اوکراین در حاشیه، اروپا در هشدار

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، با اتکا به رویکرد خاص خود - رسیدن به صلح از مسیر فشار و تهدید- تلاش دارد این جنگ را از وضعیت فرسایشی خارج کرده و نام خود را به عنوان معمار آتش‌بس و حتی توافق صلح ثبت کند.

+فشار ترامپ بر پوتین

پس از چند دور گفت‌وگوی غیرعلنی میان واشینگتن و مسکو، ترامپ دریافت که ولادیمیر پوتین علاقه‌ای به پایان جنگ ندارد. در نتیجه، او سیاست «مجبور کردن طرف مقابل به مذاکره» را در پیش گرفت: تعیین ضرب‌الاجل برای آغاز گفت‌وگوها، یادآوری سرنوشت دیگر کشورهایی که زمان را از دست داده‌اند. در همین چارچوب، دیمیتری مدودف، معاون رئیس‌جمهور روسیه، به صراحت از احتمال استفاده از سلاح هسته‌ای سخن گفت؛ پیامی که در واشینگتن جدی تلقی شد و ترامپ دستور داد دو زیردریایی هسته‌ای با قابلیت شلیک موشک‌های راهبردی به آب‌های آزاد اعزام شوند.

+ فشار اقتصادی بر روسیه

با طولانی شدن بلاتکلیفی مذاکرات، آمریکا همزمان دو مسیر را پیش برد. تثبیت امنیت اروپا از مسیر ناتو: طرح ترامپ برای افزایش سهم مالی اعضای پیمان آتلانتیک شمالی مورد پذیرش قرار گرفت و وضعیت دفاعی اروپا تقویت شد. افزایش توان اوکراین در میدان جنگ: واشینگتن حجم قابل توجهی از تسلیحات پیشرفته را در اختیار کی‌یف گذاشت که اوکراینی‌ها توانستند با دقت بالا از آنها استفاده کنند و به مواضع روسیه ضربات سنگینی وارد آورند. همزمان، آمریکا تهدید کرد تحریم‌های یک‌جانبه شدیدتری علیه مسکو وضع خواهد کرد؛ تهدیدی که دامنه آن به کاهش خرید نفت روسیه توسط کشورهایی مانند هند هم کشیده شد. این فشارها موجب شد ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ، به مسکو برود و پس از مذاکرات، اعلام کند که «پیشرفت‌های مهمی» حاصل شده است.

+توافق اولیه

پوتین که به‌سختی تن به فشارهای خارجی می‌دهد، ظاهراً در برابر آثار احتمالی تحریم‌های نفتی عقب نشست. البته از سوی دیگر مسکو توانسته در توافقات اولیه، برخی از دستاوردهای میدانی خود از جمله مناطق اشغالی در شرق اوکراین را تثبیت کند. این موضوع که از ابتدا هم در پیش‌نویس طرح ترامپ وجود داشت، حالا به نقطه آغاز رسمی گفت‌وگوهای مستقیم پوتین و ترامپ تبدیل شده است. قرار است این دیدار تاریخی روز ۱۵ اوت ۲۰۲۵ در آلاسکا برگزار شود.

+زلنسکی در حاشیه

بخش بحث‌برانگیز ماجرا، جایگاه ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین است. طبق طرح فعلی، ترامپ و پوتین بر سر موضوعاتی از جمله واگذاری بخشی از اراضی اوکراین به روسیه مذاکره می‌کنند؛ آن هم بدون حضور مستقیم کی‌یف در میز مذاکرات. هرچند کاخ سفید بررسی احتمال دعوت از زلنسکی را تأیید کرده، اما اولویت برای ترامپ رسیدن به توافق با پوتین است؛ توافقی که می‌تواند او را در سیاست داخلی آمریکا به‌عنوان «رئیس‌جمهور صلح‌ساز» معرفی کند.

+موضع اتحادیه اروپا

شش کشور مهم اروپایی از جمله آلمان، فرانسه و لهستان هریک به نوعی و اتحادیه اروپا به صراحت اعلام کرده‌اند که «مسیر صلح نمی‌تواند بدون مشارکت فعال اوکراین تعیین شود.» آنها هشدار داده‌اند که هرگونه توافقی که بر پایه واگذاری اجباری اراضی باشد، نه تنها مشروعیت بین‌المللی نخواهد داشت، بلکه می‌تواند خطر بازگشت درگیری‌ها را در سال‌های آینده افزایش دهد. رهبران اروپایی تأکید کرده‌اند که هرگونه راهکار باید با احترام به تمامیت ارضی اوکراین و حق تعیین سرنوشت این کشور همراه باشد. این موضع‌گیری عملاً به معنای فشار بر واشینگتن است تا نقش زلنسکی را در روند مذاکرات تقویت کند و از توافقات پشت‌پرده با کرملین پرهیز شود.

+ نتایج نشست آلاسکا

برخی تحلیلگران بر این باورند که نشست آلاسکا، حتی اگر به یک توافق اولیه منجر شود، در عمل صلح پایدار ایجاد نخواهد کرد. دلیل این تردیدها، اختلافات بنیادین میان اهداف واشینگتن و مسکو و مخالفت اوکراین و اروپا با بخشی از مفاد پیشنهادی است. به‌ویژه واگذاری اراضی، می‌تواند به بحران مشروعیت دولت کی‌یف و بی‌ثباتی سیاسی داخلی منجر شود. از سوی دیگر، پوتین که در داخل روسیه با مشکلات اقتصادی و فشار تحریم‌ها مواجه است، ممکن است این نشست را فرصتی برای خرید زمان و کاهش فشارهای فوری بداند، بدون آنکه قصد واقعی برای پایان جنگ داشته باشد.

+جمع‌بندی

نشست آلاسکا را می‌توان یکی از مهم‌ترین رویدادهای دیپلماتیک سال ۲۰۲۵ دانست؛ نشستی که ترامپ امیدوار است آن را به عنوان برگ برنده سیاست خارجی خود در تاریخ ثبت کند. با این حال، مسیر پیش‌رو پر از ابهام است: ۱- اگر اوکراین در مذاکرات غایب بماند، مشروعیت هر توافقی زیر سؤال می‌رود. ۲- اتحادیه اروپا در موقعیتی قرار گرفته که یا باید با روند مورد نظر واشینگتن همراه شود، یا با مواضع اصولی خود بر حفظ تمامیت ارضی اوکراین پافشاری کند. ۳- پوتین احتمالاً با تثبیت دستاوردهای نظامی خود، به دنبال تثبیت جایگاهش در داخل و نمایش «پیروزی» به افکار عمومی روسیه خواهد بود. در نهایت، نتیجه نشست آلاسکا می‌تواند نه تنها آینده جنگ اوکراین، بلکه موازنه قدرت در اروپا و حتی جایگاه آمریکا در نظام بین‌الملل را تحت‌تأثیر قرار دهد. این همان نقطه‌ای است که باعث شده نگاه‌ها از بروکسل تا مسکو و از کی‌یف تا واشینگتن، با دقتی بی‌سابقه به آلاسکا دوخته شود.