تقویت بلوک نوظهور علیه هژمونی دلار

 به گفته کارشناسان این امر به ویژه در سال‌های اخیر با توجه به حجم بدهی‌های روزافزون آمریکا و اِعمال سیاست‌های تحریمی و اهرم‌های تعرفه‌ای ایالات متحده، بیش از پیش تقویت شده است. 

 وزنه‌ای تازه در اقتصاد جهانی

به گزارش «آرمان ملی»، علی حریت‌پرور کارشناس اقتصادی در این باره گفت: تشکیل گروه بریکس هرچند در مراحل اولیه تحت سلطه نهادهایی مثل بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول و... قرار داشت، اما به تدریج با وجود قدرت‌های برتر اقتصادی چون؛ چین، روسیه و... توانسته است بخش عمده‌ای از جمعیت و تولید ناخالص داخلی جهان را در اختیار گیرد. این امر با وجود اینکه بیش از ۴۰ درصد جمعیت جهان و حدود ۳۰ درصد تولید ناخالص جهانی را شامل می‌شود که منابع طبیعی و انرژی جهان را در اختیار دارند، فرصت خوبی برای رقابت با دلار و برقراری مبادلات تجاری فیمابین خود بدون استفاده از دلار و بر اساس پول ملی را فراهم ساخته است. 

بیشترین رشد اقتصادی 

او اضافه کرد: پوتین رئیس‌جمهور روسیه در نشست اخیر این گروه اظهار کرده است که؛ بریکس در حال حاضر بخش عمده‌ای از اقتصاد بازارهای نوظهور جهان را شکل داده است و دیگر یک بلوک در حال رشد نیست، بلکه نیروهای تثبیت شده اقتصادی به شمار می‌آید که می‌تواند مبادلات تجاری خود را بدون دلار انجام دهد. حریت پرور اضافه کرد: استفاده ابزاری ایالات متحده از دلار و سیستم مالی بین‌المللی چون؛ سوئیفت برای اعمال تحریم‌ها، باعث شده بسیاری از کشورها به دنبال راه‌های جایگزین برای مبادله باشند، در حقیقت بریکس با اعلام آغاز استفاده از پول‌های ملی در مبادلات میان اعضا، اولین گام را در راستای کاهش وابستگی به دلار برداشت. او با اشاره به اینکه در حال حاضر برخی از کشورها مانند؛ روسیه و چین بخش بزرگی از مبادلات انرژی خود را با یوان و روبل انجام می‌دهند، گفت: هند و برزیل نیز قراردادهای دوجانبه برای استفاده از پول ملی در تجارت منعقد کرده‌اند و در این راستا این روند نه‌ تنها هزینه‌های تبدیل ارز را کاهش می‌دهد، بلکه کشورهای عضو را در برابر تحریم‌های ثانویه آمریکا محافظت می‌کند، بعلاوه، موضوع ایجاد یک ارز واحد بریکس برای استفاده در مبادلات داخلی و شاید در آینده حتی به‌عنوان یک ارز جهانی جایگزین دلار، به‌طور جدی در دستور کار قرار گرفته است. این ارز می‌تواند پشتوانه‌ای از طلا یا منابع طبیعی داشته باشد، تا از اعتماد بین‌المللی لازم برخوردار شود. 

واکنش هراس‌زده آمریکا

این کارشناس افزود: واکنش آمریکا درباره اینکه هر کشوری در صورت برقراری روابط تجاری بر اساس قوانین این گروه، مشمول قوانین تعرفه‌ای ایالات متحده خواهد شد، بیانگر حضور موثر کشورهای بریکس در عرصه مبادلات اقتصادی و... است. در حقیقت تلاش بریکس برای عبور از دلار، تهدیدی جدی برای اقتصاد ایالات متحده است. آمریکا در صدد است تا دلار جایگاه انحصاری خود را به‌عنوان ارز ذخیره جهانی حفظ کند، چرا که یکی از مهم‌ترین ابزارهای قدرت نرم آمریکا به شمار می‌رود، اما چنانچه دلار از موقعیت مسلط خود در تجارت جهانی کنار رود، آمریکا با پیامدهای گسترده‌ای مواجه خواهد شد. او توضیح داد: کاهش ارزش دلار، افزایش نرخ بهره داخلی، دشواری در تأمین بدهی‌های کلان دولت، تضعیف ابزار تحریم و... از جمله پیامدهای تقویت گروه بریکس وانجام معاملات بدون دلار خواهد بود، از این رو، زمزمه‌هایی از سوی واشنگتن به گوش می‌رسد که ممکن است علیه کشورهایی که با ارز بریکس یا ارزهای ملی با اعضای بریکس مبادله می‌کنند، تعرفه‌های سنگین یا تحریم‌هایی اعمال شود. این تهدیدها نشان‌دهنده نگرانی عمیق آمریکا از فروپاشی نظم اقتصادی دلاری است که پس از جنگ جهانی دوم شکل گرفته بود. 

 بحران بدهی آمریکا

حریت‌پرور توضیح داد: همزمان با تحرکات بریکس، نباید بحران داخلی آمریکا را نادیده گرفت، چراکه بدهی ملی آمریکا از مرز ۳۵ تریلیون دلار گذشته و کسری بودجه این کشور به‌طور بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است. تأمین این بدهی‌ها عمدتاً از طریق فروش اوراق دولتی و جذب سرمایه بین‌المللی انجام می‌شود؛ فرآیندی که با کاهش اعتماد جهانی به دلار، دچار اختلال خواهد شد. در حقیقت، در حالی که بریکس در حال تقویت پایه‌های استقلال پولی و اقتصادی خود است، ایالات متحده درگیر بدهی‌های ساختاری و وابستگی به اعتماد بین‌المللی به دلار است. این معادله، فرصت طلایی را برای کشورهای عضو بریکس فراهم می‌کند تا در جایگاه بالاتری از نظم اقتصادی جهانی قرار بگیرند. او درباره فرصتهای موجود از طریق بریکس برای ایران گفت: عضویت در بریکس برای ایران بیش از آنکه یک اتفاق نمادین باشد، یک فرصت استراتژیک در دوران فشار تحریم‌ها و انزوای مالی است. با حذف دلار از معاملات تجاری و استفاده از ارزهای ملی یا ارز بریکس، ایران می‌تواند بخش زیادی از تجارت خارجی خود را از چنگال تحریم‌های آمریکا برهاند وفرصتی برای دور زدن تحریم‌ها بیابد. علاوه بر این با توجه به حضور قدرت‌هایی مانند چین، روسیه، هند و برزیل، که همگی در مقاطعی با تحریم‌های غربی مواجه بوده‌اند، به ایران امکان ایجاد ائتلاف‌های اقتصادی و سیاسی مقاوم در برابر فشارهای بین‌المللی را می‌دهد. او ادامه داد: با توجه به خبر فعالیت بانک توسعه بریکس، می‌توان فرصتی برای جذب سرمایه در پروژه‌های زیربنایی ایران بیابیم که می‌تواند در حوزه‌های مختلف اعم از انرژی و حمل‌ونقل گرفته تا فناوری و کشاورزی برای ما مفید واقع شود. بعلاوه عضویت در بریکس، وزن دیپلماتیک ایران را در معادلات منطقه‌ای و جهانی افزایش می‌دهد، چرا که ایران دیگر فقط یک کشور تحریم‌شده نیست، بلکه عضوی از یک بلوک مؤثر و معتبر در جهان است. 

چالش‌ها و ملاحظات

حریت پرور ادامه داد: اما قطعاً عضویت در بریکس به معنای رفع تمام چالش‌ها نیست. ایران باید بتواند سیاست خارجی فعال و چندجانبه‌ای را دنبال کند. عدم‌ثبات اقتصادی داخلی، ضعف در جذب سرمایه‌گذار خارجی، و نبود زیرساخت‌های لازم برای تسویه تجاری غیر دلاری، از جمله موانعی هستند که باید برای بهره‌برداری کامل از این فرصت‌ها برطرف شوند. بدیهی است، رقابت درون‌گروهی میان اعضای بریکس (مثلاً اختلافات چین و هند) می‌تواند در برخی مواقع به کاهش انسجام منجر شود. اما تجربه نشان داده که این کشورها توانسته‌اند در بسیاری از موارد، به‌رغم تفاوت‌ها، بر سر اهداف اقتصادی مشترک به توافق برسند. او توضیح داد: چیزی که در حال حاضر در حال وقوع است، تنها آغاز یک نظم اقتصادی چندقطبی است. دوره تک‌قطبی اقتصاد جهان که تحت سلطه غرب و دلار بود، در حال پایان است. ظهور بلوک‌های نوظهور مانند بریکس، سازمان همکاری شانگهای و حتی پیمان‌های منطقه‌ای مانند اتحادیه اوراسیا، همگی نشانه‌هایی از دگرگونی عمیق در ساختارهای جهانی هستند و قطعاً نظام مالی آینده جهان احتمالاً مبتنی بر تنوع ارزی، استفاده از رمزارزها، تسویه دیجیتال و قراردادهای دو و چندجانبه خواهد بود؛ الگویی که با هدف کاهش ریسک‌های سیاسی و ارزی طراحی می‌شود. این کارشناس معتقد است: با توجه به توسعه همکاری اقتصادی بین اعضای کشورهای عضوبریکس، حذف تدریجی دلار از مبادلات، و حرکت به سمت تعریف یک ارز مشترک، تهدیدی جدی برای هژمونی مالی ایالات متحده به شمار می‌رود. در چنین شرایطی، ایران می‌تواند با استفاده هوشمندانه از این بستر، راهی برای عبور از تحریم‌ها، توسعه تجارت و افزایش اعتبار جهانی خود بیابد. در حقیقت می‌توان گفت که بریکس دیگر فقط یک باشگاه سیاسی نیست؛ بلکه یک ابزار عملی برای بازآفرینی توازن قدرت در نظام بین‌المللی است. فرصتی است که اگر ایران بتواند با اصلاحات اقتصادی داخلی، مدیریت روابط خارجی متعادل و تقویت زیرساخت‌های تجارت بین‌الملل آن را درک کند، می‌تواند بخشی مؤثر و تعیین‌کننده در معماری آینده اقتصاد جهان باشد. 

تسویه حساب‌ با ارز ملی 

بر اساس این گزارش؛ ولادیمیر پوتین نیز در اجلاس اخیر بریکس در ارتباط ویدئویی گفت: کشورهای بریکس نه فقط یک سوم از خاک جهان و تقریبا نیمی از جمعیت این گروه اقتصادی، بلکه طبق داده‌های سال ۲۰۲۵ صندوق بین‌المللی پول، ۴۰ درصد از اقتصاد جهانی را نیز تشکیل می‌دهند و مجموع تولید ناخالص داخلی بریکس از نظر برابری قدرت خرید، به ۷۷ تریلیون دلار آمریکا می‌رسد که در این شاخص، به طور قابل توجهی از برخی گروه‌های دیگر اقتصادی، از جمله گروه هفت با ۵۷ تریلیون دلار آمریکا، پیشی می‌گیرد. رهبر روسیه تاکید کرد: نکته اصلی این است که کشورهای عضو بریکس به توسعه همکاری در زمینه‌های کلیدی سیاست و امنیت، اقتصاد و امور مالی، تبادلات فرهنگی و بشردوستانه ادامه دهند و اکنون این گروه گسترش‌ یافته شامل کشورهای پیشرو اوراسیا، آفریقا، خاورمیانه و آمریکای لاتین است و پتانسیل سیاسی، اقتصادی، علمی و فنی و انسانی بسیار عظیمی دارد. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه افزود: تسویه حساب‌ها با ارزهای ملی میان کشورهای عضو بریکس به طور پیوسته در حال افزایش است و تاکید کرد که استفاده از ارزهای ملی در تجارت بین کشورهای این گروه، به طور پیوسته صعودی است. در سال ۲۰۲۴، سهم روبل روسیه، به همراه ارزهای کشورهای دوست، ۹۰ درصد از تسویه حساب‌های روسیه با سایر کشورهای بریکسرا تشکیل داد. اما اول و مهمتر از همه، زمینه‌هایی مانند فناوری، توسعه کارآمد منابع، لجستیک، بیمه، تجارت و امور مالی است و همچنین ضروری خواهد بود که استفاده از ارزهای ملی در تسویه حساب‌های متقابل بیشتر گسترش یابد. ایجاد سیستم تسویه و سپرده‌گذاری مستقل بریکس، همان‌طور که انتظار می‌رود، معاملات ارزی را سریع‌تر، کارآمدتر و ایمن‌تر خواهد کرد. 

حامیان زیادی بریکس

رهبر روسیه یادآوری کرد که در اجلاس قبلی این گروه اقتصادی در کازان روسیه تصمیم به ایجاد وضعیت شریک بریکس برای توسعه همکاری عملی با همه کشورهایی گرفته شد که به آن علاقه‌مند هستند. بریکس به درستی نقشی در میان مراکز حکومت جهانی به دست آورده است و صدای حمایت از کشورهای ما، در حمایت از منافع اساسی اکثریت جهانی، در عرصه جهانی بلندتر و بلندتر به گوش می‌رسد. پوتین گفت: بریکس در میان کشورهای جنوب و شرق جهان، کشورهای همفکر زیادی دارد. آنها، دوستدار فرهنگ مشارکت و همکاری آزاد، احترام متقابل و در نظر گرفتن منافع یکدیگر هستند که در بریکس تکامل یافته است. کشورهای بریکس نماینده مدل‌های توسعه، ادیان، تمدن‌ها و فرهنگ‌های مختلف و طرفدار برابری و روابط حسنه همسایگی، اولویت ارزش‌های سنتی، آرمان‌های والای دوستی و هماهنگی هستند. آنان می‌خواهند به ثبات و امنیت جهانی، رفاه و آسایش عمومی کمک کنند. پوتین افزود: بدون شک، چنین رویکردهای سازنده و چنین دستور کار متحدکننده‌ای، همان چیزی خواهد بود که در شرایط دشوار ژئوپلیتیکی فعلی مورد نیاز است.