توافق هسته ای ؛ خیلی دور خیلی نزدیک

او انتظار داشت ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، توافق آتش‌بس میان روسیه و اوکراین را بر اساس طرح ایالات متحده امضا کند؛ توافقی که به‌دلیل رابطه خوب شخصی میان ترامپ و پوتین، قابل ‌دستیابی‌ترین موفقیت دیپلماتیک برای او به شمار می‌رفت. اما به نظر می‌رسد پوتین از مسیر مورد انتظار ترامپ فاصله گرفته و به تعبیر دقیق‌تر، حاضر به نشستن پای میز مذاکره نشده است. ترامپ اکنون به بررسی اعمال برخی تحریم‌های جدید علیه روسیه، بجز تحریم‌های بانکی، فکر می‌کند. طرح‌های دیگر ترامپ، از جمله ابتکاراتی در مورد نوار غزه، کانادا و گرینلند، نیز با شکست یا بن‌بست روبه‌رو شده‌اند. اما اکنون رئیس‌جمهوری آمریکا خود را در برابر سناریویی می‌بیند که شاید در ابتدای راه چندان به آن باور نداشت: «توافق با ایران.» اگرچه چنین توافقی به‌نظر دور از دسترس است، اما در فضای کنونی، بسیار محتمل جلوه می‌کند. کافی است ترامپ رسماً به حق غنی‌سازی ایران احترام بگذارد و تحریم‌ها را لغو کند، تا تهران نیز به تعهدات خود در قالب برجام بازگردد. شاید همین ملاحظات باعث شده‌اند که ترامپ از چند روز پیش از آغاز دور پنجم مذاکرات تاکنون، هیچ موضع تند و تهدیدآمیزی علیه ایران اتخاذ نکند.

* توافق و چالش اسرائیل

به‌نظر می‌رسد تنها مانع اصلی در مسیر توافق میان ایران و آمریکا، جبهه تندروها در واشینگتن و تل‌آویو، و به‌طور خاص شخص بنیامین نتانیاهو است. اخیراً یکی از رسانه‌های آمریکایی از آمادگی اسرائیل برای حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران پرده برداشت؛ خبری که مانند افشاگری‌های ستون پنجم در آمریکا عمل کرد و پیامی روشن و هشدارآمیز به تل‌آویو بود. با این حال، اسرائیل دست‌بردار نیست و می‌کوشد در جریان جزئیات هرگونه مذاکره بین ایران و آمریکا قرار بگیرد. در آستانه مذاکرات «ویتکاف» با «عراقچی» در رم، نمایندگان امنیتی اسرائیل با طرف آمریکایی دیدار کردند. چند روز پس از برگزاری دور پنجم گفت‌وگوها نیز خبر دیگری منتشر شد مبنی بر دیدار و رایزنی مقامات اسرائیل و آمریکا درباره همین موضوع. این روند نشان می‌دهد که اسرائیل همچنان تلاش می‌کند نقش و نفوذ خود را در سیاست خارجی آمریکا درباره ایران حفظ کند. در همین راستا، رسانه عبری‌زبان «کانال ۱۲» اسرائیل از تماس تلفنی نتانیاهو با ترامپ خبر داد که طی آن، دو طرف درباره ایران و مسئله هسته‌ای گفت‌وگو کردند. بنا بر این گزارش، اختلافات مهمی میان دو طرف درباره نحوه مواجهه با ایران وجود دارد، اما در نهایت ترامپ بر تأمین امنیت اسرائیل در صورت حصول توافق تأکید کرده است. به نقل از منابع آگاه، ترامپ در این تماس تصریح کرده که قصد دارد راه‌حل دیپلماتیک را با ایران دنبال کند و به توافقی دست یابد که هم امنیت اسرائیل تأمین شود و هم منافع ایالات متحده تحقق یابد.

* آمریکا و اسرائیل

به‌نظر می‌رسد ترامپ تصمیم خود را گرفته است. تمامی اخبار و گزارش‌هایی که درباره رایزنی‌ آمریکا با مقامات اسرائیلی منتشر می‌شود، حاکی از این واقعیت است. چند روز پیش، «کریستی نوم»، وزیر امنیت داخلی آمریکا، که به اسرائیل سفر کرده بود، در گفت‌وگو با شبکه فاکس‌نیوز گفت: «رئیس‌جمهور ترامپ شخصاً مرا به اینجا فرستاده تا با نخست‌وزیر اسرائیل درباره روند مذاکرات صحبت کنم و بر اهمیت اتحاد و اجازه‌دادن به پیشرفت این روند تأکید کنم. نوم این دیدار را «بسیار صریح» توصیف کرد؛ توصیفی که به‌نوعی از وجود تنش‌های پنهان در روابط دو طرف حکایت دارد. آنچه روشن است اینکه ترامپ سعی دارد با وجود فشارهای داخلی و خارجی، مسیر توافق با ایران را باز نگه دارد و آن را به‌عنوان یکی از برگ‌های برنده‌ خود مطرح کند. او از این طریق نگاهی به جایزه صلح و حقوق بشر دارد.

* در نهایت

ترامپ به‌عنوان یک رئیس‌جمهور متمایل به معامله‌گری، همواره در پی ثبت دستاوردهایی است که قابل عرضه به افکار عمومی آمریکا باشند. در شرایطی که پرونده‌های روسیه، اوکراین و خاورمیانه برای او پیچیده و نامطمئن جلوه می‌کنند، پرونده ایران به‌طور شگفت‌آوری برایش به گزینه‌ای بالقوه و قابل‌تحقق تبدیل شده است. اگرچه موانع داخلی آمریکا، فشار لابی‌های ضد ایرانی و مخالفت‌های اسرائیل همچنان پابرجا هستند، اما به‌نظر می‌رسد ترامپ قصد دارد در بزنگاه تصمیم‌گیری، به جای جنگیدن با ایران، با آن معامله کند. در چنین فضایی، تهران نیز با در نظر گرفتن منافع ملی و تجربه گذشته، باید هوشمندانه مسیر خود را انتخاب کند؛ توافقی پایدار که به لغو واقعی تحریم‌ها منجر شود، می‌تواند آغاز فصلی جدید در روابط ایران و غرب باشد.