صدای پای زلزله به تهران رسید

تکرار این زلزله‌ها در اطراف تهران، شهروندان را کمی نگران کرده است. هرچند زلزله شناسان سال‌هاست خبر از احتمال وقوع زلزله‌ای با توان بالا در تهران می‌دهند، اما همچنان اقداماتی در جهت کاهش تبعات این زلزله احتمالی صورت نگرفته است. زلزله‌ای که اگر رخ دهد، تهران را دچار چالش‌های فراوانی خواهد کرد. در همین راستا، فریبرز ناطقی الهی، استاد نمونه کشور در مهندسی زلزله، درباره تکرار لرزش‌های اطراف تهران، به «آرمان ملی» گفت: اینکه اکثر گسل‌های کشور ایران و حتی کشورهای همسایه به دلیل حرکت صفحه‌ها در زیر زمین، فعال هستند. این فعالیت به این معنی است که اینها دائما تحت تنش قرار می‌گیرند و انرژی را جمع می‌کنند و در زمان‌های مشخصی که این تنش از حد مجاز سنگ بالاتر رفت، سنگ می‌شکند، و بعد اثرش می‌شود زلزله. این رخدادها در این پهنه‌هایی که دارای گسل هستند، خیلی بعید نیست. اما اینها می‌توانند هشدارهایی باشند که در این مناطق، انرژی به صورت گسترده‌تری تجمع کرده است و نیاز به دقت بالاتری دارد. مساله این است که ما همه این مسائل را سال‌هاست که می‌دانیم. نسبت به شرایط زمین در کشورمان ناآگاه نیستیم. می‌دانیم که اکثر نقاط کشور روی گسل‌های فعال است و این گسل طبیعتش این است که مدام انرژی را جمع می‌کند و در یک مرحله‌ای رها می‌کند. حالا اگر می‌بینیم که در اطراف تهران مثل صفادشت و زلزله هفته گذشته در غرب کرج، به این معنی نیست که فعالیت عجیب غریبی در این مناطق روی می‌دهد، ولی هشدار بر این است که ببینید این منطقه فعالیت‌هایش کمی بیشتر است و تجمع انرژی است که تحمل زمین یا تحمل سنگ بستر کمتر شده است و سبب این می‌شود که هرازگاهی یک تکانی را به سطح زمین بدهد. ولی در سطح لایه‌های پائین این فعل و انفعالات دائما رخ می‌دهد.

به فکر کاهش تبعات باشیم

ناطقی الهی با بیان اینکه بجای پرداختن به اندازه و منطقه رخ داده زلزله بهتر است به فکر کاهش تبعات زلزله باشیم، بیان کرد: برای من عجیب است که تا زلزله‌ای می‌آید همه بیشتر به دنبال این هستند که کدام گسل بوده است و به چه عمقی، درحالی که دانستن اینها به درد عموم مردم و یک کشور نمی‌خورد. اینها به درد دانشمندان آن رشته و زمین شناسان و زلزله شناسان می‌خورد، تا بتوانند اطلاعاتشان را به روزتر کنند. هیچ خروجی از این اطلاعات برای عموم مردم نیست. امیدوارم رسانه‌ها فراتر از اینکه در کجا و چند ریشتر رخ داده است بروند. یعنی به مرحله بعدی که حالا در صورت وقوع چه باید بکنیم، یعنی اگر در صفادشت یا در ماهدشت زلزله می‌آید، اینها هم خودشان دارای تمرکز انسانی بالایی هستند، حدود دو سه میلیون نفر در همان حول و حوش همین منطقه‌ای که در دو زلزله اخیر آمده، ساکن هستند. مساله بعدی، نزدیکی آن به گسل‌های تهران است با تجمع ده تا دوازده میلیونی، که به‌نظرمن باید تبعات این زلزله را بررسی کرد و از اینکه در کجا آمده و کدام گسل بوده، عبور کنیم. برای شهروندان این مهم است که حالا که این زلزله‌ها در زیر زمین، مدام و پشت سر هم رخ می‌دهد، تبعات این مساله برای شهرها، لوله‌های آب و گاز و خیابان‌ها و ساختمان‌های ما چیست، اما متاسفانه کسی به این مساله اهمیت نمی‌دهد، چون مرحله بعد شناخت زلزله و گسل، اقدامات است، اما به این مرحله کسی توجهی نمی‌کند و هیچ اقدامی صورت نمی‌گیرد و این جای تاسف است که در یک روز و یک ثانیه، همین حالا که صحبت می‌کنیم، می‌تواند منجر به این شود که همه غافلگیر شویم و زلزله بزرگ متاسفانه رخ دهد و عملا تقریبا به احتمال قوی 6 نفر از هر 10 نفر در همان شوک اولیه زلزله از بین خواهند رفت.

برای شهروندان این مهم است که حالا که این زلزله‌ها در زیر زمین، مدام و پشت سر هم رخ می‌دهد، تبعات این مساله برای شهرها، لوله‌های آب و گاز و خیابان‌ها و ساختمان‌های ما چیست، اما متاسفانه کسی به این مساله اهمیت نمی‌دهد

ایران؛ کشوری لرزه‌خیز

او در ادامه افزود: اصل موضوع این است که اگر امروز در صفادشت زلزله می‌آید، فردا در مشهد خواهد بود، پس فردا در جنوب کشور خواهد بود، ممکن است چند روز دیگر هم در تهران باشد. پس اینکه کشور ما لرزه‌خیز است، ما این را می‌دانیم. پس آنقدر دنبال گسل نباشیم و دنبال راه و چاره باشیم و اینکه چکار کنیم تا مصون بمانیم. ناطقی الهی درباره اقداماتی که باید در راستای پیشگیری از آسیب‌های زلزله انجام داد، گفت: اولین اقدام این است که مردم باید آموزش‌های همگانی را ببینند، که در زمان زلزله چه باید بکنیم. خب ما هیچ کداممان هیچ نمی‌دانیم. یعنی اگر هم اکنون زلزله‌ای رخ دهد، همه نگاه می‌کنیم تا ان‌شاءا... بیاید و از کنارمان ردشود، که صداوسیما در این میان نقش مهمی دارد که متاسفانه صداوسیما بیشتر به دنبال بحث‌های حاشیه‌ای است. درکنارش باید دولت وامی را به ساختمان‌های تهران بدهد تا ساختمان‌ها به سمت مقاوم‌سازی بروند. تازمانی که دولت این وام‌ها را ندهد، مطمئن باشید که مردم خودشان نه پول دارند که بروند مقاوم‌سازی کنند، نه می‌توانند. قانون باید وضع شود و به جدیت هم اجرا شود. نه اینکه مثل الان اصلا مهندس ناظر سر ساختمان نمی‌رود و هرطوری که می‌خواهند ساختمان را می‌سازند و بالا می‌آید و متاسفانه بعد از یکی دو سال می‌بینیم که در یک زلزله از بین رفت. همین اتفاقی که در بم افتاد. ساختمان‌های نوسازش که با فولاد و بتن بود، و همه تصور می‌کردند مقاوم خواهند بود، بیشترین تخریب‌ها را دیدند و نشان می‌دهد که ما اقدامات لازم را انجام نداده‌ایم. باید یک سیستم‌های مدیریت بحران در شهر باشد، مراکزی داشته باشیم که در مناطق مختلف دپوی دارو داشته باشیم. باید محل کفن و دفن تعیین شده باشد، زیرا اگر خدای ناکرده در یک شهر ده میلیونی، چهار میلیون نفر از بین بروند، دوروز بعدش باید همه آن شهر تخلیه شود، زیرا عفونتی که ایجاد می‌شود، بقیه بازماندگان را هم از بین خواهد برد. پس ببینید همه این برنامه‌ها مشخص است. بارها این مسائل به شهرداری‌ها، به ارگان‌های مختلف گفته شده، منتهی چون این اقدامات سخت و هزینه‌بر است و به این دلیل که دوره مدیریت‌ها کوتاه است، شهردارها می‌گویند که من دو سه سال اینجا هستم و دوره مدیریت من کوتاه است، چرا وارد یک اقدام بزرگ و دردسر‌ساز شوم؟ اما کشورهای دیگر که زلزله‌خیز محسوب می‌شوند، از قبل خود را برای این مسائل آماده کرده‌اند.

تجربه زلزله مکزیک

او با اشاره به زلزله بیست سال قبل در مکزیک، اظهار کرد: بیست سال قبل در مکزیک زلزله‌ای رخ داد که بیشتر ساختمان‌هایش از بین رفت و افراد بسیاری کشته شدند. بعد از آن بیست سال فعالیت کردند و اقداماتی را که به آن اشاره کردم، انجام دادند. زلزله بعدی که درست بیست سال بعد از زلزله قبلی رخ داد، تنها 90 نفر کشته شدند و ساختمان‌ها ایمن شده بود. پس به راحتی می‌شود گفت که در بیست سال، در ده سال، در پنج سال می‌توانیم جامعه را به صورت نسبی به سمت شرایط ایمن ببریم. اما متاسفانه این اقدامات صورت نگرفته و همچنان هم رخ نمی‌دهد. اقداماتی که انجام می‌شود هم بیشتر جنبه نمایشی دارد. در اسفندماه شهرداری تهران هرسال یک مانور نمایشی در یک بوستانی می‌گذارد، بدون اینکه مردم منطقه بدانند و در رادیو و تلویزیون تبلیغ شده باشد. درحالی که در مانور باید تمام آحاد مردم درگیر شوند. متاسفانه هیچ‌کس به این مساله بها نمی‌دهد. تا آن روز موعود که همین لحظه هم می‌تواند در تهران رخ بدهد، که اگر رخ بدهد، من تعجب نمی‌کنم. زیرا از نظر ما زمان وقوع زلزله گذشته است و هر لحظه ممکن است رخ دهد. اگر نیامده، خواست خداوند بوده است. وی درباره اینکه تکرار این زلزله‌ها آیا می‌تواند نشانه و هشداری جدی باشد، افزود: می‌تواند باشد و هم می‌تواند مثل فیوزی باشد که کم‌کم انرژی‌اش را رها می‌کند. شاید هشدار اصلی که ما باید بگیریم این است که منطقه فعال است و ما باید اقدامات لازم را انجام دهیم.