاز جنگ در اوکراین، فنلاند که سابقه بی‌طرفی طولانی داشت، به ناتو پیوست. این کشور مرز طولانی خود با روسیه را تقویت کرده، یگان‌های مرزی و دفاعی خود را افزایش داده و سیستم‌های پدافندی مستقر کرده است. این تغییر استراتژیک، تنش‌ها در شمال اروپا را تشدید کرده است.

خطر فنلاند برای امنیت مسکو

بعد از اینکه اوکراین را توسط آمریکایی‌ها و اروپا برای حمله به روسیه آماده کردند حالا نوبت به یکی دیگر از همسایه‌های مسکو رسیده است. در این مورد دیمیتری مدودف، معاون شورای امنیت روسیه در یادداشتی برای خبرگزاری تاس با عنوان «دکترین جدید فنلاند: حماقت، دروغ و ناسپاسی» نوشته است: «فنلاند پس از پیوستن به ناتو تحت پوشش اقدامات دفاعی، در حال پیگیری مسیری تقابلی برای آمادگی جنگ با روسیه است و به نظر می‌رسد که سکویی برای حمله به ما آماده می‌کند. سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به‌طور کامل در این اقدامات دخیل است و اکنون در حال تسلط بر پنج حوزه عملیاتی فنلاند شامل زمین، دریا، هوا، فضا و فضای سایبری است. فعالیت‌های نظامی در حال شدت گرفتن است».

به گفته مدودف که سابقا نخست‌وزیر و رئیس‌جمهور روسیه هم بوده، در نزدیکی مرز روسیه در منطقه لاپلند، ایجاد ساختار ستادی نیروهای زمینی پیشرفته ناتو در دست انجام است. او توضیح داد که «در صورت تغییر شرایط عملیاتی، شمار نیروها می‌تواند تا سطح یک تیپ کامل، یعنی حدود ۵۰۰۰ نفر افزایش یابد». او همچنین به استقرار ستاد فرماندهی بخش زمینی نیروهای نظامی ناتو در شهر «میکلی» اشاره کرد.

سرنوشت اروپا شوم است

نقش جهانی اتحادیه اروپا به شدت کم‌رنگ شده و به دلیل فقدان اعتبار و وحدت، تضعیف شده است و همچنین اتحادی از هواداران ترامپ و آتلانتیک‌گرایان بر شورا و کمیسیون اروپا حکومت می‌کنند. بورل با انتقاد از توافق تجاری آمریکا و اتحادیه اروپا، آن را نشانه ضعف و تسلیم در برابر ترامپ دانست و هشدار داد اروپا با از دست دادن استقلال راهبردی، همچون رعیت آمریکا به سرنوشتی شوم دچار می‌شود.

جوزپ بورل، رئیس سابق سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت، پس از آنکه اروپا در زمینه‌های دفاعی و تجاری به دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا امتیازات غیر متقابل داد و نقشی فرعی در حل و فصل بحران اوکراین پذیرفت، اکنون «به‌طرز خطرناکی تکه‌تکه و ضعیف به نظر می‌رسد و در یک محیط خصمانه داخلی و خارجی گرفتار شده است. اروپا با داشتن پنج درصد از جمعیت جهان و یک شکاف اقتصادی گسترده با دیگر قدرت‌ها، در خطر واقعی تبدیل شدن به یک رعیت و بنده آمریکا قرار دارد». رئیس سابق سیاست خارجی اتحادیه اروپا افزود، استراتژی آنها «چاپلوسی و دلجویی از رئیس‌جمهور آمریکا به امید کنترل خسارت» است که باعث افزایش وابستگی سیاسی، استراتژیک و اقتصادی به ایالات متحده می‌شود و به طرز چشمگیری شکست می‌خورد.

بورل گفته ماه گذشته در نشست خبری خود بود که ادعای اروپا برای یک «خودمختاری استراتژیک»، در بهترین حالت ممکن توافق تجاری بین واشینگتن و بروکسل، به نظر متزلزل است. او همچنین گفت: «از نقطه‌نظر سیاسی، نتیجه بسیار بد است. این نتیجه، حس ضعف و تسلیم در برابر خواسته‌های دونالد ترامپ را القا می‌کند و نشان می‌دهد که اروپا را به سختی می‌توان یک بازیگر مستقل استراتژیک در نظر گرفت».