دشواری مذاکرات فنی

 ارزیابی مثبت به این بازمی‌گردد که مذاکرات عمدتاً در سطح کلیات صورت گرفته بود و طرفین هنوز وارد جزئیات حساس نشده بودند. زمانی که تنها درباره کلیات گفت‌وگو می‌شود، هر یک از طرفین خواسته‌های خود را مطرح می‌کند و به نظرات طرف مقابل نیز گوش می‌دهد. به همین دلیل، در دو دور نخست، مذاکرات به نوعی پیش رفت که نه تنها قطع نشد، بلکه ادامه آن نیز مورد توافق قرار گرفت و حتی به برگزاری دور سوم انجامید. این روند نشان‌دهنده آن است که هر دو طرف نسبت به دستیابی به توافق علاقه‌مند هستند. با این حال، در دور سوم، مذاکرات وارد حوزه مسائل فنی شد و طبیعتاً این مرحله از حساسیت و پیچیدگی بیشتری برخوردار است. در این مرحله، طرف آمریکایی تلاش می‌کند حداقل امتیازها را بدهد، در حالی که طرف ایرانی نیز خواسته‌های مشخصی دارد که برای تحقق آن‌ها می‌کوشد. گفت‌وگوهای فنی بر خلاف مذاکرات کلیاتی، نیازمند بحث‌های طولانی‌تر و دقیق‌تر است. در این سطح نمی‌توان انتظار داشت که در یکی دو جلسه، توافق حاصل شود. در هر گام، درباره هر موضوع باید به تفصیل بحث شود و طبیعی است که در برخی موارد، اختلاف نظرها و مقاومت‌هایی شکل بگیرد. از این رو، احتیاط در دور سوم مذاکرات بیشتر به چشم می‌آید و به همین سادگی نمی‌توان مذاکرات فنی را مثبت ارزیابی کرد. تنها زمانی می‌توان از پیشرفت مذاکرات فنی سخن گفت که طرفین در یکی دو موضوع اصلی به توافق رسیده باشند. نکته مهم دیگر این است که مذاکره‌کنندگان فنی معمولاً اختیار تصمیم‌گیری نهایی را ندارند. آن‌ها باید پس از هر گفت‌وگو، با مقامات کشورشان مشورت کنند، موضوعات را در پایتخت‌ها به بحث بگذارند و پس از بررسی‌های داخلی، دوباره وارد مذاکرات شوند. این رفت و برگشت‌های مکرر، روند تصمیم‌گیری را کندتر می‌کند. با وجود این، وزیر امور خارجه عمان اعلام کرده است که برای سوم ماه می، ملاقاتی در سطح بالا برنامه‌ریزی شده است. اکنون باید دید منظور از این ملاقات چیست. آیا ملاقات میان ویتکاف (نماینده آمریکا) و سیدعباس عراقچی است، یا دیداری در سطح روسای جمهور دو کشور مدنظر قرار گرفته است؟ اگر ملاقات در سطح روسای جمهور باشد، این نشانه آن خواهد بود که طرفین در تلاش‌اند مذاکرات را تا سوم ماه می‌‌به سرانجام برسانند و توافق نهایی را اعلام کنند. در صورتی که چنین دیدار سطح بالایی صورت گیرد، این نشان از اهمیت ویژه مذاکرات جاری خواهد داشت و می‌تواند بیانگر نزدیک شدن به یک توافق کلی باشد. با این حال، هنوز جزئیات دقیق این ملاقات مشخص نشده و باید منتظر ماند تا در روزهای آینده ابعاد این مذاکرات روشن‌تر شود. آنچه مسلم است اینکه مذاکرات فنی مسیر سخت‌تر و زمان‌بری دارد و موفقیت در این مرحله، نیازمند صبر، دقت و انعطاف بیشتری از سوی طرفین خواهد بود.

* عبدالرضا فرجی‌راد

استاد روابط بین‌الملل