پیامدهای بازگشایی تحت فشار بورس

به باور کارشناسان؛ این بازگشایی شتاب‌زده، گرچه نمادی از بازگشت فعالیت اقتصادی بود، اما بسیاری از فعالان بازار آن را بدون آمادگی کافی و با دامنه نوسان محدود دانستند، مشکلی که تأثیرات روانی بالقوه منفی داشت.

بی‌اعتمادی عمیق یا زوال سرمایه اجتماعی

به گزارش «آرمان ملی»، حمید حسین‌پور کارشناس اقتصادی در این باره گفت: تعطیلی ابتدایی بورس به دلیل جنگ و تغییرات احتمالی در بازار سرمایه طبیعی بود، اما قطعاً بازگشایی آرام و کنترل ‌شده با دامنه نوسان مناسب می‌توانست مانع از تشدید هیجان و فشار فروش گسترده شود. او افزود: هرچند واکنش بازار به بازگشایی، فقط ناشی از وقایع نظامی نبود؛ بلکه بیانگر بی‌اعتمادی بنیادی میان سرمایه‌گذاران حقیقی و نهادهای مسئول بود. در حقیقت نادیده گرفتن وعده‌ها و حمایت‌هایی که وعده داده شده بود، باعث شد احساس فروپاشی روانی بازار ایجاد شود. این رویکردی است که طی سالیان متمادی نسبت به بازار سرمایه در کشور شکل گرفته و با تلاش‌های گاه و بیگاه مسئولان در دوره‌های مختلف هنوز نتوانسته است اعتماد مردم را نسبت به خود جلب کند و سیاست‌های به کارگرفته شده هم موجب اصلاح زیرساخت‌ها در شرایط موجود نشده است. او ضمن اشاره به افت مستمر شاخص و فقدان اصلاح انتظارات افزود: بدون بازسازی سرمایه اجتماعی و بازگرداندن اعتماد میان مردم و دولت، نمی‌توان بازگشتی پایدار به بازار داشت. در شرایط کنونی سرمایه‌گذاران هنوز به دوام آتش‌بس اطمینان ندارند؛ چراکه آنها چشم‌اندازی واقعی از آرامش را نمی‌بینند و در این راستا به‌زودی خروج سرمایه‌ از بازار ادامه یافته و بخش بزرگی از پول‌ها به بازارهای امن‌تر مانند طلا، ارز و تا حدی صندوق‌های درآمد ثابت منتقل می‌شوند.

وعده‌های خنثی حمایتی مسئولان

این کارشناس درباره تاثیر وعده‌های حمایتی مسئولان از بورس گفت: با وجود اعلام مسئولان بورس، بانک مرکزی و... مبنی بر هماهنگی کامل برای حمایت از معامله‌گران حقیقی و حقوقی حضور و در دست داشتن برنامه‌هایی برای بازگشت آرامش به بازار، هنوز اقدام خاصی صورت نگرفته است و مردم نیز که از مدت‌ها پیش اعتماد خود را به این بازار از دست داده‌اند، معطل تحقق یا عدم تحقق این وعده‌ها نمی‌مانند و به این ترتیب به نظر نمی‌رسد مدیریت روانی بازار و اجرای تدابیر قانونی دراین راستا ره به جایی ببرد. حسین پور توضیح داد: فعالان دراین بازار معتقدند این وعده‌ها تنها کافی نیستند. د رحال حاضر انتقادات فراوانی درباره مدیریت بورس، بسته‌شدن بازار، محدودیت دامنه نوسان و ابطال برخی معاملات و... وجود دارد که به زعم آنها باعث شده تا روند هیجانی بازار را تشدید کند. آنچه که به نظر می‌رسد که در حال حاضر به وجود وضعیت کنونی در بورس منتهی شود، تعطیلی بازار بدون برنامه‌ریزی دقیق است که به گمان بسیاری باعث بی‌اعتمادی شد؛ با وجود وعده حمایت ۵۰ همتی، تنها ۲ همت نقدینگی وارد بازار شد و بازارگردان‌ها به وظیفه خود عمل نکردند.

 راهکارها و الزامات اعتمادسازی

 او درباره راهکار مناسب برای خروج از این مشکل در بازار سرمایه گفت: تأمین نقدینگی کافی و به‌هموقع از طریق بازارگردان‌ها، صندوق‌های دولتی و اوراق تبعی برای کاهش صف‎های فروش، فعال شدن نظام بانکی با استفاده از ابزارهایی چون خطوط اعتباری، خرید سهام راهبردی و انتشار اوراق مشارکت بانکی و... این اقدام‌ها می‎توانند مانع فشار فروش مقطعی شوند و احتمالاً میزان اعتماد به این بازار را افزایش دهد. این کارشناس معتقد است: شفافیت بالا و اطلاع‌رسانی مناسب، ارتقای سطح شفافیت در تصمیم‌گیری‌های سیاسی و اقتصادی، اطلاع‌رسانی دقیق درباره باز شدن بازار، نحوه نوسان مجاز، فرآیند حمایت، زمان‌بندی دقیق و تضمین اجرایی بودن آن و... از جمله شاخص‌هایی به شمار می‌آیند که می‌توانند از شایعات پیش‌گیری و اعتماد را تقویت کنند. او با تاکید بر بازسازی محیط روانی و اجتماعی در این حوزه گفت: توجه ویژه به بازسازی سرمایه اجتماعی و ارتباط اثربخش نهادها با مردم در کنار اقدامات بازار پول و مالی، روان بازار نیز نیازمند تضمین است، از این رو سیاست‌گذار باید از رفتار غیرمنطقی نهادها پرهیز کند و اجازه دهد مکانیزم عرضه و تقاضا در روند طبیعی بازار شکل بگیرد.

 ایجاد محیط تضمینی اقتصادی

حسین‌پور در خصوص چشم‌انداز بازار سرمایه نیز گفت: صرف اعلام آتش‌بس کافی نیست؛ باید تضمین‌هایی برای ثبات سیاسی، اقتصادی و ارزی وجود داشته باشد، چراکه بدون آن، فروش اضطراری ادامه می‌یابد. در این راستا بدیهی است هماهنگی ارکان اقتصادی کشور تا سطح قانونی برای زمینه‌سازی ورود منابع و جلوگیری از شوک‌های ناگهانی به صورت مطلوب وجود داشته باشد. همچنین استفاده از ابزارهایی مانند اوراق تبعی (بیمه سهام)، اختیار معامله، و دیگر ابزارهای مشتق یا درآمد ثابت برای پوشش ریسک طرف عرضه و سهامداران با نگهداری بلندمدت نیز ضروری به نظر می‌رسد. از سوی دیگر اطلاع‌رسانی و آموزش به برخی از سرمایه‌گذاران نیز در این بازار از الزامات به شمار می‌آید. سرمایه‌گذاران خرد نباید صرفاً بر مبنای اخبار روانی یا جنگ اقدام کنند؛ بلکه باید با تحلیل بنیادی، رفتار منطقی و وارد زیرساخت اطلاعات شوند. قطعاً فراهم کردن آموزش مالی و سرمایه‌گذاری توسط بورس و بانک‌ها، به همراه اطلاع‌رسانی دقیق درباره ابزارهای نوین نیز در این راستا ضروری است.

اقدامات اولیه و مسیر آینده

او انجام برخی اقدامات از سوی دولت را مناسب ارزیابی و بیان کرد: به دنبال برخی اقدامات حمایتی محدود، مانند ورود نقدینگی ۱. ۳ همتی به صندوق‌های درآمد ثابت و مشارکت بانک‌ها، نشانه‌های مثبت آرامی در بازار دیده شد، ولی این تنها گامی کوچک در مسیر طولانی اعتمادسازی بود. این کارشناس در پیش این بازار در آینده نزدیک گفت: تا زمانی که فشار روانی فرو نرود و حمایت‌ها ادامه نیابد، بازگشت اعتماد ممکن خواهد بود و حتی برای رسیدن شاخص به سطح ۳. ۵ میلیون واحد امید هست، با این وجود، تاخیر در اجرای تدابیر، قطع وعده‌ها و خلق محدودیت غیراصولی، روند احیای بازار را کُند می‌کند. ادامه بی‌ثباتی سیاسی و نگرانی درباره ریسک ارزی، همچنان سقفی برای رشد بازار هستند. در حقیقت نباید از این امر غافل شد که؛ بورس تهران پس از دوران بحران میان‌مدت، اکنون در نقطه‌ای حساس قرار گرفته است، جایی که می‌تواند با حمایت هدفمند، شفافیت کامل و تضمین‌های اقتصادی، آرامش نسبی را دوباره به دست آورد یا با ادامه بی‌اعتمادی و مدیریت نابه‌جا، فاز جدیدی از رکود و خروج سرمایه را تجربه کند. از این رو، نقش کلیدی در این مسیر را دولت و نهادهای موثر بازی می‌کنند؛ از سویی باید با ابزار اقتصادی، شفافیت و تضمین‌های عملی همراه باشند، و از سوی دیگر با ایجاد میدان گفت‌وگو با جامعه سرمایه‌گذارانی که با ریسک جان ‌در کف بازار بودند، فضا را برای بازگشت اعتماد حقیقی فراهم سازند اما بدیهی است که تا زمانی که ثبات سیاسی و اقتصادی تثبیت نشود، حتی انتشار اخبار آتش‌بس کافی نخواهد بود و بازار همچنان اما و اگر خواهد داشت.