تکریم دانایی و روشنایی

 این افراد، به واسطه دانش و بصیرت خود، مسیر تعالی و پیشرفت را برای سایرین تسهیل نموده‌اند. در این میان، معلمان از جایگاهی ممتاز و غیرقابل‌انکار برخوردارند. مقام معلم، فراتر از انتقال صرف دانش پایه، دربرگیرنده پرورش قوه تفکر، شکوفاسازی استعدادهای نهفته و ارائه طریق در مسیر حیات است. بدین سبب، تکریم مقام معلم، در ماهیت خود، به منزله تجلیل از اصل دانایی، خردورزی و روشنایی است که جوامع را از ظلمت جهل و ناآگاهی مصون می‌دارد. عبارت تجلیل از مقام معلم، تجلیل از دانایی و روشنایی به نحو شایسته‌ای این حقیقت را متبلور می‌سازد که قدرشناسی از معلمان، هم‌ارز با ارج نهادن به بنیادین‌ترین ارزش‌های انسانی و مدنی است. معلم، به مثابه نماینده دانایی، دانش را نشر می‌دهد و به عنوان منبع روشنایی، اذهان را منور ساخته و افق آینده را تبیین می‌نماید.

معلم، مظهر دانایی

دانایی، مفهومی مرکب از دانش، فهم، تجربه و بصیرت است که به انسان قابلیت درک عمیق‌تر پدیده‌ها و اتخاذ تصمیمات صائب را اعطا می‌کند. معلمان، به عنوان حاملان و ناقلان این دانایی به نسل‌های آتی عمل می‌کنند. وظیفه ایشان نه تنها به آموزش اطلاعات و مفاهیم علمی محدود نمی‌شود، بلکه شامل آموزش روش‌شناسی تفکر، هنر پرسشگری و فرایند دستیابی به معرفت نیز می‌گردد.

انتقال دانش و صیانت از میراث فرهنگی: معلمان به مثابه حلقه‌ای واصل میان گذشته، حال و آینده عمل می‌کنند. ایشان میراث علمی، هنری و فرهنگی انباشته بشری را به نسل جدید منتقل کرده و بدین ترتیب، در حفظ و تحکیم هویت فرهنگی و علمی جامعه نقشی اساسی ایفا می‌نمایند.

پرورش تفکر نقاد: معلم کارآزموده، ذهن دانش‌آموز را به تأمل وامی‌دارد، وی را به طرح پرسش‌های بنیادین تشویق می‌کند و به جای ارائه پاسخ‌های پیش‌ساخته، فرایند استنتاج و دستیابی به پاسخ را به او می‌آموزد. این رویکرد، منجر به تقویت قوه تفکر انتقادی و توانایی حل مسئله در فراگیرندگان می‌شود که از الزامات بنیادین زیست در جهان معاصر به شمار می‌رود.

شناسایی و هدایت استعدادها: معلمان از طریق شناخت عمیق فراگیرندگان، استعدادها و قابلیت‌های بالقوه آنان را شناسایی نموده و در جهت شکوفایی این ظرفیت‌ها، ایشان را مورد هدایت و حمایت قرار می‌دهند. آنان به سان باغبانانی هستند که بذر معرفت را در اذهان می‌نشانند و با مراقبت مستمر، زمینه رشد و تعالی آن را مهیا می‌سازند.

ارج نهادن به معلم به عنوان مظهر دانایی، به معنای تکریم علم، خرد و مساعی بی‌شائبه‌ای است که در مسیر تعلیم و تربیت نسل‌ها صرف می‌شود. جامعه‌ای که قدردان معلمان خویش است، در واقع برای دانش و خرد ارزش قائل شده و مسیر توسعه خود را هموار می‌سازد.

معلم، سرچشمه روشنایی

روشنایی، استعاره‌ای بلیغ برای آگاهی، بصیرت، امید و رهایی از تاریکی جهل و جزم‌اندیشی است. معلمان، با تنویر افکار دانش‌آموزان، نقشی حیاتی در تکوین جامعه‌ای آگاه‌تر، روشن‌اندیش‌تر و برخوردار از ارزش‌های والای انسانی ایفا می‌کنند.

مقابله با جهل و ناآگاهی: جهل، به عنوان یکی از ریشه‌های اصلی معضلات فردی و اجتماعی شناخته می‌شود. معلمان در خط مقدم این مبارزه فرهنگی قرار دارند. ایشان با ارائه اطلاعات موثق، آموزش مهارت‌های تفکر و روشنگری پیرامون مسائل گوناگون، مانعی در برابر شیوع اطلاعات کذب، خرافات و تعصبات فکری ایجاد می‌کنند.

تأثیر بر تکوین شخصیت و نظام ارزشی: نقش معلم از حیطه آموزش رسمی فراتر می‌رود. رفتار، گفتار و منش ایشان به عنوان الگویی برای دانش‌آموزان عمل کرده و در شکل‌گیری شخصیت و نظام ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی آنان تأثیر قابل‌توجهی دارد. معلمی که با تعهد، صداقت و حس مسئولیت‌پذیری عمل می‌کند، نه تنها دانش، بلکه اصول انسانیت را نیز به شاگردان خود منتقل کرده و به چراغ هدایت آنان در مسیر آینده بدل می‌شود.

ایجاد امید و انگیزش: در جهانی که چالش‌ها و صعوبت‌ها ممکن است به یأس و ناامیدی دامن زنند، معلمان می‌توانند به عنوان منبع امید و انگیزش عمل کنند. ایشان با اعتقاد به توانمندی‌های دانش‌آموزان و ترغیب آنان به کوشش و استقامت، بذر امید را در قلوب آنان کاشته و یاری‌گرشان در نگریستن به آینده با دیدگاهی مثبت و تلاش برای نیل به اهداف متعالی هستند.

روشنایی حاصل از تلاش معلم، صرفاً به تنویر ذهن محدود نمی‌گردد، بلکه مسیر زندگی را نیز روشن ساخته و فرد را برای ایفای نقشی مؤثر و سازنده در اجتماع مهیا می‌سازد.

ضرورت تکریم و حمایت مستمر

تجلیل از مقام معلم به عنوان تکریم دانایی و روشنایی، فراتر از یک عبارت نمادین، یک ضرورت انکارناپذیر اجتماعی و فرهنگی است. معلمان، مهندسان فردای جامعه محسوب می‌شوند و سرمایه‌گذاری در حوزه آموزش و پرورش، به مثابه سرمایه‌گذاری بر آینده تلقی می‌گردد. قدرشناسی از معلمان نباید به مناسبت‌های خاص تقویم محدود شود، بلکه باید به یک فرهنگ ریشه‌دار و مستمر در جامعه مبدل گردد. این قدرشناسی می‌تواند در اشکال متنوعی تجلی یابد؛ از رعایت احترام و تکریم در مناسبات اجتماعی تا بهبود شرایط حرفه‌ای، ارتقاء منزلت اجتماعی و تأمین امکانات لازم برای توسعه حرفه‌ای و به‌روزرسانی دانش معلمان.

جامعه‌ای که برای معلمان خود ارزش قائل است، در حقیقت به دانش، خرد، آگاهی و آینده خویش احترام می‌گذارد. از طریق حمایت همه‌جانبه از قشر فرهنگیان و ایجاد بستری مساعد برای فعالیت ایشان، می‌توان تضمین نمود که مشعل دانایی و روشنایی همواره در جامعه فروزان باقی مانده و نسل‌های آتی، مجهز به سلاح علم و بصیرت، مسیر تعالی و سعادت را خواهند پیمود. بایسته است که همواره قدردان باغبانان اندیشه و روشنگران مسیر حیات باشیم.

* حسین معافی

مدرس دانشگاه و فعال فرهنگی